|
ngochoang2009
member
REF: 427165
02/25/2009
|
>>
xem chủ đề
01. Tựa (Khuyết danh Việt Nam, Việt Nam)
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể), thời kỳ: Cổ đại
Trời ho sinh mun vật,
Đất dong dưỡng mọi loi.
Giống no l giống chẳng c ti,
Người đu dễ khng nhờ vật.
Long chức quản bổ thin, dục nhật,
Ln quyền tư gip thnh, ph thần.
Quy thng hay thnh bại, kiết hung,
Phụng lảu biết thạnh suy, bĩ thi.
Trong trời đất ba ngn thế gii,
Đều xưng rằng tứ vật ch linh.
Nhẫn đến loi lục sc hi sinh,
Trời cho xuống hộ người dương thế.
Nui dưỡng.
Bổ thin: gip trời; dục nhật: tắm cho mặt trời. Rồng lm mưa trong khi hạn hn, cho nn gọi l gip trời. Sau cơn mưa trời lại sng, cho nn gọi l tắm cho mặt trời tỏ.
Đời c thi bnh, kỳ ln mới hiện ra, cho nn gọi n l một loi th gip cc bậc thnh thần trong đời thị trị.
Ra dng để bi cho biết sự nn, sự hỏng, sự xấu, sự tốt.
Lảu: biết r. Chim phụng hong gặp đời thịnh ra, gặp thời suy th ẩn đi.
Như "giới". Kinh Phật chia vũ trụ lm tiểu thế gii, đại thế gii, cộng cả lại gọi l tam thin thế gii.
Nhn, xem.
02. Ngưu
Tru mỏi nhọc, tru liền năn nỉ:
"Một mnh tru ghe nỗi gian nan,
Lng canh g vừa mới gy tan,
Chủ đ gọi thằng chăn vội v.
Dạy rằng: đuổi tru ra thảo d,
Cho n ăn ba miếng đỡ lng.
Chưa bao lu thoắt đ rạng đng;
Vừa đến buổi cy bừa bua việc.
Trước cổ đ mang hai ci niệt
Sau đui thm ko một ci cy;
Miệng đ dm, mũi lại dng dy,
Trn lưng ruồi bu, dưới chn đỉa cắn.
Tru mệt đ thở di, thở vắn,
Người cn hầm ht, mắng ngược mắng xui.
Liệu vừa đứng bng mới thi,
Đi ha mệt, bước khn dời bước.
Ai thong thả, tru no ben đặng ?
Tru nhọc nhằn, ai dễ thế cho?
Cy ruộng su, ruộng cạn cho no,
Lại vườn đậu, vườn m khiến chở
Lm khng kịp thở,
Ăn khng kịp nhai.
Tắm mưa, trải gi chi ni!
Đạp tuyết, giy sương bao s!
C tru, sẵn tằm tơ, la m,
Khng tru, khng hoa quả, đậu m,
La gặt cất ln đ c tru xe,
La chất trữ, lại để dnh tru đạp.
Từ thng ging cho đến thng chạp,
Kể xun, h, nhẫn đến thu, đng,
Việc cy bừa, nng vụ vừa xong,
Lại xe gỗ, dầm cng lin khi ,
Bất luận xe ro, xe củi.
Nhẫn đến loi phn bổi , tranh che
Hễ bao nhiu nhất thiết của chi,
Th đ ph mặc tru chuyn chở.
Bao quản ni non hiểm trở ?
Chi ni khe suối dầm dề ?
Cong lưng chịu việc nặng nề,
Cay đắng những lời dức lc!
Ăn th những rơm kh, cỏ rc,
Ở quản chi rn lấm, trp n.
Tru dựng nn nng nọ, nỗi kia;
Tru lm đặng căn trn, bồ dưới.
Nghĩ suy lại cng tru cho phải,
Lẽ cho tru thao lụa mặc dy.
Khng chi th quần vải, dải gai,
Khng chi th khố lưỡi cy cũng kh>
Ăn cho phải những cơm với c,
Khng nữa th rau cho cũng nn
Đến mai sau gi cả sức hn,
Cũng bảo dưỡng bổ cng lao l.
Khi mạng một chẳng đơm, chẳng tế;
Lẽ "sinh cử, tử tng", mới ưng.
Thủa sống đ khng dạ yu đương,
Khi thc lại đoạn tnh siu độ.
Bảo nhau sắm con dao, ci rổ,
Khiến nhau vơ mớ củi, nắm n.
Rằng: Tru ny cốt Phật xưa kia,
Pht đnh liệu cho hồn thăng thin gii.
