|
cafekho
member
ID 78747
09/07/2014
|
Đèn Cù! Tác giả Trần Đĩnh.
Truyện "Đèn Cù" của tác giả Trần Đĩnh.
Đáng đọc để thêm nhiều thông tin.
https://docs.google.com/file/d/0B7GMKLKS_qhPa2Z0aXJpZjlZY3c/view?sle=true&pli=1
Đọc mau nhé!
Không th́ down sẵn về máy tính để dành đọc từ từ!
Tài liệu dễ bị "chặn"!
Đúng/Sai ḿnh không biết, chỉ biết giới thiệu.
---
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
 |
|
taolao
member
REF: 683314
09/07/2014
|
Truyện này phản động mà, phải vượt tường lửa may ra mới đọc được.
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683316
09/07/2014
|
Không, anh TL cứ vào trang web Cafe đưa link để đọc nhé. Down d́a luôn đi v́ tác giả cũng cho đọc miễn phí mà.
Nó được up lên docs.google.com th́ không "chặn" được đâu, khó chặn lắm.
"phản động" không th́ hỏng biết!
Mến.
---
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683371
09/08/2014
|
Có thể vào đây đọc lời bạt cực hay của Ngô Nhân Dụng. Trước khi đọc một cuốn sách dài nên đọc lời bạt để lấy cảm hứng mà đọc hoặc quyết định không đọc. Tùy mỗi người.
RÊ CHUỘT VÔ CHỖ NI RỒI CLICK CÚ
Sau đó có thể vào đây mà down xuống đọc , nếu muốn:
RÊ CHUỘT VÔ CHỖ NI RỒI CLICK MỘT CÚ
Cuốn sách này nói sự thật nên không được xuất bản trong nước. Tác giả nay đă già, gần đất xa trời rồi mới tiết lộ bí mật cho lương tâm thanh thản.
Đọc để biết thêm lịch sử bị giấu kín, chứ rongchoi không chủ trương chửi bới như kiểu mấy người khác. Hậu thế, lịch sử sẽ phán xét công tội với cái đầu lạnh, khi tất cả mọi hận thù đă lắng xuống.
Chẳng trách ai ở miền Nam hay ở các nước tư bản thường họ ghê sợ xă hội chủ nghĩa là vậy. Bởi thế dân Hồng Kong liều ḿnh tranh đấu chống lại sự áp đặt ở đại lục trong bầu cử phi dân chủ.
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683377
09/08/2014
|
Nguồn Youtube.
Phần 1
Phần 2
CF mới đọc đến trang 42, buồn cười lúc Tố Hữu nói về Xuân Diệu. Ông ta Trần Đĩnh có tḥng 1 câu đại khái là "truyền miệng chưa xác thực", nếu là sự thật th́ Cafe nghĩ cũng b́nh thường thôi.
Phần 2 clip youtube này ông Ngô Nhân Dụng kể lại câu truyện Tố Hữu khóc Stalin ḿnh cũng có điểm chú ư y như ông Ngô Nhân Dụng. Đọc đến trang 42 th́ cũng đă biết đủ những dữ liệu ông Ngô Nhân Dụng nói trong phần này.
Phần 3
Đang chờ đọc hết để kiểm chứng mấy lời ông Ngô Nhân Dụng nói.
CF đọc thấy thủa ban đầu sơ khai, người ta không có ǵ trong tay rồi c̣n bị Trung Quốc, Liên Xô điều khiển, thật tội cho thân phận người Việt.
Nhưng đọc để có thông tin, c̣n tin tưởng hoàn toàn th́ vẫn không, vẫn hoài nghi để đó.
---
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683408
09/09/2014
|
Trích dẫn từ danlambao
Khi lănh tụ cộng sản nổi máu côn đồ
Bạn đọc Danlambao -
Cố tổng bí thư Lê Duẩn được đảng cộng sản gọi là ‘người học tṛ xuất sắc của chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại’. Trong 26 năm giữ quyền lực tối thượng cho đến lúc chết, TBT Lê Duẩn có lúc được bộ máy tuyên truyền CS tô vẽ là nhân vật ‘vĩ đại’ ngang tầm ông Hồ Chí Minh.
Lê Duẫn (đội mũ cối)tại thời điểm đang ngồi ghế tổng bí thư DCSVN được 25 năm
Dù vậy, bộ mặt thật của ‘lănh tụ kiệt xuất’ Lê Duẩn vừa tiếp tục bị lột trần bởi nhà văn Trần Đĩnh qua tác phẩm Đèn Cù. Trong đó có chi tiết kể lại việc Lê Duẩn đă trực tiếp ra tay hành xử côn đồ đối với triết gia Trần Đức Thảo, một trí thức uyên bác bị cộng sản lừa gạt.
Vụ việc đă được nhà văn Trần Đĩnh kể lại một cách chân thực như sau:
Ảnh chụp trang 433, 434 quyển sách Đèn Cù của nhà văn Trần Đĩnh
Chỉ một chi tiết trên cũng đủ để thấy được bản chất côn đồ đă ăn sâu trong máu của những người cộng sản. Đó là chưa nói đến việc ra tay hành hung đối với một người trí thức bị xem là hành vi thấp hèn.
Chế độ cộng sản vẫn hay bị xem là chế độ côn đồ cũng v́ thế.
Cho đến nay, nhiều vị tự nhận là ‘nhân sỹ’ hay đảng viên lăo thành vẫn hay ngụy biện rằng: đảng cộng sản ngày xưa tốt, nhưng ngày nay ‘không tốt’ v́ bị một số lănh đạo đảng làm sai (!?).
Thiệt hết biết!
Hy vọng rằng sau khi đọc xong tác phẩm Đèn Cù, các vị đảng viên phản tỉnh có thể nhận rơ bản chất của cộng sản đă xấu từ lúc sinh ra, mau chóng vứt đi cái thẻ đảng đă lừa dối các vị suốt bao năm nay.
Bản thảo điện tử tác phẩm Đèn Cù của nhà văn Trần Đĩnh hiện đang được lan truyền trên các mạng xă hội. Phiên bản điện tử chính thức của quyển sách dự kiến sẽ sớm được công bố trong thời gian gần đây.
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683432
09/10/2014
|
trích RFA
Trần Đĩnh và tác phẩm Đèn Cù
Tác giả Đèn Cù là nhà báo kỳ cựu của tờ Sự Thật từ những ngày đầu tiên khi báo này thành lập do Trường Chinh làm Tổng biên tập. Ông sinh năm 1930 và tham gia Việt Minh vào năm 1946 tức lúc mới 16 tuổi, Trần Đĩnh thuộc lớp đảng viên tiên phong gia nhập đảng cộng sản Việt Nam từ năm 1948. Ông là người chấp bút tiểu sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chấp bút những tự truyện của nhiều nhân vật như Phạm Hùng, Lê Văn Lương, Bùi Lâm, Nguyễn Đức Thuận
 Bích chương quảng cáo Tác phẩm Đèn Cù.
H́nh do tác giả cung cấp
Những phân tích tinh tế
Do làm việc trong một cơ quan báo chí cao nhất của Đảng ông có cơ hội gặp gỡ hầu hết các khuôn mặt của chế độ từ Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Lê Duẩn, tới Lê Đức Thọ, Hoàng Tùng, Đỗ Mười … và những quan hệ này đă giúp ông sớm nhận ra khuôn mặt thật phía sau chiếc mặt nạ của các chóp bu cộng sản.
Sau khi vụ án “Xét lại chống đảng” diễn ra ông cũng là một nạn nhân tuy mức độ lao tù nhẹ hơn người khác nhưng đủ để ông thấy được sự đấu tranh gay gắt, sống c̣n giữa Mao Trạch Đông và Liên Xô cùng với nghị quyết 9 ra đời dẫn dắt cả hệ thống Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng rơi sâu vào ṿng kềm tỏa của Trung Quốc.
Là người theo học tại Bắc Kinh 5 năm trời, ông có những phân tích tinh tế trong “Đèn Cù” từ hành động tới cách đối xử của Mao đối với Lê Duẩn, Vơ Nguyễn Giáp hay ngay cả Hồ Chí Minh trong những ngày chiến tranh chống Mỹ. Những ghi chép của ông tuy không phải là những bí mật to lớn nhưng cũng giúp cho lịch sử cận đại Việt Nam có cái nh́n chuẩn xác hơn về sự lệ thuộc của Việt Nam vào hai đầu tàu Cộng sản thế giới là Liên Xô và Trung Quốc.
Những ghi chép ấy nằm trong một văn phong tưởng chừng như hờ hững nhưng thật ra chất lửa tiềm ẩn từ trang đầu tiên tới những gịng cuối cùng. Trần Đĩnh tỏ ra không dễ dăi như cách kể chuyện của nhiều người, nhất là những người danh giá. Ông là nhà báo có cách viết của một nhà văn đậm chất trữ t́nh qua nhịp đập của trái tim thi sĩ.
Diễn tả sự việc cô đọng, nén thông tin đến mức có thể, nhà báo Trần Đĩnh tỏ ra rành rẽ kỹ thuật thông tin của thế kỷ 21 mặc dù ông là người đă cầm bút gần 70 năm từ ngày đầu tiên tŕnh diện báo Sự Thật.
Khi đọc những gịng văn sau đây khó ai có thể nghĩ rằng tác giả Đèn Cù là một nhà báo, ông viết:
“Cuộn dây thừng trong tay anh tuột ra văng trên mặt nước như một lằn roi sáng quắc. Và chỉ một d́m xuống rồi một nhồi thúc lên là anh lính liền mất tăm. Khi anh dội ngược trở lên lần cuối, hai mắt anh mở đă dại đờ. Cái chết chớp nhoáng nhưng những nghi thức đi kèm nó lại từ tốn rất mực. Cặp mắt dại kia như mơ màng khép lại, tóc trên trán anh thong thả tách ra từng sợi lượn lờ rồi ngoan ngoăn theo nước mơn trớn phân chia để lần lượt rẽ trái rẽ phải hai bên, quá đều, quá phân miêng, khơi ra một đường ngôi quá thẳng, quá sạch, quá trắng ở chính ngay giữa đỉnh đầu anh. Tôi khẽ nấc và cắn chặt môi. Tôi thấy lại anh ba bốn tuổi đang ngửa mặt lên cho bàn tay mẹ định h́nh đường ngôi đầu tiên trong đời để anh giữ lấy măi, đường ngôi mà nay con lũ trung thành đang tỉ mẩn xếp lại cho đúng nguyên mẫu ban đầu.”
Trong Đèn Cù không hiếm những câu văn tinh tế như vậy do đó khi đọc nó người ta thấy cảm xúc thi ca được vuốt ve và những hiện tượng chính trị thanh trừng, trù dập, bợm băi với nhau trở nên dễ chấp nhận hơn đối với người khó tính.
Nhân chứng lịch sử
Trần Đĩnh viết trước hết cho ông, sau đó mới tới người đọc ông và cuối cùng là những thước phim tài liệu có khả năng đứng vững như nhân chứng lịch sử, lịch sử của dối trá và che dấu triệt để sự thật. Để che dấu nó, đảng Cộng sản Việt Nam rập khuôn Liên Xô và Trung Quốc, cơ quan báo chí quan trọng nhất phải có tên Sự Thật.
 H́nh chụp tại ṭa soạn báo Sự Thật năm 1948, từ trái sang: Diên Hồng, Nguyễn Địch Dũng, Kỳ Vân, Lê Quang Đạo, Trần Đĩnh, Trường Chinh, Lê Xuân Kỳ, Thép Mới, Hồng Vũ. H́nh do Tác giả cung cấp.
Xuyên suốt 600 trang của Đèn Cù là hai mảng quan trọng diễn ra sau khi cộng sản cướp chính quyền. Lần thứ nhất đấu tố địa chủ, cũng là dân chúng bị ép lên miễn cưỡng trở thành địa chủ qua “Cải cách ruộng đất”. Lần thứ hai đấu tố, giam cầm những đảng viên cộng sản có khuynh hướng thân Liên Xô và chống đối cuộc chiến tranh tương tàn qua tên gọi “Vụ án xét lại chống đảng”.
Trần Đĩnh không vẽ ra toàn cảnh bức tranh theo thứ tự thời gian sự kiện như thông thường. Ông kéo từng mảng nhỏ mà ông chứng kiến, tham gia ra miêu tả lại với những chi tiết sâu lắng dẫn dắt câu chuyện như mục tử nghêu ngao trên cánh đồng hoàng hôn đầy ắp những nhân chứng lịch sử. Họ tuần tự kể lại hay qua Trần Đĩnh, minh họa lại từng chi tiết với giọng văn tỉnh táo, trầm tư và rất thông minh của một cây viết kinh nghiệm lăo luyện về tự thuật.
Qua lời một người bạn thân theo chân Lê Duẩn sang Trung Quốc xin Bắc Kinh giải tỏa số hỏa tiển do Liên Xô viện trợ bị Trung Quốc chặn lại v́ muốn dằn mặt Việt Nam, Trần Đĩnh nh́n thấy ở Lê Duẩn một sự ê chề, bị làm nhục v́ dám sang Moskva trước khi tới Bắc Kinh.
Chính ông, vào năm 1958 khi học tại Trung Quốc đă chứng kiến tận mắt sự khinh bỉ của sinh viên Trung Quốc đối với chế độ Việt Nam qua câu chuyện rất ngắn nhưng gói ghém rất nhiều sự thật về t́nh đồng chí quốc tế vô sản, ông kể:
“Một hôm Chu Ân Lai, Lư Phú Xuân đến Bắc Kinh đại học nói chuyện với cả ngh́n sinh viên. Bọn tôi nghe. Các mẩu câu hỏi, thắc mắc của sinh viên tới tấp truyền tay nhau đưa lên trên bàn Chu Ân Lai. Đến một mẩu, ông đọc to: Trung Quốc nghèo, dân Trung Quốc đói, sao cứ phải giúp Việt Nam?
Tôi thật t́nh xấu hổ. Sinh viên Trung quốc đ̣i chấm dứt viện trợ cho Việt Nam trước đông đủ các nước, nhất là trước sinh viên Hồi Giáo sáng sáng bốn năm giờ ra hành lang tụng kinh giập đầu th́nh th́nh xuống đất không ai ngủ nổi. Mà sao Chu Ân Lai không ỉm đi? Tôi hơi ức.
Chu Ân Lai giải đáp ngắn gọn, thẳng thắn. Viện trợ cho Việt Nam là nghĩa vụ quốc tế nhưng có lợi cho Trung Quốc: nên đẩy chiến tranh và đế quốc ra xa Trung Quốc hay để cho chúng nó áp sát bên cạnh?”
Trần Đĩnh chứng kiến việc Mao Trạch Đông giả vờ “Chỉnh đảng” để tiêu diệt thành phần chống đối với y. Báo chí được lệnh kêu gọi phải đốt rụi những ǵ mà đảng sai lầm, phải “thiêu cháy đảng” để đảng tái sinh…Thế là vô số người đứng lên làm theo sự kêu gọi này mà có hay đâu đó là mồi nhử những người có tư tưởng đ̣i thay đổi đảng. Mao Trạch Đông dưới mắt Trần Đĩnh là một gă đồ tể máu lạnh. Cử chỉ nhỏ nhẹ, ăn nói từ tốn nhưng là để đối phương có thời gian bày tỏ ngưỡng mộ hơn là bản chất của y, một gă cộng sản có dă tâm muốn thế giới biến động để Trung Quốc đứng giữa hưởng lợi.
Những con rối không tự biết ḿnh là rối
 Hàng đầu từ trái qua: vợ Hà Xuân Trường, Lê Đạt, Hồ Chí Minh, ngoài cùng bên phải là Trường Chinh, hàng sau đứng đầu bên trái là Hà Xuân Trường. H́nh do Tác giả cung cấp
Đèn Cù, ngay cái tên của tác phẩm đă nói lên sự vắt kiệt tư duy của tác giả vào quyển sách này.