Cn hnh tch giống chi để lại,
Người người đều bn bạc với nhau:
Kẻ th rằng: Ti lnh ci đầu,
Người lại ni: Phần ti ci nọng.
Kẻ ginh lng bng p gối m k,
Cn sừng đem về p thoi lm lược.
Kẻ th chuốc hoa tai, lm bầu liều.
Lm t v m thổi cũng ku,
Tiện con cờ m đnh cũng tốt.
Kẻ th lm ci m, co hộp,
Người lại tỉa cn quạt, cn dao.
Cn gi chia nhau,
Lm nham, lm thấu.
Tru gẫm lại l loi cầm th,
Phận sau chịu vậy, dm ni!
Tru thc đ cng nghiệp phủi rồi,
Tru sống lại kiện ni với chủ:
Khng nhớ thủa bi chung đường hạ
Ơn Tề vương v tội kiến tha
Tưởng chưng khi sức mọn tuổi gi,
Cm Điền tửdạy con chớ bn.
Lời cổ nhn cn dặn,
Sao ng chủ vội qun ?
Chẳng nhớ cu "Dĩ đức hnh nhn".
Lại lấy chữ "Bo n dĩ on!"
Ni chi nữa cho di chuyện vn ?
Thưa chủ xin ni thp một lời:
Nhưng loi mung, v tướng, v ti,
Nui giống ấy lm chi cho nhọc ?
Ăn cho lớn, dưỡng vai, dưỡng vc,
Giỡn với nhau vạch cửa, vạch sn,
Một ngy ba bữa chực ăn,
Thấy đến việc ln mnh lt lt.
Chưa rt đ ph rằng rt,
Xo ro đui qut vo trn,
Vấy bếp người, tro trấu chẳng cn,
Ba ng to lộn đầu, lộn c,
Chưa sốt đ nằm di thở dốc.
Le lưỡi ra phỏng ước dư gang.
Lại thấy người lơ đĩnh lơ hoang
Ti ăn vụng thi th hơn chng.
Nhưng mung biết cy nương, bừa ruộng,
Th mung kể biết mấy cng ơn ?
Mung, người cho ăn cho, ăn cơm,
Tru, người bắt nhai rơm, nhai cỏ.
Khi mung thc tống chung, an thổ,
C gạo tiền cấp tng ton thn,
Trch một lng chủ ở bất cng,
Hậu ư bạc, bạc đem lm hậu".
03. Khuyển
Mung nghe ni, giận đau phế phổ,
Liền chạy ra sủa mắng vang tai:
"Trời đ sinh cc hữu kỳ ti,
Lớn việc nặng, b th việc nhẹ.
Bởi v đ lớn vai, lớn vế,
Th chuyn lo nng bổn cy bừa,
Vốn như đy ốm yếu chn tay,
Cũng hết sức gia trung xem xt.
Trch sao kho thổi lng tm vết ?
Giận thy lay vạch l tm su.
Ai ai đều phận thủ như nhau ;
Khắn khắn cũng một lng ph chủ.
Kẻ đầu kia, người việc nọ,
Đứa coi ngoi c đứa giữ trong.
Đm năm canh con mắt như chong:
Đứa đạo tặc np oai khủng động.
Ngy su khắc, lỗ tai bằng trống,
Đứa gian tham thấy bng cũng kinh.
Lại đến ngy kỵ lạp tin sinh,
Cũng ra sức săn chồn, đuổi sc.
Bao quản chui gai, lước gc,
Chi ny ma mỏ, ln hang.
Anh tru sao chẳng biết thương,
Nỡ lại tra lời sanh nạnh.
Ăn th cơm thừa, canh cặn,
Ăn th mn sượng, khoai sng
Tới bữa ăn chẳng luận t nhiều,
C cũng rằng, khng cũng chớ.
Tru rằng: tru ăn rơm với cỏ
M cn c một thằng chăn,
Tốn o quần cng tốn cơm ăn,
Nỗi lại tới gạo tiền đằng khc;
Tnh chắt lt một năm hai đạc,
Về thằng chăn đ hết một tru.
Cũng mạnh cy, mạnh ko nn giu,
Hy cho nhẹm mnh tru l qu.
Vốn như đy gia ti ủy k,
M chủ khng tốn km đồng no.
Nếu khng mung coi trước giữ sau,
Th của ấy về tay kẻ trộm.
Tru biết ni, tru khng biết xt,
Suy mnh mung cng nghiệp đ dy,
Khi sống th giữ gn của đời,
Khi thc xuống giữ cầu m gii,
Người c phước, mung đưa ra khỏi,
Ai v nhn, qua chẳng đặng đu!