Khi nói đến Đèn Cù người ta nghĩ ngay tới cái tên gốc của nó: Đèn kéo quân. Cái gốc đó phát xuất từ Tàu và người Việt sau nhiều thế kỷ đă làm theo nó một cách tự nguyện. Đèn Cù trở thành văn hóa Việt Nam, thay đổi chất liệu nhưng nội dung th́ y như nguyên bản.
Nếu nh́n trên mặt bằng văn hóa th́ Đèn Cù được diễn giải là hội nhập, là ḥa tan và hàng chục khái niệm khác. Tuy nhiên đối với Trần Đĩnh, Đèn Cù được khai mở trong một ư niệm khác: Đảng cộng sản Việt Nam theo đuôi nhau chạy ṿng tṛn dưới bầu khí bị đốt lên bởi ánh nến ư thức hệ của đàn anh Trung Quốc. Họ như những con rối không tự biết ḿnh là rối. Không những thế họ muốn mọi người phải như họ, tức là bịt tai, bịt mắt bịt cả tư duy để tin vào Trung Quốc một cách mù quáng. Sự mù quáng v́ ư thức hệ sai khiến ấy trở thành bi kịch cho đất nước chỉ v́ một nhóm nhỏ người lũng đoạn, thao túng mà phải chịu cảnh nồi da xáo thịt trong nhiều chục năm trời.
Trần Đĩnh không chấp nhận bị sai khiến và có chân trong cái đám đông tôn sùng Mao Trạch Đông của các lănh đạo Việt Nam. Ông tách ra đứng riêng chấp nhận tư thế của một người ngoại cuộc, ngoại cuộc với sự tôn sùng lănh tụ nhưng không ngoại cuộc với số phận Việt Nam:
“Sau năm năm du học tôi bắt đầu thấy đuợc một điều khôn lớn nhất: hăy cảnh giác với thần tượng và bỏ thần tượng! Do đó hăy tin trước hết ở lương tri, bản chất ḿnh, gắng là chính ḿnh, chớ nghe sai phái. Do đó dám phê phán, dám lên tiếng và dám chịu đựng... Cái đó nhờ phong trào phái hữu - mà tôi say sưa, sung suớng chứng kiến - phủ nhận chủ nghĩa xă hội, độc quyền lănh đạo, những mỹ tự có tính bùa phép khiến một lớp người ít ỏi bỗng trở thành thần thánh.”
Những ǵ mà Trần Đĩnh tự nói với ḿnh nhiều chục năm về trước vẫn theo đuổi suốt cuộc đời ông. Xóa dấu vết thần tượng Trung Quốc không quá khó đối với ông nhưng hai thần tượng khác bao vây trí tuệ nhà báo Trần Đĩnh thật không dễ xóa chút nào.
Người thứ nhất là Hồ Chí Minh và người thứ hai là Trường Chinh.
H́nh ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh rơi xuống trong ḷng Trần Đĩnh v́ tuy ông không kư vào nghị quyết 9 ủng hộ Trung Quốc nhưng trong tư cách lănh tụ ông đă bị phe Lê Duẩn khống chế để không dám lên tiếng khiến Trần Đĩnh tỉnh ra trước sự thật này. Nghị quyết 9 chỉ là giọt nước tràn ly khi trước đó qua Phạm Văn Khoa, một người bạn của tác giả tháp tùng với Hồ Chủ tịch sang Trung Quốc về kể lại nguyên văn rằng: “Ông Cụ sang kiểm thảo với Mao Trạch Đông, Lưu Thiếu Kỳ, Chu Ân Lai!”.
Trường Chinh cũng thế, tuy là bậc thầy trong nghề báo đối với Trần Đĩnh nhưng tư cách tránh né vấn đề Cải cách ruộng đất cũng như hành xử trong đời sống đă làm sự kính trọng của ông dành cho Trường Chinh hoàn toàn phá sản.
Và rồi những diễn biến trong hậu trường chính trị của Đảng cộng sản Liên Xô và Trung Quốc đối với Việt Nam đă gây đổ vỡ hoàn toàn trong con người nhà báo Trần Đĩnh. Ông phát hiện ra rằng Mao Trạch Đông là người vận động Stalin thôi không có thái độ phủ nhận đối với Hồ Chí Minh trong cái gọi là cộng sản quốc tế. Chính Stalin đă phân công cho Trung Quốc “phụ trách” Việt Nam, mà trong ngôn ngữ công sản “phụ trách” đồng nghĩa với chỉ đạo, định hướng, kể cả ra lệnh.
Tác giả Đèn Cù viết: “Hệ lụy đă nằm lại sâu bền trong vô thức đảng viên cộng sản Việt Nam: vị trí đàn em, bên dưới, yên phận biết ơn đă thành nền móng cho một tư thế ứng xử với Trung Quốc. Xuân Trường cho biết Bác nhà ḿnh chủ động khẳng định với Bác Mao quan hệ môi răng giữa Việt Nam và Trung Quốc.”
Sự lệ thuộc vào Trung Quốc như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt tác phẩm Đèn Cù. Do chạy theo một cách vô thức như những h́nh nhân mà nhiều đời Tổng bí thư sau Trường Chinh, Trung Quốc vẫn chiếm một vị trí cao chất ngất trong quan hệ giữa hai đảng kể cả sau cuộc chiến 1979 nhuốm đầy máu do Trung Quốc gây ra.
Trần Đĩnh chụp cùng Tô Hoài. H́nh do Tác giả cung cấp.
Do cùng thời với các danh tài như Nguyễn Tư Nghiêm, Tô Hoài, Quang Dũng, Lê Đạt, Nguyễn Hữu Đang, Xuân Diệu, Phan Kế An, Ngô Tất Tố, Nguyễn Tuân, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Đ́nh Thi, Nguyễn Huy Tưởng. Tế Hanh, Xuân Tửu, Đặng Thái Mai…Trần Đĩnh có cơ hội nh́n thấy cách ứng xử của từng cá nhân trong mỗi con người của họ. Chuyện sợ hăi của những người sống trong chế độ cộng sản đă trở thành quen thuộc nhưng ám ảnh sau vụ Cải cách ruộng đất như Tô Hoài th́ có lẽ đă lên tới thể loại hài hước khó ngăn tiếng thở dài. Trần Đĩnh kể lại:
“Khoảng hai trăm tù binh phi công Mỹ xếp hàng đầy hết ḷng đường đi tới. Quần áo bà ba mầu xám khói nhạt. Tôi giật ḿnh: tất cả đoàn người bị trói kia sao quá giống hệt nhau? Ở chiều cao, ở khổ người, ở dáng đi, ở nét mặt, ở tư thế và thần thái. Lầm lũi ngửng đầu nh́n thẳng vào cái không gian bao quanh đằng đằng sát khí và tiếng la ó. Thoáng rất nhanh tôi ngỡ xem một tập quần tượng đài di động được một đạo diễn tài ba điều khiển. Nhà đạo diễn đó là ư thức về giá trị tự thân. Và rất nhanh lại nghĩ ai đó đă dựng nên tập thể điêu khắc này để đối lại tượng đài Nạn nhân các trại tập trung Quốc xă.
Dân hai bên đường ḥ hét, đánh đấm, ném đá. Những cái đầu tù binh quay ngoắt tránh đá, tránh đấm rất nhanh. Những con mắt không một lúc nào cầu van, nao núng...
Ba chúng tôi đứng lặng trên hè. Tương quan sức mạnh quá chênh nhau tự nhiên làm se ḷng. Đoàn tù binh đă đến đoạn cuối, chợt Tô Hoài nhào xuống đường, nhảy vội lên đấm một cái trượt vào mặt một người tù binh đi ở ngoài cùng.
Anh trở lại, tôi hỏi khẽ: - Đánh người ta làm ǵ?
Xung quanh căm thù như thế chả lẽ ba đứa ḿnh đứng yên? - Tô Hoài che miệng tủm tỉm cười.”
Cái mỉm cười của Tô Hoài sau đó thể hiện lại một cách sắc sảo qua các cuộc đấu tố trong tiểu thuyết “Ba người khác”.
Đọc Đèn Cù cần một sự kiên nhẫn. Kiên nhẫn như người nông phu cần mẫn nhặt từng hạt giống hư bỏ ra trước khi gieo giống. Những “hạt giống” trong Đèn Cù cũng vậy, có thể làm người đọc ngơ ngác v́ nó tiết lộ những sự thật nao ḷng, đến nỗi khó tin, nhưng tiếc thay nó lại là sự thật.
Thất t́nh Hồ Chí Minh
Mặc Lâm: Tiếp tục về tác phẩm Đèn Cù xin nhà báo, nhà văn Trần Đĩnh vui ḷng cho biết tại sao tới giờ này ông mới quyết định ra mắt tác phẩm này? Động lực nào đă giúp ông ngồi xuống tiếp tục viết những gịng cuối cùng của 600 trăm trang đầy ắp tư liệu lịch sử như thế?
Trần Đĩnh: “Lê Đạt là người khuyến khích, cổ động. Tôi đă định viết rồi và cũng đă viết rồi nhưng tôi không cho Lê Đạt biết là tôi đă viết. Tôi nói là viết phải cô đơn v́ anh viết trong khi người ta mời anh cả ngày ra đồn, ra trạm th́ anh không làm được ǵ cả. Phải hết sức khiêm tốn chứ tôi nói anh đừng có phổng mũi lên. Anh muốn đi đường xa th́ phải chuẩn bị cho kỹ chứ đừng ầm ĩ lên th́ anh sẽ thiệt. Cứ lặng lẽ, lặng lẽ như thế này. Tôi viết từ năm 1990 cho đến bây giờ, cứ lặng lẽ. Lê Đạt thấy tôi sống và viết như thế và nói “mày không viết th́ tao là người thất bại” một cách để khuyến khích nhau thôi.”
Mặc Lâm: Trong Đèn Cù có đoạn ông đă tỏ ra thất vọng và than rằng ông đă thất t́nh với Trường Chinh và cả Chủ tịch Hồ Chí Minh. Điều ǵ đă làm ông tuyệt vọng về họ đến nỗi phải dùng hai từ thất t́nh để mà miêu tả như vậy?
Trần Đĩnh: “Thứ nhất là ông Trường Chinh ấy nói với tôi là ông ấy hoàn toàn tán thành vấn đề sống ḥa b́nh dân chủ. Ông ấy nói với tôi rằng đồng chí Krouchev chủ trương ḥa b́nh th́ làm sao mà chửi đồng chí ấy? Cho đến lúc ông ấy gọi tôi viết hồi kư tôi biết là ông ấy nhắm tôi v́ tôi với ông ấy nhiều cái hợp nhau. Thứ nhất là ông ấy thích văn tôi. Thứ hai là ông biết lập trường của tôi là giống ông ấy chứ không theo Lê Duẩn, cứng rắn theo Trung Quốc.
Lúc bấy giờ đảng Cộng sản Việt Nam đứng trước hai ngả đường: theo Liên Xô hay theo Trung Quốc? Lúc đó Trung Quốc kéo mạnh lắm, kéo người bên cạnh với sức quyết tâm rất mạnh. Hơn nữa là ông Stalin nói là để Mao Trạch Đông phụ trách Việt Nam cho nên là đă có đường ṃn thế rồi. Anh nên nhớ Nghị quyết 9 cụ Hồ không bỏ phiếu. Không bỏ phiếu tức là không tán thành, coi tư tưởng Mao Trạch Đông là tư tưởng Lenin thời đại này. Ông Lê Duẩn cũng đă xác định trong quyển sách coi tư tưởng Mao Trạch Đông là tư tưởng của Lenin trong thời đại cách mạng này. Thế mà cụ Hồ không bỏ phiếu là không tán thành rồi.
Ông Trường Chinh th́ tán thành và nói rằng Trung Quốc đă đấm 9 cú đấm Thôi sơn, đánh tan chủ nghĩa Krouchev. Tôi thấy ông ấy đi ngược lại ḿnh nên tôi có cảm giác là thất t́nh! Bây giờ th́ ḿnh có tuổi nên cũng hiểu là con người ta cũng có lúc lắt léo thế này thế nọ. Cuối cùng ông ấy mới kiến nghị nên mới có cái đổi mới sau này đấy chứ. Đổi mới được một tí th́ ông Lê Đức Thọ lại bắt ông ấy phải về. Cụ Hồ cũng thế. Tôi thần thánh cụ Hồ v́ tôi tôi nghĩ cụ sẽ nói ra sự thật. Ai ngờ đâu cụ cũng im nốt. Té ra ḿnh là thằng bướng bỉnh cứ nói. Thất t́nh là như thế!”
Mặc Lâm: Sau khi Lê Duẩn bị Trung Quốc làm cho ê mặt trong chuyến đi xin Bắc Kinh cho phép hỏa tiến viện trợ từ Nga được thông cảng sang Việt Nam, phải chăng Lê Duẩn rất căm Bắc Kinh và tỏ thái độ chống Trung Quốc một cách mạnh mẽ sau này thưa ông?
Trần Đĩnh: “Ông ấy chưa chống đâu, nhất định chưa chống đâu. Sau này khi Cách mạng Văn hóa th́ ông ấy mới giật ḿnh. Ông bảo không cẩn thận th́ lôi thôi nhưng ông ấy cũng chưa chống. Sau này Trung Quốc lớn giọng quá ông ấy bắt đầu giật ḿnh. Anh nên nhớ lúc bấy giờ tôi có viết là Việt Nam như gót giày Achilles, luôn luôn đứng dưới bóng đa bóng đề của Trung Quốc chứ không thể đứng một ḿnh được. Chúng ta cứ nói là chúng ta anh hùng nhưng chúng ta thua thằng hèn là thế. Không thể đứng một ḿnh được. Ngay đến bây giờ cần các ông ấy đứng một ḿnh tức là anh dám đi một ḿnh hay không, nhưng lại không dám nên vẫn nh́n ngó anh Trung Quốc. Cái bóng đó lớn đến nỗi chúng ta không thể ra khỏi nó được.”
Mặc Lâm: Lănh đạo Việt Nam hôm nay có vẻ chưa rút ra được kinh nghiệm thân thiện với Trung Quốc cách nào đi nữa th́ vẫn bị họ khinh thường, dẫn dắt theo quyền lợi của họ. Ông đă từng biết nhiều về việc Trung Quốc coi thường Vơ Nguyên Giáp, Lê Duẩn thậm chí với chủ tịch Hồ Chí Minh, ông lư giải thế nào về hiện tượng lănh đạo hôm nay?
Trần Đĩnh: “Lúc đầu cái chủ nghĩa Cộng sản Quốc tế nó làm cho người ta đinh ninh rằng phải có phe và có người đỡ lưng cho ḿnh cho nên có ǵ th́ cái xe vẫn phải chạy và có người lái vẫn phải đi tiếp. V́ vậy khi Đặng Tiểu B́nh lên ta bắt đầu hy vọng. Đấy là những điều ảo tưởng hết. Đinh ninh rằng Việt Nam đă đứng trên cái xe th́ phải có đầu tàu, hoặc Liên Xô hoặc Trung Quốc rồi th́ chúng ta sẽ tiến lên. Trước mắt họ có làm xấu th́ chắc họ sẽ phá ra được, cũng như Đặng Tiểu B́nh đánh Mao Trạch Đông để lên đấy. Tất cả đều bị chủ nghĩa Quốc tế vô sản làm cho bị lóa đi. Cứ đinh ninh là như vậy nên không thể đứng một ḿnh được.
Quả thật Việt Nam có bao giờ đứng một ḿnh được đâu. Ngày xưa chưa có ǵ th́ đảng Cộng sản Pháp phụ trách. Tất cả những ông lănh đạo không biết tiếng Nga, tiếng Trung Quốc, chỉ biết tiếng Pháp thôi. Nga giúp tiền cho ḿnh th́ lại qua Pháp. Sau này năm 1949 th́ đi sang xin Trung Quốc. Ḿnh không thể hiểu cái ràng buộc về ư thức hệ nó kinh khủng lắm. Con người ta không dám vượt khỏi cái ranh giới của ư thức hệ đă qui định được đâu. Anh phải có phe. Anh phải có đầu tàu, đầu tàu cách mạng ấy, Liên Xô lănh đạo anh không được vi phạm không được phản bội. Anh nên nhớ ngày xưa trong đảng Cộng sản quốc tế, chi bộ của quốc tế là chi bộ của Liên Xô. Anh mà phản bội chi bộ ấy th́ c̣n ra cái ǵ nữa, đúng không?
Cho nên cái tâm thức luôn luôn phục tùng, luôn luôn sợ hăi kỷ luật ấy làm cho người ta bị tù túng ghê lắm. Anh bị khống chế trước những quy luật tự anh đặt ra. Anh nên nhớ là bất kỳ một ông lănh tụ cộng sản nào cũng đều không được phép tự lập ra đảng. Phải có Stalin bảo lập mới được lập. Anh mà tự lập anh chết ngay. Phải có sự xem xét của Stalin để nghiên cứu xem tay này được hay không. Ghê lắm. Đó là một uy lực kinh khủng.”
Mặc Lâm: Qua vụ án xét lại chống đảng, ông nhận xét thế nào về vai tṛ của hai ông Lê Duẩn và Lê Đức Thọ?
Trần Đĩnh: “Trước hết chính ông Duẩn xác định tư tưởng Lenin vào thời đại này. Ông Duẩn rất tán thành câu Mao Trạch Đông nói rằng “Thiên hạ đại loạn Trung Quốc được nhờ.” Có nghĩa là bạn bè mà đánh khắp thế giới, đại loạn th́ chính Trung Quốc mới thoát được ra mà hưởng trong đại loạn ấy. Cái câu ấy đầy trong sách vở của Trung Quốc. Ngày xưa tôi ở Trung Quốc tôi biết. Ông Duẩn rất tâm đắc câu ấy. Bây giờ lái theo quĩ đạo ấy, chiến tranh các thứ... th́ họ là người tổ chức c̣n ông ấy cứ theo đúng đường lối ấy. Tổ chức như vậy th́ làm thế nào chống lại. Ông Thọ th́ tính cách là người gian hùng làm dữ dằn lên. Bố vợ tôi do chính ông ấy giết chứ chả thấy xét lại ǵ cả. Có xét lại th́ ông ấy cũng đă chết từ năm 46-47 rồi, Đảng viên đảng Cộng sản Trung Quốc ông ấy thịt hết. Ông Lê Giản chống tổng giám đốc công an xin khiếu nại mà không được.”
Anh hùng hay anh hèn?
Mặc Lâm: Trong gần cuối cuốn sách có một đoạn rất buồn: Ông khóc v́ dân ta hèn và v́ nghĩ như thế liên can tới cha mẹ nên ông bị mặc cảm là hỗn láo với tiền nhân, ông có thể chia sẻ thêm về việc này?
Trần Đĩnh: “Tôi nói dân ta hèn là v́ như thế này: dân ta anh hùng nhưng sợ từ anh tổ trưởng sợ đi, sợ anh công an, sợ các thứ. Tôi cũng cảm thấy chính ḿnh cũng hèn. Ḿnh sợ nhiều thứ quá. Đấy là một tâm lư rất Việt. Bom đạn không sợ nhưng rất sợ quyền lực. Chính điều đó đẻ ra việc chúng ta khó có dân chủ là v́ dân trí thấp. Chúng ta đinh ninh rằng chúng ta anh hùng trước mặt “kẻ thù” nhưng đụng đến chính quyền, đến nhà nước là ta im re hết. Tôi gọi hèn là v́ vậy. Tại sao tôi khóc v́ tôi cảm giác nhân dân như bố mẹ ḿnh mà ḿnh nói xúc phạm như vậy là ḿnh có lỗi với bố mẹ ḿnh. Bây giờ dần trưởng thành rồi ḿnh cảm thấy không phải như vậy nữa.”
Mặc Lâm: Và nh́n lại hoàn cảnh sống hiện nay tại Việt Nam th́ ông có cảm thấy sự hèn ấy có bớt đi phần nào hay không?
Trần Đĩnh: “Bây giờ bắt đầu khá lên đấy. Dân ḿnh bắt đầu khá lên là v́ sự thật đă được cởi tất. Theo tôi tất cả đều là sự thật hết. Người ta nh́n thấy ra sự thật, cái ǵ là nguyên nhân. Trước đây người ta thấy nguyên nhân là đế quốc nhưng dần dần th́ không phải. Dần dần th́ người ta thấy nguyên nhân chính là mất dân chủ nhân dân không được coi trọng. Nhân dân chỉ có tiếng là gốc, là chủ thôi chứ không hề có quyền lực ǵ hết. Người ta thấy ra sự thật thôi. Người ta thấy đảng đă tước quyền của người ta. Trong quyển sách, tôi có nói với anh cục trưởng cục A25 chuyên về an ninh văn hóa, tuyên truyền là đảng có yếu kém về trí tuệ. Tôi nói với các anh ấy là đảng rất yếu kém trí tuệ mà câu này không phải tôi sáng tạo ra mà chính đảng nhận như vậy. Đảng duy ư chí mà chính v́ anh kém trí tuệ nên anh duy ư chí. Anh tưởng anh có thể cầm que diêm anh có thể đun nỗi ly nước, đó là anh duy ư chí hoặc là anh kém trí tuệ.
Đảng nhận, và tôi nói theo, đảng nhận nhưng đảng không bao giờ làm, đấy là bi kịch lớn nhất của đảng. Đảng nhận dân là gốc, là chủ nhưng không bao giờ coi dân là gốc, là chủ. Đảng nói là nh́n thẳng vào sự thật và nói thẳng sự thật nhưng đảng không bao giờ làm. Ai nói thẳng với đảng là bị đàn áp.
Tôi tin là nếu đảng có một tí khôn ngoan th́ sẽ thấy cái nguy hiểm của ḿnh. Cứ tiếp tục cái đà này th́ không ai chịu nỗi. Anh nói một đàng, anh làm một nẻo. Anh thử tưởng tượng một show về thời của thế giới New York, Paris mà anh đưa ra người mẫu toàn bằng tre bằng nứa th́ ai người ta chịu được. Ở cuộc đời, anh phải luôn luôn làm cho người ta tin. Tôi nghĩ đảng phải rút cái bài học này đấy. Nói thẳng sự thật mà ai người ta nói ra th́ đàn áp luôn rồi nói rằng mày nói láo!”
Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683434
09/10/2014
|
CF vẫn c̣n ở trang 42.
Đọc bài RC trích dẫn:
Khi lănh tụ cộng sản nổi máu côn đồ
Bạn đọc Danlambao -
Ḿnh thấy người bạn đọc này mặc nhiên coi cuốn sách Đèn Cù của ông Trần Đĩnh như là kim chỉ nam sự thật để chỉ trích Lê Duẩn. Chỉ một đoạn trích dẫn nhỏ trong một cuốn "truyện tôi" mà nêu ra một nhận xét tổng quát xem ra người bạn đọc này không có tŕnh độ mấy.
Phần của Mạc Lâm có phải là có clip thu âm không RC? H́nh như là có ở BBC.
CF mệt quá đến nỗi không c̣n tiếp xúc với thông tin nổi.
Xin chào.
---
|
|
|
|
LOLEMSAIGON
member
REF: 683438
09/10/2014
|
Dài quá LL chưa có thời gian đọc anh Cafe ưi. Nghe có vẻ hấp dẫn đó. LL sẽ đọc sau .
|
|
|
|
phuongtimhoang
member
REF: 683461
09/10/2014
|
Dài quá th́ LL đọc làm ŕ ?
hay LL chỉ cần đọc tác giả trả lời ông Mặc Lâm
trong đoạn chót ở đây , cái đoạn
" ANH HÙNG HAY ANH HÈN " ư ! hí ....hí ...
PTH thích nhứt ổng nói :
" Anh cứ tưởng anh có thể cầm que diêm là nấu sôi được ly nước ...."
Sao giống như nói với LL vậy á , hé... hé...
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683465
09/10/2014
|
Hello, chào mọi người.
Lọ Lem ui, thấy dài th́ từ từ đọc thôi, chẳng vội làm chi, nó không mất đi đâu mà ngại.
@ Chị PTH
"Anh cứ tưởng anh có thể cầm que diêm là nấu sôi được ly nước ...."
Chị thấy câu này giống nói với LL hả, em đâu thấy vậy đâu.
Suy nghĩ của con người đa dạng thiệt.
Chị có lúc nào đồng ư với 2 điều trái ngược nhau hoàn toàn trong cùng một lúc hay không?
Từ từ đọc nghe chị.
---
|
|
|
|
hoangxuanvy
member
REF: 683483
09/11/2014
|
Cám ơn CFK đă giới thiệu link để đọc Đèn Cù!
Ḿnh cũng có suy nghĩ gần giống CFK (không riêng ǵ Đèn Cù!) xem để nghiền ngẫm và cái được nhiều nhất là làm phong phú thêm kho thông tin riêng ḿnh và cũng riêng ḿnh tự phân tích và phản biện... Thường th́ những ǵ liên quan tới chính trị th́ nhạy cảm ở điểm "tính chân thực" nếu vội vă nhiệt t́nh tham gia tranh luận để bảo vệ chính kiến e rằng dễ sa vào "thiếu dữ liệu" (có những người có đầy đủ dữ liệu th́ lại khác... họ có quyền sử dụng ưu thế của ḿnh, tiếc rằng những người như vậy hơi hiếm)
Tóm lại, trong thời đại "thế giới phẳng" càng có điều kiện tiếp cận thông tin càng nên tận dụng.
Một lần nữa xin cám ơn bạn CFK
HXV
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683498
09/11/2014
|
Chào đón anh HXV.
Hồi năy giờ CF mới ngồi chép ebook này vào đt để đó để muốn đọc là đọc được liền. Mấy bữa nay down về máy tính cùi pắp ở nhà nên đến nơi làm việc không có giở ra coi được.
Sự kiện ông Trần Đĩnh ra sách làm rúng động dư luận mấy ngày nay, người người giới thiệu nhau đọc, chứng tỏ thiên hạ cũng bán tín bán nghi và ṭ ṃ với những những vở tuồng lịch sữ lắm.
Cho đến giờ, tuy mới đọc đến trang 42 mà CF nhận thấy bút pháp của ông Trần Đĩnh này thâm hậu lắm, không "kém" như Bloger Đoan Trang nhận định, có nhiều đoạn ông tả cảnh cũng hay lắm, trang 28, đoạn tả chim bạc má nghe hay và nhuần nhuyễn để truyền tải ư tứ.
Thôi cf đi d́a.
Chút 88 tiếp.
---
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683503
09/11/2014
|
rongchoi copy trên mạng rồi paste vô đây , khỏe re. Ai muốn đọc vô vietnamsingle.com đọc. Từ từ rongchoi copy hết . Khỏi down làm ǵ cho mệt.
Mà bản trên mạng là bản nháp thôi. Do đó, chưa hoàn chỉnh sách xuất bản nghe nói cũng không hoàn chỉnh lắm. Hy vọng lần tái bản sau sẽ có bố cục đẹp hơn.
V́ dài nên rongchoi cho mẫu chữ to để ai lăo con mắt đọc đỡ mỏi.
Sau đây là lời mở đầu hay lời giới thiệu của Ngô Nhân Dụng.
Giới thiệu ĐÈN CÙ CỦA TRẦN ĐĨNH
Ngô Nhân Dụng
Quư vị phải lắng yên nghe bài Đèn Cù. Tự ḿnh hát lên, hát cho thấm thía vào ḷng, cho những câu dân ca văng vẳng trong đầu trong khi đọc Đèn Cù của Trần Đĩnh. Khen ai khéo vẽ (ối a) đèn cù. Voi giấy (ối a) ngựa giấy, tít mù nó chạy ṿng quanh… Voi giấy (ối a) ngựa giấy, ṿng quanh nó chạy tít mù. Đèn Cù, cũng gọi là đèn kéo quân, là một trong số đèn Trung Thu, đồ chơi cho trẻ em và cho cả người lớn. Quư vị sẽ dần dần nh́n thấy hoạt cảnh xă hội Việt Nam những h́nh nhân voi giấy, ngựa giấy tít mù nó chạy ṿng quanh trên màn ảnh đèn cù trong hơn nửa thế kỷ. Trong đó có Trần Đĩnh. Một nhân chứng, một người tham dự trong đám Voi giấy (ối a) ngựa giấy lần lần hồi tưởng lại những cảnh cùng nhau chạy ṿng quanh (ối a) tít mù. Nhiều tác giả đă viết về xă hội miền Bắc Việt Nam dưới chế độ cộng sản, dưới dạng hồi kư, tiểu thuyết, biện thuyết và lư luận, vân vân. Đèn Cù nổi bật lên trong tủ sách đó. Nếu không phải là kho chứng liệu quan trọng và đầy đủ nhất th́ đây là cuốn sách đọc lư thú nhất. Rất
Q
TRẦN ĐĨNH
6
nhiều chuyện mới nghe lần đầu. Rất nhiều chuyện cũ được nh́n dưới con mắt khác, thấy những khía cạnh chưa ai từng thấy. Quư vị sẽ cười, sẽ khóc, sẽ thắc mắc, sẽ dằn vặt, thao thức, kinh tởm, giận dữ, sót thương, khi bị cuốn theo những Voi giấy (ối a) ngựa giấy chạy quanh trong cái đèn cù.
Dưới cái tựa Đèn Cù, Trần Đĩnh gọi cuốn sách này là “truyện tôi.” Đọc xong th́ hiểu tại sao tác giả không gọi nó là một “hồi kư” hay “tự truyện,” những loại văn quen thuộc khi người ta kể chuyện cuộc đời ḿnh đă sống. Cuốn sách không viết theo phong cách hồi kư hay tự truyện, khi người viết có sẵn một bản đồ để viết theo, một mục tiêu muốn đạt tới. Đây cũng không phải là tiểu thuyết, tác giả không kể những chuyện ḿnh tưởng tượng ra. “Truyện tôi” là một thể loại văn suôi mới, do Trần Đĩnh tạo ra. Mai mốt có thể sẽ không c̣n ai viết “truyện tôi” nữa. Mà có ai viết th́ chăc chắn cũng không viết giống như Trần Đĩnh. Đèn Cù là một cuốn sách độc đáo.
Trần Đĩnh vốn là một thi sĩ, loại người thích sáng tạo ngôn ngữ, bầy đặt, đùa rỡn, vui chơi với ngôn ngữ. Đẽo gọt, mài rũa, “như thiết như tha, như trác như ma,” rùng ḿnh sảng khoái hay quằn quại đau khổ với ngôn ngữ. Trước khi gia nhập ṭa soạn báo Sự Thật, ở chiến khu Việt Bắc vào năm 1949, tuổi 19, ông đă viết báo rồi. Nhưng cuốn sách này tuyệt nhiên không dùng lối văn viết báo. Nhà báo không ai mở đầu một bài bằng mấy chữ: “Viết này vất vả,” rồi chấm câu. “Lười là rơ,” lại chấm câu. Cái khí văn đó tràn suốt tác phẩm. Có thể gọi đó là Khí văn Trần Đĩnh. Cũng như chúng ta có thể nhận ra Khí văn Phùng Quán, Khí văn Thanh Tâm Tuyền, vân vân, các thi sĩ có lúc viết văn suôi. Nó riêng biệt, văn đó đúng là người, mỗi người một vẻ.