Chủ c lng suy trước, xt sau,
Khi lm tử gạo tiền tống tng.
Chủ đ c cng dy ngi rộng,
Mung dễ khng tiếp rước đi đưa,
Thấy anh tru chưa biết căn do,
N (Ni ?) vi chuyện, kẻo ch mung dại".
Tru với mung hai đng đối nại,
Chủ nghe qua kh nỗi xủ phn:
"Thi đừng nhĩ ng thiệt hơn.
Ph lưỡng bạn dĩ ho vi qu".
04.
Hai vật đ tương đồng hoan hỉ,
Lại cng nhau từ tạ một lời:
"Như luận trong cng nghiệp hai ti:
Ăn c bữa, lo khng c bữa.
Dm thưa người, bu g giống ngựa,
M trau tria lều trại nhọc nhằn ?
Ăn cho ăn những cho đậu xanh,
Ở th ở những tu lợp ngi.
Bữa bữa dạo chơi, tắm gội,
Ngy ngy chắn v, hớt mao.
Sắm sửa cho, chẳng biết chừng no,
Suy tnh lại, dư trăm, dư chục.
Sắm l vả, sắm yn, sắm lạc,
Sắm chn đưng hm thiếc, dy cương.
Dời tiền, dời hậu bao vng,
Thắng đi, dy cương thếp bạc.
Gẫm giống ấy:
Nết na giớn gic,
Tnh kh chng rng,
Tuy đang khi mọi vẻ nghim trang,
Trong gia sự nhiều điều ngơ ngo.
Nghề cy bừa, nghe coi lếu lo,
Việc bắn săn coi cũng ươn ti,
Chủ nui khng biết chủ l ai,
Nh ở, chẳng biết nh m lại.
Dại khng ra dại,
Khn chẳng nn khn;
Ngất ngơ như ốc mượn hồn.
Nui giống ấy lm chi cho rối".
05. M
Ngựa nghe ni, tm gan, nổi phổi,
Liền chạy ra hầm h vang tai:
"Ớ! ny, ny, tao bảo chng bay,
Đố mặt ai dy bằng mặt ngựa ?
Tuy rằng th, cũng hai giống th,
Th như tao ai dm phen l
Tao đ từng, đi qun, về qu,
Đ ghe trận đnh nam, dẹp bắc.
Mỏi gối nưng ph x tắc,
Mn lưng ci đội vương cng.
Ngy ngy chầu chực sn rồng
Bữa bữa dựa kề loan gi,
ng Cao tổ năm năm thượng m,
Mới dựng nn cơ nghiệp Lưu gia,
ng Quan Cng su ải thot qua,
V cậy c Thanh long, Xch thố
Đ nhiều thủa ngăn thnh, thủ phủ
Lại ghe phen đột pho, xng tn
Đng xa xi ngn dặm quan sơn
Ngựa phi đệ một giờ liền thấu.
Cc ch đặng ăn no, nằm ngủ,
Bởi v ta cần cn, giữ gn.
Khắn khắn lo nh trị, nước yn,
Chốn chốn đặng nng b lạc nghiệp.
Cc ch những nằm trong x bếp,
Ti cc ngươi ở chốn qu ma.
Đừng đừng bung lời ni khật kh
Bớt bớt thi ch bai giớn gic,
Nếu tao chẳng lo trong việc nước,
Giặc đến nh ai để chng bay ?
Thật biết một m chẳng biết mười,
Chớ lừng lẫy cậy ti, cậy thế".
Ngựa ni lu, gẫm cng hữu l,
Vậy chủ bn phn giải một lời:
"Đại tiểu cc hữu kỳ ti,
V đắc tương tranh nhĩ ng".
06.
Tru với ngựa cng mung ba g,
Mới ra ngoi từ tạ phn nhau.
Ngựa giận d, đứng lại giy lu,
Bn pht trạng co ni với chủ:
"D với ngựa cũng l giống th,
Chăn đồng chăn, nui cũng đồng nui,
D, người cho ăn nhảy chơi bời,
Ngựa, người bắt kỵ biều, lun tế.
Gẫm giống chi hữu đầu v vĩ,
Hnh con con, bụng lớn ;
Cng nng như đứa c hạ nang,
Sớn sc tợ con chng kẻ cướp.
Nghề tế kiệu coi đ xấu vc,
Việc cy bừa nhắm bng cũng ươn;
Hễ thấy người thấp thong đi bn,
Liền h miệng ku la: b h".