ĐÈN CÙ
7
Nhưng Trần Đĩnh vẫn giữ nguyên cái đức của người viết báo, là kể sự thật, kể những chuyện thật. Ông dùng một lối viết mà đọc tới đâu người ta cũng cảm thấy ngay: Đây là những chuyện thật, sự thật được bày ra, sự thật ṛng, như thịt xương c̣n sống, tàu lá c̣n xanh, như gỗ mộc không sơn phết. Những suy tư, thao thức của tác giả được tŕnh bày riêng, bên ngoài các sự kiện. Người viết không thêm thắt t́nh cảm, suy tư, phê phán, như thêm mắm muối, tiêu, hành, vào cho món ăn thêm mùi vị. Như khi ông thuật lời nhà báo Tiêu Lang đă chứng kiến cảnh mấy anh du kích đặt cái xác bà Nguyễn Thị Năm vào áo quan, áo quan nhỏ quá không vừa. Mấy anh bèn đứng lên trên xác bà đẩy cho lọt xuống. “Nghe xương kêu răng rắc mà tớ không dám chạy, sợ bị quy là thương địa chủ.” Hay khi ông kể chuyện về họa sĩ Phan Kế An, một trong bốn năm người cùng phụ trách báo Sự Thật lúc đầu. “Một dạo Phan Kế An ngày ngày đến vẽ Cụ Hồ. Một chiều về sớm hơn, An nói: À, cái Z. tự nhiên mang ba lô, chăn chiếu đến chỗ Ông Cụ, tớ được xua về sớm. Vài tháng sau, An lại về muộn. Hỏi v́ sao th́ An nói không thấy Z. đến nữa. Chắc ‘máy’ cụ yếu, giải đáp thuần túy sinh học. Không tính đến sở thích, ‘gu’ của cụ.” Trần Đĩnh cũng nhớ trong lớp học “chuẩn bị cải cách ruộng đất” tháng Bảy năm 1953, “Cụ Hồ đến giảng cách nhật, có lúc cụ đùa hô lên trong hội trường Hồ Chí Minh Muốn Nằm!” “Rồi tay chỉ vào đầu [nói]: Từ đây th́ Bác già, nhưng từ đây (tay chỉ vào bụng) th́ Bác trẻ.”
Trần Đĩnh kể chuyện vợ nhà thơ Lê Đạt, ông bị đưa đi lao động “cải tạo” v́ tham gia nhóm Nhân Văn Giai Phẩm. Người đàn bà mang tội là “vợ Nhân Văn” … bị “cơ quan, tập thể liên tục ép bỏ chồng” nhưng bà không bỏ…” [N]hững đêm giá buốt Thúy diễn kịch ở Hải Pḥng, Đạt từ chỗ lao động cải tạo xuống t́m vợ. Không có giấy chứng minh nhân dân, Đạt không thuê được nhà trọ, hai đứa ngồi ghế vườn hoa suốt
TRẦN ĐĨNH
8
đêm nghe c̣i tàu thủy hú thi với gió biển.” Một câu văn ngắn cho chúng ta sống cả một đêm dài nghe tiếng tầu thủy vang vọng trong tiếng gió hú. Tác giả đóng vai một nhân chứng, một người quan sát, chỉ thuật lại những ǵ ḿnh nghe, ḿnh thấy. Thời sau chiến tranh, báo Nhân Dân có cuộc họp năm sáu chục người “ôn lại thành tích tuyên truyền chiến tranh chống Mỹ. Nguyễn Sinh, xưa phóng viên thường trú Vĩnh Linh, Vĩnh Mốc lên nói. Lại tố cáo những chiến công giả người ta gán cho Mẹ Suốt, Trần Thị Lư sông Lấp Quảng B́nh. Sông đă lấp thành tên [tên Sông Lấp] mà nhà báo cứ ca ngợi cô Lư oằn lưng chèo lái… Hầu hết nghe đều cười. Tự giễu và rộng lượng. Nhưng khi Sinh nói ở Vĩnh Linh, anh đă chứng kiến người bên kia bị ta bắt sang chôn sống kêu rất lâu dưới huyệt, tôi lại thấy mọi người mặt lạnh tanh.” Thêm một chuyện ngôi nhà của bà Lợi Quyền, một nhà tư sản đă nổi tiếng đóng góp nhiều vàng cùng với nhà cửa trong “Tuần Lễ Vàng” thời trước kháng chiến. Sau chiến tranh bà Lợi Quyền vẫn c̣n một ngôi nhà tại Hà Nội. Đầu thập niên 1980 “được ban Tuyên Huấn Trung ương đến hỏi. Chê đắt [không mua]. Đùng một hôm xe tuyên huấn chở mấy bao tải tiền đến mua, đắt cũng được. Ba ngày sau đổi tiền.” Tác giả ghi thêm: “Tố Hữu [phó thủ tướng đổi tiền], nguyên trưởng ban tuyên huấn đă hạ thời cơ tuyệt hảo …” Và ông nhắc lại bài Quốc Tế Ca hát rằng: “Bao nhiêu lợi quyền tất qua tay ḿnh!” Phê: “Quá giỏi!”
Đèn Cù đầy rẫy những “đoạn phim” ngắn như vậy. Rất nhiều “clip” chợt hiện trên màn ảnh trong nửa phút, rồi chuyển ngay sang cảnh khác, liên tiếp chạy nhanh qua năo bộ. Đoạn phim lưu đọng trong óc ḿnh măi măi, trộn lẫn cùng những đoạn phim ngắn khác, không theo thứ tự thời gian, cũng không theo một ḍng lư luận nào. Tất cả cho người đọc một toàn cảnh sống động về xă hội nước Việt Nam trong hơn nửa thế kỷ, trước và sau khi tác giả đặt bút viết cuốn sách để
ĐÈN CÙ
9
đời này. Tất cả là “truyện tôi.” Nếu không có cái tôi sống, tôi quan sát, tôi rung động, tôi ghi nhớ, tôi suy nghĩ, th́ không có “truyện tôi.” Trong trí năo con người đời sống vốn không có trật tự, nó chợt hiện, chợt tắt, ngổn ngang, chắp nối, không xếp đặt theo không gian cũng không theo ḍng thời gian đơn tuyến và trực tuyến. Đời sống thật vẫn như vậy. Đó là cảnh Voi giấy (ối a) ngựa giấy, tít mù nó chạy ṿng quanh. Cho nên Đèn Cù là một tác phẩm nghệ thuật. Đây là một sáng tác văn nghệ. Thử tưởng tượng có một người trước khi đọc không hề biết ǵ về bối cảnh lịch sử ở nước Việt Nam, chưa bao giờ nghe tên những nhân vật như Nguyễn Tư Nghiêm, Văn Cao, Lê Đức Thọ, Hồng Linh, Thép Mới, Lê Trọng Nghĩa, Hồ Chí Minh, Lê Đạt, Tô Hoài, Hồng Hà, vân vân; khi đọc Đèn Cù người đó cứ nghĩ đây là những nhân vật hoàn toàn do tác giả bịa ra. Độc giả nghĩ Trần Đĩnh sáng tác một cuốn truyện, sẽ thấy Đèn Cù là một thể loại tiểu thuyết mới, rất mới.
Suốt cuộc đời cầm bút (ông mới tập dùng máy vi tính khi đă về già), Trần Đĩnh nói, “Tôi vẫn mong rồi có một quyển sách thật sự của tôi, của chính tôi.” Bởi v́, gần suốt cuộc đời viết, lách “tôi đă tự nguyện làm thủ phạm tàn phá trước hết vào chính ngay ḿnh. Tôi vốn yêu viết. Nhưng đă không viết nổi. Đứa thủ phạm là tôi bắt tôi viết dưới bóng tối của Thù Hằn và Dối Trá …”
Trần Đĩnh biết rất nhiều chuyện. Trần Đĩnh coi Trường Chinh là thầy trong nghề báo, được ông tổng biên tập báo Sự Thật (Trường Chinh) dậy từng chữ khi anh nhà văn 19 tuổi mới vào trong A Tê Ka (An Toàn Khu), năm 1949. Anh ngủ chung lều với Lê Quang Đạo, nhiều lần phải hất tay Lê Quang Đạo ra, và nghe lời xin lỗi, “Chúng tớ ở tù lâu ngày sinh hư.” Anh ngồi sau lưng Hồ Chí Minh trong buổi lễ truy điệu Stalin chết; nh́n cảnh Tố Hữu diễn vai đau khổ ôm bức h́nh Stalin
TRẦN ĐĨNH
10
đặt lên ban thờ, sau nay nghĩ có lẽ ông ta khóc Stalin là khóc thật. Rồi nh́n thấy hộp thuốc lá Trung Hoa Bài do Hồ Chí Minh bỏ quên trên ghế bên cạnh, anh cầm lấy mang đến tận pḥng, “Dạ, thưa bác, Bác để quên ạ!” Và nh́n thấy “Mặt cụ xưng lên, đầm đ́a nước mắt, hai mắt húp lại … Cụ ngơ ngẩn nh́n tôi, nh́n hộp thuốc lá như không hiểu tôi vào làm ǵ …” Trong lớp chỉnh huấn chuẩn bị cải cách ruộng đất năm 1953, một hôm “Cụ Hồ nói: Các chú các cô không sợ người ta kêu ḿnh kém trí thức, ít lư luận. Họ kêu th́ bảo họ rằng tôi lú nhưng chú tôi khôn. Chú tôi là Stalin, Mao Trạch Đông…” Trần Đĩnh chắc là người đầu tiên tiết lộ Hồ Chí Minh đă tới quan sát cuộc đấu tố đầu tiên ở Đồng Bẩm, hóa trang che bộ râu để không ai nhận ra. Và Trường Chinh th́ đeo kính đen tới dự, để rút kinh nghiệm mà rèn luyện các đội cải cách đấu tố cho đúng tiêu chuẩn thù ghét.
Xưa nay nhiều người vẫn kể rằng Hồ Chí Minh không muốn giết bà Nguyễn Thị Năm, nhưng bị cố vấn Trung Cộng ép buộc nên phải giết. Trần Đĩnh đưa ra một bài báo ngắn do Hồ Chí Minh viết kết tội đích danh bà Năm đồng thời đả kích cả giai cấp địa chủ. Bài báo này, được dẫn chứng đầy đủ, dùng một bút hiệu, kư tắt, cho nên chỉ người bên trong ṭa báo mới biết người viết là Hồ Chí Minh. Trần Đĩnh cũng là tác giả đầu tiên đă gặp cô Xuân (nhân vật đă được Vũ Thư Hiên kể trong Đêm Giữa Ban Ngày) ở trên chiến khu từ năm 1953, cô là “Con nuôi Bác.” Có lúc Trần Đĩnh đă nắm tay cô Xuân, khoe đă lấy tên cô làm bút hiệu. Ông cũng kể chuyện đi theo Hồ Chí Minh dự mít tinh rồi “đi lượn phố, thăm trường học” ở Móng Cái, năm 1960. Hồ viết lên bảng một chữ Hán “nhân,” rồi hỏi: “Trây sấn mà chề” nghĩa là “Đây là chữ ǵ?” nói bằng tiếng địa phương, là tiếng Khách Gia, Hakka, miền Nam gọi là tiếng Hẹ. Tác giả thắc mắc, “tại sao đến đây Cụ đi chơi phố nhiều như thế? Khéo đă ở đây thật?” Và có lúc đi trong phố “Cụ chỉ vào một ngôi nhà phía
ĐÈN CÙ
11
bên kia đường nói với tôi, đi bên cạnh: Ở nhà này ngày xưa có một chị bí thư chi bộ. Tôi ngợ ngay. Có quan hệ t́nh cảm ǵ với Bác?” Độc giả sẽ không ngạc nhiên khi đọc những t́nh cảm thân mến của tác giả với nhân vật Hồ Chí Minh. Trong chương chót, Trần Đĩnh nhận định về Hồ Chí Minh: Ḷng trung của Hồ Chí Minh đối với Lê Nin, Stalin, Mao Trạch Đông là vô bờ. Cho nên ḷng trung với nước Việt, dân Việt vơi đi. Trong lần đi thăm khu gang thép Thái Nguyên, “Sau bữa cơm trưa, thấy Cụ quần áo cánh nâu đi ṿng ra sau dẫy nhà tranh đến rặng chuối thay hàng rào, tôi đi theo. … Thấy tôi gần như ở ngay bên, cụ quay ngoắt lại hỏi, điếu thuốc khẽ lật bật ở môi: ‘Người ta đái cũng theo à?’ ‘Không ạ, cháu …!’ ‘Thế đứng sát vào người ta nḥm ǵ?’” Rồi Trần Đĩnh kể tiếp, “Chiều ấy, khoảng bốn giờ về tới chủ tịch phủ, tha thẩn ở sân chờ lấy xe đạp … bất thần chợt nhớ đến Xuân, cô con gái nuôi của Bác. Hỏi mấy người đứng tuổi nom có vẻ quen từ trên rừng. A, cô Xuân ấy hả? Lấy chồng rồi. Chồng lái xe. Nhưng chết rồi. … bị ô tô đè …”
Năm 1962 Trường Chinh đă nhờ Trần Đĩnh viết hồi kư, nhắc lại từ những ngày đi họp ở Pắc Bó năm 1941, với ư định dùng quá khứ vinh quang “phất một ngọn cờ tập hợp” phe ḿnh. Nhưng sau đó tập hồi kư không dùng đến v́ biết ḿnh đă thua hẳn phe cánh Lê Duẩn, Lê Đức Thọ, Nguyễn Chí Thanh rồi. Nhiều người cũng muốn nhờ, v́ Trần Đĩnh nổi tiếng khi viết hồi kư giúp cho người khác. Anh kể chuyện những người tù Côn Đảo, văn sống và khích động, như chính anh đă trải qua các gian khổ đó. Cuốn Bất Khuất (viết năm 1965) kể chuyện Nguyễn Đức Thuận, một người tù Côn Đảo tranh đấu trong tù, được đưa ra ngoài Bắc. Lê Đức Thọ, Tố Hữu, Hoàng Tùng chủ trương dùng câu chuyện Nguyễn Đức Thuận để tuyên truyền khích động cho người miền Bắc ủng hộ cuộc tấn công vào miền Nam. Viết Bất Khuất, cái tên do Tố
TRẦN ĐĨNH
12
Hữu đặt, Trần Đĩnh không kư tên, tiền nhuận bút cũng nhường cho Thuận. “V́ không thích nói dối.” Nhưng được những độc giả như Trần Dần khen th́ vẫn thích: “Mày viết cái Bất Khuất ấy, tao thích cái grammaire.” Nguyên Hồng th́ bậm môi, vuốt râu nói: “Mày, Trần Đĩnh à, mày có tâm hồn, mày có nghệ thuật nên mày viết cái ấy cho Thuận hay.” Một lần năm 1960 gặp Vũ Kỳ (thư kư riêng của Hồ Chí Minh): “Vũ Kỳ bảo tôi sẽ cộng tác với anh viết hồi kư về Bác ‘khi Bác hai năm mươi.’ Viết xong tiểu sử, tôi (Trần Đĩnh) gửi lên cho Cụ một bản để duyệt. Cụ chữa từng trang. Có những đoạn viết ra ngoài lề: Xem lại? Hỏi lại? Bản thảo này tôi giữ.” Sau đó sách in ra, “Mừng tiểu sử chính thức đầu tiên của Hồ chủ tịch ra đời, Tố Hữu khao một bữa thịt chó thịnh soạn tại nhà” (Tố Hữu được lănh nhuận bút 200 đồng v́ có công đọc và kiểm duyệt, người viết chỉ được 400 đồng; c̣n “Huy Tưởng, Hoài Thanh chả [được] tẹo nào).
Trần Đĩnh cũng viết hồi kư cho Phạm Hùng, Lê Văn Lương, Bùi Lâm (một trong vài ba đảng viên cộng sản đầu tiên). Lê Đức Thọ cũng có lúc muốn nhờ. “Cậu viết giỏi lắm, tớ rất thích. Không ở tù mà viết y như thằng đă ở tù… Tớ sẽ nhờ cậu viết hồi kư cái đoạn tớ chuẩn bị tổng khởi nghĩa rất hay.” Và Thọ hứa hẹn sẽ đem Trần Đĩnh theo phái đoàn sang Paris đàm phán. Sau Trần Đĩnh không viết, “Hú vía!” Lê Thanh Nghị, Nguyễn Duy Trinh nhờ viết hồi kư, đều từ chối. Trần Đĩnh làm việc gần với các lănh tụ cộng sản Việt Nam từ năm 19 tuổi, cho nên biết nhiều chuyện. Như đến nhà Sáu Thọ, ngồi ngoài sân bên cạnh cái hầm tránh bom, th́ nhận ra cái hầm này sâu 10 mét, trong khi cái hầm nhà Lê Thanh Nghị (anh đă nhiều lần xuống ẩn trong hầm này), chỉ sâu có tám mét, dù cả hai đều trong Bộ Chính Trị. Gần gũi họ, cho nên mới biết cảnh trong nhà Lê Đức Thọ một ông tướng chào Sáu Thọ xong, bước ra về mà cứ thế đi giật lùi, đến nửa cái sân
ĐÈN CÙ
13
mới dám quay lưng rồi tiến ra cổng. Nh́n mặt, th́ ra Lê Đức Anh.
Trần Đĩnh sống trong cái đèn cù đó, trong ḷng không yên. Anh bắt đầu nẩy mối bất nhẫn trong ḷng khi chứng kiến những tội ác trong cuộc cải cách ruộng đất. Nhưng anh vẫn tin tưởng vào đảng, tin vào những động cơ tốt của các lănh tụ. Chuyển biến tâm lư mạnh nhất phát sinh trong năm năm du học ở Bắc Kinh, sống qua thời kỳ các phong trào bước nhảy vọt, đánh hữu phái, công xă nhân dân, vân vân, từ 1955 đến 1959. Trong thư viện Đại học Bắc Kinh, một góc bày các sách cũ tiếng ngoại quốc, anh được đọc cuốn “Từ số không đến vô định” của Arthur Koestler; câu chuyện một người bị Stalin bỏ tù. Anh cũng được đọc báo Le Monde trong thư viện đại học, và biết chuyện tố cáo tội ác của Stalin trong đại hội thứ 20 đảng Cộng sản Liên xô. Nhưng ảnh hưởng quan trọng nhất là do anh sống bên người Trung Hoa, anh trực tiếp gặp nhiều sinh viên cùng tuổi, được nghe, được thấy, để biết chế độ Mao Trạch Đông giả dối, tàn bạo và coi khinh mạng sống dân chúng như thế nào. Khi Mao Trạch Đông cho phép “trăm hoa đua nở” báo Nhân Dân (Bắc Kinh) cũng đăng những bài phê phán đích đáng, mở mắt anh du học sinh người Việt “được thấy trí thức Trung Quốc sôi sục chống đảng.” Quan sát thực tế, lại thấy “dân Trung Quốc khốn khổ v́ đảng.”
Cho nên, “Tôi bắt đầu ‘hư hỏng’ (nghi ngờ đảng) v́ đă nhận ra chân tướng đại bịp. Người ta lừa bịp đại trà được là nhờ khai thác những bản năng thấp kém của con người: Sợ và tham.” Từ đó, Trần Đĩnh chống Mao, kinh tởm Mao, sau khi về nước vẫn tiếp tục. V́ thế anh là đối thủ của đám các đồng nghiệp thần phục Mao trong báo Nhân Dân, mà anh gọi là bọn “Mao nhều.” Kiểu như Hồng Hà, người từng nghẹn ngào nói như mếu: “Tôi xin cảm ơn Mao Chủ tịch vĩ đại đă mở mắt ra cho tôi thấy Liên xô, Kroutchev là phản bội, đầu hàng, xét lại…”
TRẦN ĐĨNH
14
Trần Đĩnh ghê sợ âm mưu lợi dụng của Mao Trạch Đông, v́ nhớ măi câu ông ta nói: “Thiên hạ đại loạn, Trung Quốc được nhờ.” Chủ trương này dẫn đến cuộc chiến tranh Việt Nam. Mao chấp nhận chiến tranh nguyên tử. Tại Bắc Kinh, Trần Đĩnh được hai người bạn Trung Hoa làm báo tiết lộ về cuộc họp chi bộ trong Văn Nghệ Báo để nghe chỉ thị tối quan trọng. Hai anh kể, chỉ thị được ban xuống cho dân Trung Quốc thấu triệt là họ không phải sợ bom nguyên tử. “V́ dù Mỹ có ném xuống một ngh́n quả bom nguyên tử, dẫu trái đất có bị tàn hoang đi nữa th́ ít nhất cũng c̣n sót lại một huyện dân Trung Quốc, huyện ấy sẽ ương lại giống người trên trái đất này.” Thiên hạ đại loạn, Trung Quốc được nhờ. Cho nên Mao muốn phát động chiến tranh, “đánh Mỹ tới người Việt cuối cùng.” Mao cũng muốn đứng đầu phong trào cộng sản thế giới, sau khi thần tượng Stalin bị đàn em lật đổ. Lê Duẩn ngả theo chủ trương Mao; ghét những người muốn theo Cộng sản Nga muốn chung sống ḥa b́nh với Mỹ và giảm bớt ách độc tài trong nước. Lê Duẩn từng ca ngợi Mao Trạch Đông là “Lê Nin của thời đại ba ḍng thác cách mạng châu Á, châu Phi và châu Mỹ La Tinh.”
Đối nội, Duẩn tạo ra vụ án “xét lại, chống đảng;” đánh vào những người bị coi là thân Liên Xô. Lần đầu chỉ đánh giằn mặt bằng phê b́nh, kiểm thảo. Năm sau Chu Ân Lai sang Hà Nội phổ biến tin tức Mao đánh các đồng chí lănh tụ trong đảng của ông ta rồi, Duẩn mở chiến dịch thứ hai, tống giam hết cả đám. Giống như đem họ ra làm vật “thế chấp” để được Mao ủng hộ. Trần Đĩnh cũng bị nghi ngờ, bị hạ tầng công tác, bị bắt giam và hỏi cung. Có lúc anh hănh diện kéo chiếc xe hai bánh “diễu hành giữa thanh thiên bạch nhật, ở trung tâm Hà Nội, tươi tỉnh đi tŕnh đường phố, nhận minh bạch đường hoàng ḿnh chống đảng.” Lê Đức Thọ gọi Trần Đĩnh tới, kể tội đám xét lại cho nghe: “Vừa ở Paris về nghe an ninh nó nói cậu
ĐÈN CÙ
15
dính vào vụ chúng nó tớ … tiếc lắm. … Tớ đă nói là tớ mến cậu v́ cậu trẻ, cậu có tài …”
Đối với bên ngoài, Lê Duẩn bám sát chủ trương của Mao gây cuộc chiến tranh xâm chiếm miền Nam. Theo Trần Đỉnh th́ Hồ Chí Minh và Vơ Nguyên Giáp không muốn đánh, nhưng không chiếm được đa số nên chịu phục tùng. Khi cuộc Cách mạng Văn hóa gây lo lắng Trung Quốc sẽ loạn lớn, Lê Duẩn thấy phải đánh ngay, đánh trước khi Bắc Kinh tan vỡ không c̣n chỗ dựa. Cho nên mở cuộc tấn công Tết Mậu Thân. Sau này, Lê Duẩn theo Nga, chống Trung Cộng, th́ lại hết lời mạt sát từ Mao Trạch Đông tới Đặng Tiểu B́nh. Đèn Cù đưa chúng ta vào một xă hội điên đảo, “sáng đúng, chiều sai, mai lại đúng.” Voi giấy (ối a) ngựa giấy, tít mù nó chạy ṿng quanh…. Những đoạn phim thú vị nhất rút ra từ cuộc sống của những con người b́nh thường, các nhà văn, nhà báo, các cán bộ, những người qua đường.
Nhà báo Minh Tường từ Hà Nội, theo đoàn quân chiến thắng vào Sài G̣n. Anh t́m được đến nhà mẹ ḿnh, bấm chuông. Bà mẹ mở cửa ra, chấp hai tay vái lạy: “Thôi, tôi xin anh, anh đi với các đồng chí của anh đi cho mẹ con tôi yên.” Trần Đĩnh đứng với Tô Hoài trên lề đường nh́n toán tù binh Mỹ bị đưa diễn trên đường phố Hà Nội cho dân chửi rủa, ném đá. Khi người phi công cuối cùng qua trước mặt, bỗng Tô Hoài chạy ra với tay đấm vào mặt (đấm hụt). Tô Hoài giải thích, ḿnh phải bày tỏ lập trường; nếu không có đứa nào nó báo cáo ḿnh đứng ngoài coi trong lúc “nhân dân căm thù” th́ nguy. Có ai được nghe lời Trần Độ tâm sự, sau khi đă tỉnh ngộ, viết Nhật Kư Rồng Rắn: “Này, nói thật chứ bây giờ … hễ nghe thấy cái ǵ là sự thật th́ trong người sướng ghê lắm ấy!” Có ai được nghe một nữ nhân viên báo Nhân Dân đă về hưu bày tỏ nỗi oán hận: “Ông cha đổ bao xương máu giành được
TRẦN ĐĨNH
16
độc lập nhưng nô lệ vẫn hoàn nô lệ!” Trần Đĩnh rất gần Lê Đạt. “Một hôm Lê Đạt bảo tôi: Nhà thơ có lẽ là người yêu nước nhất. Họ chăm lo nhất đến tiếng mẹ đẻ…. Đạt nhiều lần giục tôi viết: Tiểu thuyết về mày, gia đ́nh mày – Tôi im lặng. Biết viết là cực kỳ cô đơn. Và quả t́nh tôi đă thật sự cô đơn – đúng ta là bí mật – trong bao nhiêu năm với cuốn sách này.”
Sống hầu hết cuộc đời trong một xă hội mà Đảng Cộng sản và lănh tụ chiếm “đặc quyền viết, đặc quyền nói;” chỉ dùng các nhà văn làm đầy tớ, “Ôi đă làm đầy tớ th́ có đời thuở nào c̣n dám sáng tạo?” Bây giờ Trần Đĩnh đă viết. Lúc đầu, ông chỉ định viết để “tố cáo tội gây nội chiến Nam Bắc là sai lầm;” trong khi viết th́ đổi ra hướng “phê phán toàn diện.”
“Vâng, tôi xin đối mặt với công luận đây. Tôi ăn gian nói dối th́ các ông cứ việc vạch ra.” Đó là lời Trần Đĩnh, tác giả Đèn Cù. Xin mời quư vị bước vào, cùng sống trong cảnh Voi giấy (ối a) ngựa giấy, ṿng quanh (ối a) nó tít mù.
Ngô Nhân Dụng
Tháng Tám, 2014
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683504
09/11/2014
|
ĐÈN CÙ
TRẦN ĐĨNH ĐÈN CÙ
Số Phận Việt Nam Dưới Chế Độ Cộng Sản
Chương một
Tôi đến AtêKa, an ṭan khu (ATK) để làm báo Sự Thật đầu 1949. ATêKa, an ṭan khu là ǵ? Là căn cứ địa đầu năo của Đảng cộng sản Đông Dương và chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà, nằm ở chân hai con đèo tên Re và So của dăy Núi Hồng chia đôi hai huyện Định Hoá tỉnh Thái Nguyên và Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.
C̣n Sự Thật?
Tháng 12 năm 1945, Đảng Cộng Sản Đông Dương tuyên bố tự giải tán cùng với tờ báo tiếng nói của nó, Cờ Giải Phóng. Hội nghiên cứu chủ nghĩa Mác (không cơng kèm chủ nghĩa Lê-nin) bèn ra đời cùng báo Sự Thật. Đây là một vận động trái khoáy ngược chiều cực kỳ hiếm mà lúc ấy tôi chưa biết: vừa giành chính quyền để nổi nênh th́ Đảng đă lập tức “thoái trào,” phải rút vào bí mật, giấu tiếng, ẩn danh như chưa từng bao giờ. Con ruồi đậu xuống má rồi bay đi ta c̣n hay thế nhưng nghịch lư tày trời này hầu như ít ai thấy. Đẹp đẽ phô ra, xấu xa đậy lại, Đảng không hề kỷ niệm cái sự kiện tự nó đánh giá được đủ hết giá trị thật của Đảng ngày mới ra mắt
T
Page 18 of 599
TRẦN ĐĨNH
18
dân này bao giờ. Trong khi nồng nàn tưởng nhớ những Xô viết Nghệ Tĩnh (thất bại), Nam Kỳ Khởi nghĩa (thất bại) v. v...Ṭa soạn báo Sự Thật lúc ấy vẻn vẹn ba cây bút sắt: (Hà) Xuân Trường, thư kư ṭa soạn, Quang Đạm, Thép Mới (cựubinh làm từ báo Cờ Giải Phóng trước 1945). Và một cây bút
lông: Phan Kế An, tức Phan Kích hay Kịch, con cả cụ Phan KếToại, nguyên khâm sai đại thần nay là bộ trưởng nội vụ,người kư tên đóng dấu nổi vào thẻ nhà báo của tôi. Trong thẻ này, tôi đă chữa 19 tuổi thành 23. V́ sao? Thép Mới nói cái thẻ này ngang với coupe - fil, “cắt chỉ,” của Pháp. Được phép vượt qua bất cứ chặn giữ, kiểm soát nào. 19 tuổi th́ có lẽ khó,tôi nghĩ. Và ăn gian.
Ai mách Thép Mới cái thẻ báo chí thời Pháp thuộc cắt phăng mọi rào ngăn: Trường Chinh. Trong mắt chúng tôi,Trường Chinh là cây bút luận chiến tài ba và nhà báo lỗi lạc.Tự nhiên nghĩ ngay vậy th́ anh sẽ cho chúng tôi cái quyền cắt mạnh hơn cả thời Pháp mọi ràng buộc cảnh sát tại hiệntrường điều tra...
Tôi đến báo đảng ngay sau khi nó vừa mở hai cuộc bút chiến lẫy lừng. Một giữa Trường Chinh và Tô Ngọc Vân về văn nghệ có phục vụ chính trị và làm tuyên truyền không. Tô Ngọc Vân phản đối. Một giữa Quang Đạm và Vũ Trọng Khánh về ṭa án độc lập hay không độc lập. Vũ Trọng Khánh đ̣i độc lập. (Lúc ấy Quốc tế phân công Đảng cộng sản Pháp giúp đỡ Việt Cộng nên c̣n đậm ảnh hưởng phong cách cộng sản Pháp, tổng bí thư hạ cố bút chiến với luật sư ngoài đảng hay mấy vị cầm đầu đảng chỉ đọc tiếng Pháp, không đọc được tiếng Nga và tiếng Hoa.)
Cùng một phong trào chính trị rộng khắp đang được phảnánh lên báo: “cả nước lập công chuẩn bị chúc mừng Đại nguyên soái Stalin Người Cha của các dân tộc, thượng thọ bảy
Page 19 of 599
ĐÈN CÙ
19
chục. Kẻ vừa đến nương bên bóng tổng bí thư là tôi ngỡ như ḿnh đang được hưởng ké một vầng hào quang rất đỗi tự hào.Năm chục năm sau, một hôm tôi hỏi Quang Đạm ấn tượng của anh về tôi hồi tôi mới đến báo đảng. Anh đấm tôi một cái:- Nhóc!Nhóc - chưa 19 mà -- đă không chút sợ sệt khi bữa đầubước vào dẫy lán vắng tanh và lành lạnh đặt bị cói xuống mộtsàn nứa lởm xởm mốc trắng như một cái lưỡi bệnh đầy tưa,những cái tưa sẽ quấn kín lấy người ḿnh sau một đêm nếu ḿnh không cựa quậy. Lại hơi rờn rợn với rừng kín mít bao quanh. Với ngọn Núi Hồng mà những đêm đại hàn, sương tràn về như lũ sền sệt, cuồn cuộn chảy từ một con đập khôngthấy đỉnh ở tít đen ng̣m trên kia. Tôi thích thấy nó là khóihương từ hậu cung thượng ngàn thả xuống. Vô thức tôi đăthánh cung hoá an toàn khu.
Thử thách đầu tiên đến vào tối tiếp xúc Trường Chinh,Tổng bí thư và Chủ nhiệm báo. Tối ấy sương Núi Hồng giấu kín măi Trường Chinh cho tới khi anh chợt hiện ra ở trước mặt. Lên sau tôi ít bữa nhưng nhiều tuổi hơn, một cán bộ Thái B́nh được hỏi trước. - Dạ, em người Thái B́nh..., em lên làm văn thư...