07. Dương
D nghe ngựa ni d qu tệ,
Liền chạy ra vc mặt, vnh ru;
D ni rằng: "Ta đọ với nhau,
Thử anh lớn hay l ti lớn.
Anh đ từng vo dinh, ra trấn,
S chi ti tiểu th qu ma ?
Mạnh th lo việc nước, việc vua.
Song chớ kh cậy ti, cậy tướng,
Ai c ti, chủ ban chủ thưởng,
Ai khng cng, tay lm hm nhai,
Chẳng dm ăn la m, mn khoai;
Khng hề phạm đậu m, hoa quả.
Khuyn khuyn chớ ni ngang ni ngửa,
Bớt bớt, đừng ỷ thế, cậy ti,
Ai chẳng biết đui ngựa th di,
Di th để xua mng, đuổi muỗi;
Vốn như đy đui tuy vắn vỏi,
Đy cũng khng mượn ngựa nối thm.
Ngn dặm trường, mặt ngựa khoe m.
Ba g sỏi, d đ xong việc.
Việc d th d biết,
Việc ngựa th ngựa hay
Bừa cy, c th bừa cy,
Kiệu tế, c mung kiệu tế,
D vốn thật thuộc về việc lễ,
Để hng khi về hạng tư văn;
Để dnh khi tế thnh, tế thần,
Lại c thủa kỳ yn, kỳ phước.
Hễ c việc, lấy d lm trước,
D dng vo người mới lạy sau.
Ngựa tuy rằng hnh tượng lớn cao,
Tam sanh lễ, ai dng đến ngựa ?
Dầu đến việc lm đnh, lm chợ,
Cũng lấy d trảm thảo, bồi cơ;
Nhẫn đến ngy mạng tướng xuất sư,
Cũng lấy d khấn cầu tổ đạo.
Lễ cốc sc thnh nhn cn bảo:
Tử Cống sao d sống bỏ đi ?
Ngựa ni ngang m chẳng biết suy,
D no c thiếu chi cng trạng ?
Ni cho xứng đng,
H dễ cơ cầu,
D tuy rằng v vĩ, v đầu,
Quan phong Trường tu chủ bộ.
Hn như d m dm đọ,
Tiện như d, qu bất khả ngn.
Ngựa rằng: Ngựa ở chốn quyền mn,
Phong cho ngựa chức chi ni thử ?
Thưa chủ nghiệm việc d với ngựa,
Cn m coi, ai trọng, ai khinh ?"
08.
Ngựa nghe qua tỏ đặng sự tnh,
D rằng: b, ai hay chức lớn ?
D ni lại ti d cũng rắn,
Ngựa thưa qua, sức ngựa thm rồng:
Chủ ph cho lưỡng bạn tương đồng,
Chắp sự giả cc tư kỳ sự.
Lời tự thuận hai đng xong xả,
D pht ngn, bn trở nại g:
"Nui chng ti lợi nước lợi nh,
Nui giống g thật v ơn ngi.
Thấy chủ vi đm ng, vạc cải
Tc nhau bươi chếch gốc, trốc cy.
Thấy người trồng đm đậu, vồng khoai,
Rủ nhau vầy nt bng, nt l.
Rất đến đỗi thấy nh lợp rạ,
Ko nhau ln vậy v tng bầng.
Cho ăn rồi quẹt mỏ sấp lưng
Trời chưa tối, đ lo việc ngủ.
Ba ci rc nằm khng yn chỗ,
Mấy bụi rau no để bn dy
Cả ngy thi những khuấy, những rầy,
Nui giống ấy lm chi v lối ?"
09. K
G nghe ni, nng gan, nng phổi,
Liền nhảy ra, chớp cnh, giương đầu.
Ny ny! g ngũ đức thẳm su:
Nhn, dũng, tn, v, văn, gồm đủ.
Trn đầu đội văn quan một mũ;
Dưới chn đeo hai cựa thần thương.
Đ ghe phen đến chốn chiến trường.
Lập cng trận vang tai, li c,
Thủa Ty Lũng tam canh trống thc;
G gy đầu ba tiếng đm khuya,
Một tiếng rằng: thin nhật tc th;
Hai tiếng rằng: quốc tộ tc xương,
Ba tiếng rằng: nhn gian tc lạc,
Đ cứu nạn Mạnh thường đặng thot;
Lại khuyn người Tấn sĩ năm canh.
Hễ ai toan cải dữ về lnh,
G cũng biết tỉnh, m, giấc điệp.
Coi gi g xt biết thịnh suy.
Dng canh khuya vui dạ kẻ tiu y,
Cất tiếng gy, toại lng người đi đn,
Cứ mấy điều m đon,
Đ tỏ việc phải chăng ?