Tôi thấp thỏm có được tổng bí thư hạ cố bắt tay hỏi không.Nhưng vướng víu nhất lúc ấy lại là tôi sẽ xưng hô bằng ǵ. Mộtcảm giác bứt rứt gần như xui tôi lỉnh.Trường Chinh tươi cười quay sang tôi:
- Vậy anh tre trẻ này là lính mới báo ta chứ?
- Vâng, tôi lên làm phóng viên báo Sự Thật (đúng nhưng nghị quyết điều động của Trưởng ban đảng vụ Lê Văn Lương đánh máy trên giấy bản mỏng tanh nhưng dai. Năm 1951,
Page 28 of 599
TRẦN ĐĨNH
28
một vật trang sức trên mặt. Ngựa khuất, Thép Mới ở trongbụi mua chui ra: - Xừ Hoàng Quốc Việt... Tổ sư chụp mũ. Hắc lắm. Tao gọi cái điếu cày là ba - dô - ca mà xừ đến đâu cũngđem ra nhiếc: Giai cấp công nhân đổ máu với nước mắt ra mới chế được thứ vũ khí lợi hại thế mà có người ví là cái điếu
cày!Lúc ấy tôi mới thấy ở đầu bản phía trước trắng muốt nguy nga một cây mai đang rộ hoa. Màu mai trắng ngỡ như đang bọc kín lấy cái bản này vào trong một vùng khí riêng thuần khiết. Chợt nghĩ dân bản này chắc phải là nghệ sĩ hết. Mới biết dựng lên bản kỳ, cây cờ của bản, quá đẹp này.
* * *
Một dạo Phan Kế An ngày ngày đến vẽ Cụ Hồ. Một chiều vềsớm hơn, An nói: “À, cái Z tự nhiên mang ba lô, chăn chiếuđến chỗ Ông Cụ, tớ được xua về sớm. Vài tháng sau, An lại về muộn. Hỏi v́ sao th́ An nói không thấy Z. đến nữa.” chắc máyCụ yếu!” , giải đáp thuần túy sinh học. Không tính đến sởthích, gu của cụ.Ho i đo , nhie u co ng ta c vie n te n tuo i như Nguyen Khanh Toa n, Tran Van Giau, Xuan Thuy, chu nhiem báo Cứu Quốc. v.v. hay lui tới Sự Thật. Cái tiền sảnh kề bên Tổng bí thư này là nơi các vị được nói năng thoải mái nhất, không sợ lộ bí mật,bô báo. Co mấy vi thường kể chuyện học ở Liên Xô .Một hôm đi tắt về báo, qua sau dẫy chuồng xí của Vănpḥng Tổng bí thư, tôi nghe thấy tiếng Lê Đạt, thư kư văn hóavăn nghệ của Trường Chinh láu táu nói rất to ở trong đó. Lát sau, tôi hỏi Đạt: - “Cao đàm khoát luận ǵ trong chuồng xí thế mày?” Đạt cười: - “À, ngồi cạnh ông Thận, ông ấy hỏi ư kiến về bài Trần Văn Giàu viết về nhất nguyên, nhị nguyên trong triết học ở trên báo chúng mày...”
Page 29 of 599
ĐÈN CÙ
29
Nên chú thích: chuồng xí là một dẫy ba ngăn có liếp nứa che chắn từ vai xuống cho nên nếu ai đó cần “lên gân” th́t hường phải quay mặt đi cho người ngồi bên không thấy ḿnh đang quá vất vả vận dụng nội lực. Ít nhất đó cũng là chỗ không dung túng cho người ta che giấu hẳn thái độ.
Đầu 1949, Trường Chinh tuyển thư kư phụ trách văn hóa văn nghệ. Lê Đạt học ở trường luật được đưa về.Vừa tới trướng phủ, vừa nhất kiến tổng bí thư, Đạt đă liền trái ư. Để thử sức thư kư mới, Trường Chinh đưa cho Lê Đạt quyển Le culte de l’ homme của Jacques Ducour, cộng sản Pháp: - Ông này bàn về thờ phụng con người, anh đọc xong nói lại nhận xét của anh với tôi.
Hai hôm sau Đạt nói: - Thưa anh, tôi thấy không nên dùng chữ thờ phụng con người.
- V́ sao?
- Tôi cũng chưa nói được rơ nhưng có lẽ nên nói tu dưỡng, vun xới, vun trồng ǵ đó.
Đang cần thờ phụng con người, Trường Chinh nạp ngay kẻ
lần đầu ngỏ lời đă nói trái. Qua mười năm, có kim chỉ nam,
ông đánh tơi tả kẻ muốn vun trồng con người, dám nói đến
nhân văn.
Lâu về sau, một lần nhắc lại chuyện này, Đạt nói: - Lúc ḿnh chả có ǵ giúp nước mấy th́ các ông ấy dùng. Lúc ḿnh có nhiều cái để giúp th́ các ông ấy nện.Trở lại chuyện mấy vị lư luận sừng sỏ Trần Văn Giàu,Nguyễn Khánh Toàn... của đảng hay tạt Sự Thật tán. Cán bộ nói chung thường độc thân, vấn đề sinh lư nổi lên ám ảnh
Một bưă một vi (cho miễn nói tên) nói chuyện khi học ở Liên Xô cua gái Liên Xô thế nào. Này, tóc màu ǵ th́ lông ở chỗ
Page 30 of 599
TRẦN ĐĨNH
30
ấy cũng mầu ấy, thế chứ, có đứa như nghịch đem cả một cái mai cua bể luộc đỏ au úp vào... Rồi lại nói Ong Bac ch t m na ḍng. “Sao lại thế?” Thấy bác dại, chúng tôi kêu lên. Th́ đượcgiải thích: “Thế là Bác khôn, na ḍng th́ đơ ra y ra ha u sư ...”
Nhiều vị thèm lấy vợ bé. Nêu cả danh tính các đối tượngtrong mơ ra.
Rồi kể tiếu lâm. Những chuyện làm giậm giật hết chân tay đă thành một mục giải trí công cộng. Hội nghị hễ nghỉ giải lao lại tán chuyện tiếu lâm. Ngay tại hội trường.Họp Quốc hội, đại biểu mắc màn ngủ liền nhau trên sạp nứa dài chừng mươi mười lăm mét, khuya Nguyễn Hữu Đang vào lầm màn linh mục T, thân sĩ kháng chiến nổi tiếng.
Nguyễn Hữu Đang kêu lên: “Ối giời, thảo nào mời ra làm cố vấn tối cao. Cao quá ḱa!” Linh mục cười: “Mấy hôm họp Quốc hội được 'văn hóa cao' có cá thịt vào bụng nó mới vô kỷ luậtthế.”
“Văn hóa cao” nghĩa là ăn có thịt cá. Đến mức khốn nạn nào đó, cờ soái văn hóa nhảy sang cắm vào miếng thịt.Tố Hữu một trưa dậy ra suối giặt quần đùi. Ca cẩm với Kim Lân: - Xuân Diệu nó mó máy mà tuột bu nó mất xích, mệtquá! Mà hai hôm nay lại cơm ăn toàn với măng.
Hai chuyện trên đây nằm trong danh mục tiếu lâm có thật.C̣n một chuyện không rơ thực hư.
Năm 1950, quân chí nguyện Trung Quốc kháng Mỹ viện Triều (Triều Tiên) với tổng tư lệnh là Nguyên soái Bành Đức Hoài, tên tuổi mấy vị nguyên soái Bát Nhất bỗng nổi như cồntrong an toàn khu. Ca ngợi nức ḷng, nhắc đến c̣n nhiều hơn Mao và Lưu Thiếu Kỳ. Chúng tôi nghe được một chuyện về Chu Đức: cái của ông dài quá xá, trên đường vạn lư trường chinh khi đại tiện, ngài cứ phải lấy tay bưng lên không th́ dính bê dính bết các thứ bẩn thỉu. Đúng không? Ai biết! Mà ai ở ta có thể biết? Loại suy dần th́ c̣n hai vị có hoạt động lâu và sâu sát với bạn là Nguyễn Sơn và Bác. Chả hiểu sao đều thiên về khả năng Bác là người phổ biến sự tích kia và thế rồi tin xái cổ...
Đến đây đă có thể rút ra kết luận rằng càng gần sự thật th́ càng nhiều dân chủ và ngược lại - càng nhiều dân chủ càng gần sự thật - được chưa? Chưa đánh thông biên giới phía bắc, các cố vấn Trung Cộng chưa sang, c̣n phong cách dân chủ của cộng sản Pháp...
Hết chương I
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683506
09/11/2014
|
Chương hai
Khi người ta c̣n sống thật, tôi c̣n được hưởng một không khí dân chủ nhất định. (Báo l’Humanité (Nhân Đạo) cộng sản Pháp là tài liệu tham khảo đều đặn của lănh đạo đảng và Pháp cộng chưa nắm quyền nên c̣n chịu khó ve văn dân chúng.) Một thí dụ: Trường Chinh đang đọc La Libération (Giải phóng) báo Pháp. Đi qua, tôi ghé nḥm th́ Trường Chinh nói: - Chốc anh bảo anh Trí đưa cho mượn. Có bài này hay, nên xem…
Một tối tŕnh bày xong ma - két số báo mới, tôi mang cho Trường Chinh duyệt. Xem một lượt, Trường Chinh chợt cau mày gắt: - Anh học cách làm của báo tư sản lúc nào đây? Tên Sự Thật xưa nay đă có chỗ của nó ở trên đầu cùng trang nhất. Cớ ǵ anh lại cho trán tụt xuống cằm c̣n cằm th́ nhảy lên trán? Không cần câu khách bằng kiểu tư sản uốn éo này... Cho tôi cái bút!
Thư kư Trí đang cười cười ở đằng sau Trường Chinh thoắt đă biến mất. Tôi chạy đi t́m bút. Trường Chinh nói: - Anh đến làm việc với tôi mà không có bút bên người sao? Yên chí anh đă làm là đúng ư?
TRẦN ĐĨNH
34
Đó là lần tôi bị cọ dữ. Nhớ nữa cũng là v́ tối ấy Văn pḥng Tổng bí thư Trung ương bắt đầu có điện máy nổ. Nh́n cái bóng đèn 30 bu - gi chụp bằng b́a cứng h́nh cái phễu cắt loe ra thành răng cưa ở đầu cùng chiếu sáng được khoảng hai mét xung quanh, tôi cứ đinh ninh nó được mua ở An Po, bến tàu điện đầu đường Nguyễn Thái Học, chốn nô đùa của lũ trẻ con học sinh chúng tôi chờ xe điện đến trường chạy bom Mỹ vào Ba La Bông Đỏ ngày xưa.
1951, đi thực tế một năm ở huyện Lâm Thao, tôi thư cho Trường Chinh nói ở xă Văn Lung có một cha cố “rất hay “th́ anh viết thư trả lời nói tôi nên t́m hiểu xem ông ấy có thực hiện tốt giảm tô giảm tức hay không và lời nhắc nhở này đă làm cho tôi khá ngượng. Mao Chủ tịch bắt đầu “nhắc Bác vấn đề lập trường” - chúng tôi nghe x́ xào - mà anh và Cụ Hồ đă vi phạm khi chủ trương đoàn kết cả với địa chủ để đánh Pháp đuổi Nhật...
Một hôm Nguyễn Lương Bằng phàn nàn Tuấn, thư kư kinh tài của Trường Chinh đến hội nghị kinh tài Nguyễn Lương Bằng chủ tŕ đă lên nói “Tổng bí thư bận không đến được, tôi xin thay mặt có mấy ư kiến với hội nghị như sau...” Lát sau Trường Chinh cười bảo chúng tôi: - Thanh niên th́ hay tếu ấy mà…
Có thể nói Trường Chinh là thần tượng của tôi. Song một người - nghe đâu có họ với Trường Chinh - cũng ảnh hưởng rất mạnh đến tôi. Ấy là Kỳ Vân, tức Đông Thọt, hay Nhân Chính, bút danh trên Sự Thật, người không biết một húy kỵ nào. Mày tao tớ hắn với hầu hết mọi người. Vô cùng thoải mái, hồn nhiên.
Nhà giàu, Kỳ Vân chuyên bị Nguyễn Lương Bằng bảo mua súng. Mua được năm khẩu súng trường rồi Kỳ Vân từ chối. (“Cứ nă khống tiền tớ!”) Bằng bèn đưa t́ền để Kỳ Vân mua
ĐÈN CÙ
35
năm khẩu pặc hoọc. Lính Tưởng (Giới Thạch) bán súng mời anh nhậu say rồi tráo súng giả. Bằng đ̣i kỷ luật, anh bảo anh đền tiền. Bằng bảo không lấy tiền, mà đ̣i kỷ luật nên đầu kháng chiến chống Pháp, Kỳ Vân đi trông một nông trường ḅ của Nguyễn Lương Bằng ở Đô Lương. Nhân viên làm chết mất cả mấy trăm con, Sao Đỏ (bí danh của Nguyễn Lương Bằng) lại phạt, điều anh về sửa mo - rát ở nhà in báo đảng, tài sản Nguyễn Lương Bằng quản. Trường Chinh qua thăm nhà in lập Ủy ban xí nghiệp, comité d’ entreprise, theo kinh nghiệm cộng sản Pháp - tôi phải viết tin này - gặp anh, đă kéo anh về ṭa soạn viết lư luận.
Một xẩm tối, tôi rủ Kỳ Vân sang Ban tuyên truyền trung ương liên hoan. Gần tới đầu bản, anh hỏi thằng nào trưởng ban. Tôi nói Lê Quang Đạo. Anh nhíu mày, lẩm bẩm, “Đạo nào nhỉ? Có thằng nào tên là Lê Quang Đạo đâu chứ?” Tới nơi, tôi bị đám trẻ kéo đi hỏi có tiết mục ǵ góp vui không th́ thấy tiếng Kỳ Vân gọi rất to: - Trần Đĩnh..., Trần Đĩnh..., này.
Trở lại. Thấy Lê Quang Đạo đang rúc đầu vào bụng Kỳ Vân, hai tay ôm quàng người Kỳ Vân và cả hai cười ha hả. Kỳ Vân vỗ vai Đạo bảo tôi: - Tưởng thằng nào..., thằng Nguyện này tớ kết nạp vào đảng.
H́nh như kết nạp đầu tiên Thân Mỡ, bí thư đầu tiên của Đ́nh Bảng khi Kỳ Vân bí thư Bắc Ninh, Bắc Giang rồi Thân Mỡ kết nạp Đạo và một lứa trẻ tuổi sau đó lập nên chi bộ đầu tiên ở Đ́nh Bảng. Tự tử chết khi tổng kết tư tưởng ở lớp học Mác - Lê Bắc Kinh, Thân bị khai trừ, không c̣n là người lập chi bộ đầu tiên ở Đ́nh Bảng nữa. Người gieo hạt Kỳ Vân, sau này mắc vụ “xét lại” cũng thế.
Nguyên Hồng, Kim Lân, Như Phong, Nguyễn Địch Dũng đều rất phục Kỳ Vân. Rải truyền đơn giữa phiên chợ Dầu, Phù Lưu. Thong thả đi, thong thả ném... Một lần Kỳ Vân vào Phù
TRẦN ĐĨNH
36
Lưu trở ra, bị một cảnh sát nghi có thuốc phiện lậu, nó túm lấy cặp anh đ̣i khám. Trong cặp có súng, Kỳ Vân vội móc súng ra quăng đi nhưng không được. Quan phủ Từ Sơn biết là cộng sản lớn bèn đích thân lấy xe hơi giải anh về Hà Nội, Giữa chừng, đến quăng gần Chùa Dận có đầm sâu bên đường, Kỳ Vân ngoặc hai tay bị c̣ng vào bánh lái giật. Xe lao xuống đầm. Có cơ thoát nhưng không may, Kỳ Vân bị cánh cửa xe đập vỡ xương hông, không chạy được. Kỳ Vân có tên Đông Thọt từ đấy. Mật thám tra hỏi chiến khu ở đâu, anh đáp ở Lục Nam. Giải đi đến chiến khu. T́m cả ngày không ra, liền đánh lộn mề gà lăn lóc. Đi tù Sơn La, cố nhiên sau những trận đ̣n xăng tan ghê hồn.
Có thể nói Kỳ Vân là người đầu tiên giải kịch tính, giải huyền thoại cho các hoạt động cách mạng. Những tối Kỳ Vân kể chuyện hoạt động hải ngoại cùng Phạm Văn Đồng, Hoàng Quốc Việt, Vũ Hồng Khanh, Nguyễn Hải Thần..., chúng tôi cười tưởng đổ nhà sàn. Không thần bí hóa, không anh hùng hóa, không bi tráng hóa, anh cho chuyện của anh diễn ra như ngẫu nhiên và buồn cười. Chả nhân vật nào là thần tượng được qua mắt anh.
Tù ở Sơn La quá đông, Pháp giăn một số trong có Kỳ Vân về căng Bá Vân, Thái Nguyên. Đến đây, phớt lờ chi bộ, anh vượt ngục về Hải Pḥng, sống ở Lạch Tray - mẹ anh có hàng dẫy nhà ở Hải Pḥng và nhiều ruộng ở Kiến An - dặn mẹ ai hỏi th́ bảo anh vẫn bị tù.” V́ sao?” Mẹ hỏi.” V́ không th́ người ta giết con.” , “Ai giết?.” “Các đồng chí của con… Con tự ư trốn tù mà...” (Tôi hỏi ngay: - Biết thế sao c̣n trốn? Kỳ Vân cười: - Thế triệt để tôn trọng pháp luật Tây mới là cách mạng à? Có thể trốn th́ cứ trốn chứ. Cách mạng cần người hay cần tù?)
ĐÈN CÙ
37
Được ít lâu, bà mẹ t́m nói có người tên là Tự nhiều lần đến khẩn khoản xin gặp anh Đông, có chuyện rất cần. Nhận ra là Hoàng Quốc Việt, Kỳ Vân bèn gặp. Theo lệnh Trung ương, Việt t́m Kỳ Vân để bảo Kỳ Vân biết cùng sang Hoa Nam tham gia đại hội thành lập Việt Nam độc lập đồng minh hội do Quốc Dân Đảng Tưởng (Giới Thach) triệu tập cuối năm 1942. Họ muốn thống nhất các tổ chức chính trị Việt Nam ở Hoa Nam lại để đánh Nhật ở trong nước và cung cấp t́nh báo cho họ. Tàu Tưởng bắt tù Cụ Hồ chỉ cốt để báo cho biết nó chả ngọng Cụ là cộng sản, cụ muốn họat động th́ hăy chịu cuơng tỏa của nó... Nhờ tập thơ giăi bầy tâm sự trong tù với Tàu Tưởng tôi đây yêu nước chứ không cộng sản rồi nhờ có thêm người - như Hồ Học Lăm nói với Trương Phát Khuê, Cụ đă được ra tù và cùng với Nguyễn Hải Thần lănh đạo Việt Nam Cách Mạng Đồng Minh Hội. Hoàng Quốc Việt và Kỳ Vân sang Hoa Nam Trung Quốc v́ thế. Sau đó Kỳ Vân ở lại Hoa Nam. Đến Đại hội Tân Trào tháng 8 năm 1945, anh về họp với tư cách đại biểu cách mạng hải ngoại. Hay lỡm chuyện cách mạng - thường nhiều ngẫu nhiên ăn may và đă ăn may mà nên chuyện lớn kiểu như Trạng Lợn th́ dễ buồn cười - Kỳ Vân cứ đảng viên quèn hoài.
Một chuyện nghe anh kể mà tôi rất phân vân. Lúc đó ở Sơn La giam mấy chục lính khố đỏ ủng hộ Trần Trung Lập theo Nhật nổ súng chống lại Pháp khi Nhật tiến công vào Lạng Sơn cuối 1940. Thua, Pháp đành ngừng việc Đồng Minh chuyển vũ khí, trang bị cho Tưởng qua đường Hải Pḥng - Vân Nam cũng như để Nhật đóng vài trăm quân trên mạn bắc sông Hồng và ở cảng Hải Pḥng. Đổi lại, Nhật trả tù binh gồm cả những lính khố đỏ này cho Pháp. Ở nhà tù Sơn La, họ đặt kế hoạch vượt ngục để sang Trung Quốc. Nắm được tin này, chi ủy cộng sản liền chủ trương báo cho Pháp bíết, phá không cho các tổ chức quốc gia “phản động” có thêm lực lượng, nhất
TRẦN ĐĨNH
38
là binh lính nhà nghề. Là chi ủy viên, Lê Liêm báo Kỳ Vân về quyết định này. Ai ngờ Kỳ Vân chất vấn luôn bí thư Lê Thanh Nghị. Trong tù, kỷ luật sắt, phổ biến vô nguyên tắc, biết vô nguyên tắc nghị quyết tối mật của chi ủy mà lại c̣n chất vấn và bất b́nh phản đối như thế này nữa th́ cầm bằng toi. Kỳ Vân thế là lại thêm vết. Đám lính khố đỏ sau đó bị Pháp chuyển đi nhà tù khác… V́ sao th́ bố ai biết, Kỳ Vân bảo tôi. Chắc họ bị lộ.
Tôi phục Kỳ Vân ngay thẳng nhưng không tán thành việc anh bênh lính khố đỏ!
- Nhưng sao phải phá họ? - Anh cười hỏi vặn lại.
- Phản động mà!
- Phản động mà chống Pháp! Đă mắc lừa Nhật cú vừa rồi th́ lẽ nào vượt ngục ra họ lại tự đem họ nộp cho Nhật nữa? Vậy vượt ngục là để họ chống Pháp và Nhật. C̣n với ta th́ lấy ǵ bảo họ chống ta? Hay là v́ đảng phải dẹp các đảng phái quốc gia để giành lấy độc quyền lănh đạo? Trước khi hợp nhất, ba tổ chức cộng sản chẳng chửi nhau là phản động và đều muốn xơi tái nhau cả đấy thôi.
Nghe có lư nhưng tôi vẫn không thông lắm. Vẫn thấy để độc quyền lănh đạo th́ đảng cần phải làm suy yếu tất cả các đảng phái khác. Y như trong cuộc đua xe đạp vậy. Đối thủ ngă, anh có xuống đỡ dậy không?
Kỳ Vân cười: - Ừ, có khi c̣n xuống đạp mấy cái cho gẫy xe nó nữa ấy chứ. Làm ǵ có tinh thần thượng vơ sportif trong chính trị, mày.
Bữa đầu gặp Kỳ Vân, tôi lập tức mến. Chiều hôm ấy, mang bài vở đến nhà in làm số báo tới, tôi sắp lội con suối chạy quanh chân đồi lên nhà in th́ ở bờ trước mặt một người cao cao gọi: - Trần Đĩnh?
ĐÈN CÙ
39
Môi đỏ, răng trắng, mắt long lanh, người ấy cười rất tươi nói tiếp: Thư sinh vào đây th́ chỉ là dân ṭa soạn. Cậu viết được đấy. Ở nhà in mà b́nh văn toà soạn “kẻ cả” thế này? Tôi hơi ngạc nhiên th́ anh nói tiếp: - Văn cậu trẻ. Nhờ cái thần. C̣n cậu viết trôi, viết hoạt th́ là nhờ cái khí. Thần ở con mắt nh́n. Khí là ở luồng câu cú chuyển vần hay quan hệ sự việc móc xẩu vào nhau.
Phải nói tôi ngẩn ṭ te ra. Nhưng ai lại đi hỏi cho ḷi cái dốt.
Ngay chiều hôm sau tắm suối, anh đă cho tôi hiểu hơn “thần” là thế nào. Giữa ḍng suối ở quăng ph́nh rộng ra nổi lên một doi đất đầy lau mọc cao um tùm. Rất nhiều chim bạc má lao vút vào trong đó rồi lại bay ra.
- Cậu có thấy bạc má khi bay ra h́nh như má có bạc lên hơn không? Biết đâu băi lau này là mỹ viện của bạc má để vào xoa lại phấn cho má bạc thêm? Tối qua cậu cứ giục tớ cọ đi những vết mực in trộn nhọ chảo chúng bôi vào điếu cầy mà tớ dính phải. Cọ làm ǵ? Cái ánh bạc ở má con chim vừa nhờ vào mỹ viện mà đậm thêm lên kia có khi cũng bị các giống chim khác coi là một vết nhọ. Lính Xê - nê - ga - le (xứ Sénégal, Bắc Phi, thuộc Pháp - BT) rạch ba vạch sẹo lên má mà ta thấy sợ th́ ở họ là để làm đẹp. Với họ sẹo là yếu tố điểm trang! Đỏ môi, quầng mắt ở phụ nữ bây giờ cũng là một thứ sẹo, sẹo làm đẹp mà thôi.
Th́nh ĺnh bức màn xưa nay che mắt tôi với thế giới vô ngôn đầy nghĩa vụt rơi xuống. Sau này đọc các tổ sư bồ đề cấu trúc luận, tôi thường nhớ lại cái mỹ viện của chim bạc má là cái băi lau giữa suối kia. Má bạc hay sẹo? Hay nhọ? Nhọ hay điểm trang? Đẹp và xấu? Ẩn ở sau tất cả các nghi vấn đó phải chăng là dục vọng? Dục vọng nảy ra vào thời điểm nào, nó nấp ở đâu và biến tướng ra sao trong ta.
TRẦN ĐĨNH
40
Kỳ Vân hay đọc sách Tàu. Trên bàn nứa của anh một cuốn sách chữ Hán mỏng. Tôi hỏi, anh nói: - À, Mao nói về quan hệ chính trị và văn nghệ.
- Hay không? - tôi hỏi.
- Cha này siết văn nghệ chặt như Lê-nin. Nhưng văn cha hay. Th́ Tàu nó có truyền thống văn chương nghị luận từ Xuân Thu Chiến quốc, Lă Bất Vi c̣n ǵ. Đâu có như ta? Ta không có văn xuôi. Toàn chỉ là đàn kêu tích tịch t́nh tang, ai mang công chúa dưới hang mà về; đàn kêu tích tịch tang tề, công chúa đă về rồi lại hoá câm..., cứ ê a vần ṿ cốt sao sướng lỗ nhĩ và dễ thuộc. Cái cần nói ra bèn hóa thành thứ yếu, cái giúp người ta nhớ th́ thành ra quan trọng... Không có văn tự, phải truyền khẩu nên nghịch đảo như thế...
Chỗ khác người ở Kỳ Vân có sức hút tôi. Tôi thích cái thao tác độc đáo tôi lờ mờ nhận thấy trong đầu anh.
Lúc bấy giờ ở an toàn khu, Lư Ban, phụ trách Hoa kiều vụ, giống như một nhà truyền giáo. Cảm nhận do bản năng, tôi không thích ông. Có lẽ v́ cái không khí bí ẩn của ḷ luyện đan tư tưởng Mao Trạch Đông tạo dựng lên quanh nhà truyền giáo không có chút thế tục nào. Cố nhiên tôi phải hỏi cảm tưởng Kỳ Vân. Kỳ Vân nói anh không rơ lắm. Lư Ban hoạt động ở Quảng Đông, vợ Tàu và nói tiếng Việt thua Tàu phá sa Bờ Hồ. Nghe đâu, anh nói, đă quen biết tướng Nguyễn Sơn lâu nhưng Nguyễn Sơn ghét họ Lư lắm.
Tôi c̣n muốn hỏi anh chuyện Lư Ban cho Mă Phi “thịt” cô Trinh, nhân viên của Hoa Kiều vụ, nổi tiếng đẹp và giỏi tiếng Anh, xưa làm việc tại đại sứ quán của Tưởng ở Hà Nội. V́ đồn rằng Trinh là mật vụ của Tưởng. Nghe nói khi Mă Phi dưới trướng Lư Ban sắp đâm th́ Trinh trật vú ra “hiến “nhưng
ĐÈN CÙ
41
không mua được Mă Phi. Trong khi Đ. V., cán bộ Hoa Kiều vụ, sau thành nhà văn th́ yêu Trinh đă khóc thảm thiết dịp đó.
Thế là Lư Ban c̣n là một chánh án có bộ máy và quyền thủ tiêu người. Rồi ông là người Việt Nam đầu tiên sang Bắc Kinh chuẩn bị cho việc Cụ Hồ lần đầu tiên với tư cách Chủ tịch nước sang Bắc Kinh. Chúng tôi đều coi ông là người gần gũi Bắc Kinh nhất trong hàng ngũ cán bộ cao cấp Việt Nam, là nhân mối được Bắc Kinh tín nhiệm. Nhưng diện mạo nhà truyền giáo bí ẩn, cao siêu của ông vẫn cứ làm tôi không thích ông. Toan hỏi Kỳ Vân chuyện” thịt “Trinh nhưng tôi lại thôi. H́nh như an toàn khu cần một bầy những linh cẩu, kền kền lặng lẽ dọn sạch những vết tích khả dĩ làm ô uế bầu khí quyển cần được giữ lắng trong của nó. Im không bới chuyện, tôi đă ở trong hàng ngũ linh cẩu, kền kền.
Có điều lúc đó tôi không biết máu “đặc vụ” đă chảy ở trong chính hàng phụ mẫu của tôi. Và nhiều phần có vẻ dính đến Lư Ban!
Lúc ấy đâu ngờ mấy chục năm sau, Lư Ban lại mắc tội “thân Trung Quốc!”
* * *
Nửa thế kỷ sau, năm 2000, trong dịp mừng Lưu Động tám mươi tuổi, Hồng Sĩ bạn Kỳ Vân, cũng tù xét lại bảo tôi: - Kỳ Vân nó yêu mày. Mày viết Bất Khuất có chi tiết Thuận đứng đèn mấy ngh́n oát mà vẫn chịu được, tớ bảo Kỳ Vân là thằng Đĩnh nói phét. Bênh cậu, Kỳ Vân nói rằng Thuận, tức Tư Móm làm nghề thổi thông phong cho nên chịu nóng giỏi.
Kỳ Vân, cảm ơn anh. Tôi nói nhiều đến anh v́ anh Mậu Ngọ, tôi Canh Ngọ, tôi cứ ngờ ngợ ở tôi có đôi chút ǵ na ná ở anh. Đại khái quàng tay c̣ng vào bánh lái cho xe nhào xuống đầm, bất chấp thành bại. Nhưng có lẽ cả là v́ không c̣n ǵ
TRẦN ĐĨNH
42
nữa của anh trên cơi đời này. Các con anh, ba đứa theo nhau chết hết. Thằng Tân, con trai út của anh, kỹ sư xe hơi ở Vũng Tàu tự tử. Hồi nào mẹ nó chết đuối ở Hồng Châu, gần quê Đỗ Mười, nó c̣n bé, hai bố con anh côi cút; chị gái bé, cái Châu, sơ tán theo đại học Bách khoa; và Thuận, em gái Thanh niên xung phong hy sinh năm 1966 ở đường ṃn, tôi thường đến ngủ với anh - không màn ở ngay đầu cầu thang trời - để xem đêm hôm có ǵ th́ đỡ đần hai bố con. Nay anh hết nhẵn. C̣n độc bản lư lịch đóng dấu của Ban tổ chức trung ương. Nó nhợt nhạt quá so với con người anh, dù trong đó ghi anh bắt đầu họat động từ 1936, Mặt trận B́nh dân bên Pháp, dù người kết nạp anh tháng 6 - 1940 là Hoàng Văn Thụ, bí thư xứ ủy. Nó chẳng c̣n ư nghĩa ǵ nhưng cầm đến nó tôi vẫn rưng rưng. Như được gần gũi có xúc giác với anh. Chẳng hiểu sao Kiến Giang lại đưa nó cho tôi và tôi th́ cứ nghĩ là anh muốn thế! Giữ nó, có lúc tôi ngỡ ḿnh là cái mỹ viện băi lau giữa suối có thể chăm sóc cho vết nhọ nồi quanh mép hay nét son trang điểm trên quăng đời ngắn ngủi của anh. Những vết gông cùm, những mất mát quá phũ của anh là sẹo hay là trang điểm?