Giận anh d cứ ni việc ăn,
Kho kiếm chc những điều xoi tệ.
D biết lễ g cũng biết lễ,
D phong Chủ bộ, g chức Tư thần.
Ni vi điều đ biết xứng cn,
Huống g c ngoại khoa biết mấy ?
Chưa biết ai hay rầy, hay khuấy,
Chưa biết ai ngủ sớm ngủ m.
G khng người chăn giữ đi về,
Nn g mới lỗi lầm bươi mc.
D lầm thế khng ai xem sc,
Việc ph d bằng chn bằng mười.
Bữa ăn g tốn km mấy hơi?
Ni những chuyện so chy buộc chặt.
Kể t chuyện cho d biết mặt,
Kẻ rằng g v th trong đời.
Chẳng nhớ xưa đm sng, tốt trời,
Xui kẻ nhớ vợ hiền thm chạnh.
Thức vua Thnh lm lnh giấc tỉnh.
G thua d một hm ru nịnh,
Nghĩ lại coi khng ch lợi chi.
G dễ đu c dm phn b,
Ni điều phải m nghe cho đặng ?"
D nghe ni cng lnh nhẹ nặng,
Mới biết suy hơn thiệt mọi điều:
"Thi, thi, ni t biết nhiều,
D xin chịu lập tờ tự thuận"
G cn hy chưa ngui cơn giận,
Bn pht ngn thưa chủ một lời:
"Như chng g vốn đạo lm ti,
Giữ một tiết thức khuya dậy sớm.
Thủa ấu thơ người cn tru trớn;
Đến lớn khn đều c ring quan.
Ai sing bươi, sing mc th no,
Bằng biếng lặt, biếng tm th đi.
G gẫm lại thn g thm tủi,
Lm ti người khng đặng nhờ chi.
Heo ăn rồi ngủ ngy s s,
Giả ngy dại, biết g việc chủ.
Ngắm diện mạo, dị hnh, dị th,
Xem dung nhan khc thế lạ đời.
Như nui chơi, chẳng phải giống chơi
Chạy rau cm, như tiền nội n.
No đ mỡ, nhảy quanh, nhảy quất,
Đi xp hng, cắn mng, cắn chuồng.
Mỗi một ngy ba bữa rng rng,
Đ chẳng thấy bữa no sai chạy,
Bn bối g m người yu vậy ?
M qung chi m phải bo c ?"
10. Thỉ
"Ch g chớ lung lăng ma mỏ,
Giữ, c ngy cắn cổ chẳng tha!
Ght thương th mặc lượng chủ nh,
Chớ thc mch kiếm lời phỉ bng.
Như cc ch lao đao đ đng,
Heo thong dong ăn nhảy mặt (mặc ?) heo.
Nội hng trong lục sc với nhau,
Ai snh đặng mnh heo bo tốt ?
Vua ngự lễ Nam giao đại đột,
Phải c heo mới gọi tam sanh,
Đừng đừng quen lời ni lanh chanh,
Bớt bớt thi ch ai ăn ngủ,
Ka những việc hn nhn gi th.
Khng heo ra, tnh đặng việc chi?
Dầu cho mời năm bảy chuyến đi,
Cũng khng thấy một người thấp thong.
Việc ha giải, heo đầu cng trạng,
Thấy mặt heo ngui dạ on th.
Nhẫn đến khi ngu phụ, ngu phu,
Giận nhau đnh giập đầu, chảy mu.
Lng x tới lao đao, lu đu,
No thấy ai gỡ rối cho xong,
Khing heo ra để lại giữa dng,
Mọi việc rối liền xong trơn trải.
Phải chăng, chăng phải,
Nghĩ lại m coi,
Việc quan, hn, tang, tế, v hồi
Thảy thảy cũng lấy heo lm trước.
Bởi g nhỏ ni lời lấn lướt,
Nn phải phn t chuyện m nghe.
Dễ heo no c dạ dm khoe ?
Khắn khắn cũng lo lm việc phải.
Heo cũng biết đền ơn bo ngi,
Heo cũng hay tiu họa, trừ tai,
Toi thn phấn cốt chi ni ?
Nt thịt tan xương bao quản ?
Lng thờ chủ ngay đ tỏ rạng.
Thn mnh ny v bẵng như khng.
Tại ch g lời ni khng khng,
Mới sinh sự so đo trường đoản".
Vậy chủ bn phn đon,
Ph một cu khc tận kỳ tnh:
"G biết chữ xả sinh thủ ngi;
Heo đặng cu tịnh sinh, tịnh dục "
|