Những ḍng viết hơi nhiều về anh ở đây chính là công việc của cái băi lau mỹ viện săn sóc trông nom cho ước nguyện tự do của anh.
Nhưng hơn hết, tôi muốn cho anh hiện lên như tiêu biểu cho một lớp người không hiếm trong đảng cộng sản. Ông nội tri phủ, ông ngọai tri huyện, bố mẹ chủ nhà đất và ruộng nhưng anh khao khát tự do. Đọc thấy con đường mang biển dẫn tới tự do thế là hăm hở đi vào. Rồi nhận thấy tự do này là nhằm cho ḷai người do đó nó phải giam tự do của cá nhân anh vào trong cái lồng tập thể đúc bằng kỷ luật thép mang tên chế độ tập trung dân chủ. Thế là cả cuộc đời liền bị giằng xé
ĐÈN CÙ
43
giữa hai thứ tự do đối chọi nhau vô cùng nước lửa… Để không chóng th́ chầy tất nhiên đi tới chống đảng, cái tổ chức độc quyền tất cả: bao cấp toàn bộ độc lập, tự do, chính nghĩa, đạo đức, nhân dân, đất nước, chân lư, quy luật rồi miếng ăn, chỗ ở, hôn nhân, ma chay, quyền sống, phận chết đă được đảng thiết kế cho mỗi hạng người, mỗi con người.
Chương ba
Tháng 10 - 1949, nước Cộng Ḥa Nhân Dân Trung Hoa ra đời. Hơn hai tháng sau Cụ Hồ bí mật len qua vùng địch ở Phục Ḥa, Cao Bằng đi Trung Quốc qua Thủy Khẩu. Trần Đăng Ninh, Vũ Đ́nh Huỳnh và Phạm Văn Khoa phiên dịch tiếng Trung Quốc theo cụ. Lư Ban vốn tỉnh ủy viên Quảng Đông đi tiền trạm.
Lúc ấy dưới trướng Lư Ban nắm Hoa kiều vụ có Tắc Vầy, Trương Đức Duy, cán sự vô danh nhưng sau này làm đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam, lời lời vào tai Hà Nội đều nặng cân lạng vô cùng. Người đứng trên bè nứa bao giờ nom vẫn kém uy hơn người đứng trên tàu lớn.
Bác xuất ngoại, trong ATêKa chúng tôi rất mực vui. Đang vô thừa nhận mà lại sắp vớ được họ hàng toàn oách ra dáng hết. Đâu có biết đại thí sinh Hồ Chí Minh sắp dự cuộc khẩu thí mà nếu trúng tuyển th́ đất nước sẽ đoạn tuyệt hẳn với thế giới.
Chừng một tháng sau, Cụ về. An toàn khu mừng mở tom - bô - la, xổ số. Tôi trúng một bàn chải răng. Ḍng chữ Three Stars - Made in Shanghai (Làm tại Thượng Hải) óng ánh kim
T
TRẦN ĐĨNH
46
nhũ như soi thấu suốt lên nữa cái cán mầu san hô mà tôi cứ thấy như hành lang thu nhỏ dẫn vào một xứ sở thần tiên vậy.
Thép Mới rủ tôi gặp Phạm Văn Khoa moi chuyện. Khoa đă được dặn cấm không hé răng. Cuối cùng trong hàng thịt chó trên đường sang Bộ tổng tư lệnh, anh chỉ lộ ra một chuyện.
- Chúng mày x́ ra th́ chết tao… Ừ, tao làm phiên dịch nhưng nhiều lúc Ông Cụ cũng chẳng cần tao... Ông Cụ sang kiểm thảo với Mao Trạch Đông, Lưu Thiếu Kỳ, Chu Ân Lai. Họ không hỉểu ta. Họp trong này, bên ngoài tao nhớ là có cái bể bơi nước nóng bốc khói, (lúc ấy ai biết Mao có cái thú giầm ḿnh trong bể bơi). Tao nh́n mấy ông Mao, Lưu, Chu thấy trợn bỏ mẹ. Nhất là Mao trắng hồng, cao lớn, trán nhẵn bóng gần như im lặng suốt buổi, hai bàn tay khoanh lại đút vào hai ống tay áo bông. Ông Cụ nhà ḿnh nói... Thỉnh thoảng Mao lại dặng hắng ừ hừ hữ một cái rất to, kinh bỏ con bà, chẳng hiểu là tán thành hay phản đối. Ông Cụ kiểm thảo xong, Lưu Thiếu Kỳ nhận xét, góp ư kiến. Thôi, đủ rồi, thôi...
- Thôi thế nào được, - hai chúng tôi cứ hai bên trái phải thi nhau huưch đẩy Khoa. Chỉ khai một chuyện nữa thôi th́ tha, - chúng tôi nói.
- Nói rồi chúng mày lại cứ Khoa Tếu lộ cho chúng mày... Thôi, nói cái này thôi… Khi đ̣an đến Bằng Tường, Tẫu bốc phắt luôn mỗi ḿnh ông Bác lên xe đưa đi trước. Mất tướng, bọn tao đi sau lo quá…
- Làm cứ như thổ phỉ thế vậy ư? Không coi quân tướng người ta ra ǵ, không thèm đếm xỉa đến đám hộ tống bảo vệ Cụ, coi như muỗi mắt à - chúng tôi cáu.
Gần năm sau th́ biết Chu Đức, Liêu Thừa Chí, Nhiếp Vinh Trăn đă xuống tận Bằng Tường “bắt cóc” cụ Hồ đi… Nghe mấy cái tên huyền thoại, chẳng hạn Chu Đức, sướng quá.
ĐÈN CÙ
47
Chúng tôi cứ dai nhăng nhẳng ép Khoa phải nói gặp Mao đă làm những ǵ. Khoa x́ tiếp ra một bí mật nữa: sau khi Ông Cụ kiểm thảo, tŕnh bày các cái ta chủ trương và làm, Lưu Thiếu Kỳ nhận xét…
- Sao lại kiểm thảo?
- Là một chi bộ của Quốc tế mà, không nhớ ư? Phải xin Quốc tế cho nhận xét chứ.
- Thôi được, nhận xét sao? - Thép Mới và tôi dồn.
Khoa nghiêm mặt, hơi sửng: - Tao chỉ nói một cái nữa thôi, nếu không tao báo cáo xừ Lê Văn Lương là chúng mày bắt tao vi phạm kỷ luật bí mật của Bác.
Chúng tôi đành gật đầu. Khoa nói, Lưu Thiếu Kỳ nhận xét chính sách tiêu thổ kháng chiến toàn bàn của Việt Nam là không cần thiết và lăng phí. V́ những nơi có tính chiến lược th́ dù là vùng hoang vắng, địch cũng xây cất để đồn trú c̣n nơi không có tính chiến lược th́ nhà cửa nguyên vẹn địch cũng không ở...
Tôi hơi ức. Bác báo cáo coi như kiểm điểm, thôi được, nhưng sao không phải Mao nhận xét Bác mà lại Lưu? Rồi Tŕ Cửu Chiến của Mao viết ca ngợi tiêu thổ mà tại sao Lưu lại nhận xét ta như thế. Tôi bảo Thép Mới, Thép Mới ờ hờ một lúc nói:
- Họ cũng phải nói thế chứ chả lẽ cứ học họ là giỏi như họ rồi b́nh đẳng với họ được sao? Họ muốn vạch một démarcation, tuyến phân rơ thày với tṛ ra mà mày. Họ muốn nói là ta học họ nhưng tự học cho nên đă bị giáo điều. Muốn ǵ họ cũng phải nắm được đằng chuôi chứ. Mèo c̣n không dạy hổ leo cây cơ mà.
- Thày cái ǵ, chuôi cái ǵ? - tôi phản ứng.
TRẦN ĐĨNH
48
- Không th́ sao lại sang ngồi kiểm điểm với họ? Có kỉểm điểm với dân, với tao, với mày không? Nhưng vẫn hơn xưa chứ mày. Quang Trung đánh bại nó mà phải xin nó phong cho An Nam Quốc Vương. Nay b́nh đẳng quá rồi chứ! Ta Dân Chủ Cộng Hoà, họ Cộng Hoà Nhân Dân, khác nhau đấy.
Khoa cho biết sau đó Mao đi Liên Xô kư kết hiệp ước với Liên Xô đồng thời nhân dịp nói trước với Stalin việc Hồ Chí Minh muốn được gặp.
Sau này tài liệu chính thức của ta nói khi Cụ Hồ qua Bắc Kinh th́ Mao đă đi Liên Xô rồi. V́ sao không biết nhưng theo tôi Khoa nói đúng v́ về nước mới mươi ngày anh đă kể với chúng tôi và v́ không ai có thể bịa ra chi tiết Mao “ngồi đút tay vào ống tay áo bông mà dặng hắng ừ hừ hử hữ nghe kinh bỏ con bà” sống động như thế được. Sau này kể cho tôi viết hồi kư,Vũ Đ́nh Huỳnh cũng bảo có gặp Cụ Mao nhưng khi vào họp th́ Huỳnh phải ở ng̣ai, buồng Huỳnh ngồi trông ra một bể bơi nước nóng có bốc khói. Lúc ấy Mao sắp sang gặp Stalin và trong nghị sự chắc sẽ trao đổi ư kiến về công nhận Việt Nam Dân Chủ Cộng Ḥa do đó Mao phải nghe Cụ Hồ tŕnh bày trước.
Bây giờ, sau khi đă nếm đủ thứ tṛ quỷ của cộng sản với nhau, mới hiểu Mao đi riêng là để vạch ranh giới. Hai nước lớn chúng tôi bàn chuyện chúng tôi với nhau là chính đă, sau đó nhân thể tôi sẽ thăm ḍ lo lót cho chuyện anh xin công nhận cho anh vào phe. Chung quy cốt phân rơ tôi trên anh dưới, anh nhờ tôi giúp, kết quả sao chờ tôi gặp Stalin đă! C̣n Stalin biết Hồ Chí Minh đă ở Bắc Kinh nhưng nhận hay tiếp tục từ chối Hồ Chí Minh th́ Stalin phải bàn với Mao. Phải chăng Mao chính là nhân tố quyết định làm cho Stalin thay đổi thái độ phủ nhận Hồ Chí Minh?
ĐÈN CÙ
49
Sau đó nghe truyền đạt Stalin đă phân công Trung Quốc “phụ trách” Việt Nam, tôi cụt hứng dữ.” Phụ trách” th́ phải là Liên Xô chứ sao lại Trung Quốc? Tôi khó chịu nhưng đây là chuyện ở trên tầng chót vót đầy linh thiêng thần bí của Đệ Tam Quốc Tế cho nên không vui rồi cũng cho qua. Lúc ấy chúng tôi sao hiểu nổi đây là món quà Stalin hối lộ Mao. Vả chăng bỏ th́ thương mà vương th́ chưa hết ghét, nên ông mượn bàn tay Mao nắm giúp!
Nhưng hệ lụy đă nằm lại sâu bền trong vô thức đảng viên cộng sản Việt Nam: ví trí đàn em, bên dưới, yên phận biết ơn đă thành nền móng cho một tư thế ứng xử với Trung Quốc. Xuân Trường cho biết Bác nhà ḿnh chủ động khẳng định với Bác Mao quan hệ môi răng giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Tự ái dân tộc thế là xẹp. Vai vế, tôn ti này Bác Hồ đặt ra. Yêu Bác Hồ chả lẽ lại đi tự ái xằng với Anh Hai. Nên biết chính Bác tự nguyện nhận ḿnh chỉ nêu ra được có tác phong, c̣n tư tưởng, lư luận th́ để cho Mao Chủ tịch. Được lănh tụ ráo riết giáo dục, (điều lệ thêm câu “lấy tư tuởng Mao Trạch Đông làm kim chỉ nam,” điện đảng gửi Đảng Cộng sản Trung Quốc viết Đảng Lao động Việt Nam nguyện học tập Đảng Cộng Sản Trung Quốc, học tập tư tưởng Mao Trạch Đông, tư tưởng lănh đạo nhân dân Trung Quốc và các dân tộc Á Đông v. v. Từ 1951, tuần nào báo Nhân Dân cũng có vài mẩu của CB (tức Cụ Hồ) phổ biến kinh nghiệm mọi mặt của Trung Quốc… dần dà đảng viên cộng sản Việt Nam lại t́m ra chỗ để tự hào: được làm em của hai nước vĩ đại, Liên Xô anh cả, Trung Quốc anh hai. Cũng ngầm hiểu ḿnh là anh ba trong cả phe. Có cha nào dám vũ trang đánh đế quốc như hai ông anh và Việt Nam đâu? Bảo mạng, không dám hy sinh mà. Toàn do Nga giải phóng cho!
TRẦN ĐĨNH
50
Một năm sau, mở đại hội 2, Hồ Chủ Tịch nói: “Chính v́ Đảng Lao động Việt Nam là đảng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, cho nên nó phải là đảng của dân tộc Việt Nam.” Không thích chui lủi, chúng tôi rất sướng được ra ánh sáng và thế là quên mất câu Cụ nói ngày cho đảng rút lui vào bóng tối: Nếu cần có đảng phái th́ sẽ là ĐẢNG DÂN TỘC VIỆT NAM…
Việc đảng ra công khai cũng gây một số thắc mắc. Bọn tôi kêu cái tên Đảng Lao Động Việt Nam yếu quá th́ được đả thông ngay: - Ông Cụ đă thỉnh thị Stalin và Stalin bảo lấy tên này, như Mông Cổ lấy tên là Đảng Nhân Dân Cách Mạng. Thế ra lúc Cộng sản Đông Dương, lúc Lao động Việt Nam đều do Stalin quyết định cả… Thấm đẫm tinh thần quốc tế nên nghe đả thông như thế lại sung sướng được lănh tụ tối cao quan tâm đến cho từng li từng tí. Không biết nếu quan tâm th́ lănh tụ tối cao đă ôm lấy chứ đâu để Trung Quốc phụ trách. (Nói thêm về đả thông, tức đánh thông tư tưởng cho khỏi thắc mắc, dao động, bế tắc, chữ đầu miệng của cán bộ đảng viên Trung cộng mới ồ ạt nhập vào từ hội Việt cộng.) Bây giờ mới thấy Ông Cụ nhiều phần mượn Stalin ra để đỡ phải giải thích dài ḍng.
Chúng tôi c̣n hậm hực quanh chữ Nhân Dân, tên mới của báo đảng. Sao không giữ Sự Thật? như Pravda của Liên Xô, “Sự Thật mới cộng sản, Nhân Dân là kém nước!” Không nhớ ai đó nói: - Nay Liên Xô giao Việt Nam cho Trung Quốc phụ trách th́ Việt Nam phải tỏ ra là vui vẻ chấp nhận chứ. Lấy tên báo đảng Trung Quốc là để nói tôi sẵn sàng đi với đồng chí đây. Chả lẽ ăn không của Trung Quốc à?
Cuối cùng Đại sứ La Quư Ba đă tŕnh quốc thư mà măi vẫn không thấy đại sứ Liên Xô đến, chúng tôi hơi lạ.
ĐÈN CÙ
51
Thép Mới bạo mồm gỉải thích: - Thông cảm mày, cha Liên Xô ở châu Âu sống sướng quen rồi, sang ta ở rừng hắn cũng ngại…
Lúc ấy chưa nhận hết hàm nghĩa của từ phụ trách. Đúng, thế nào là phụ trách? Là phải ốp sát, kèm chặt ở bên! Đồng chí La có tư cách song trùng: vừa đại sứ cách trở vừa thường xuyên đụng đầu bàn bạc ở cương vị “phụ trách.”
Có một vị đại biểu của Quốc tế được chúng tôi cảm thấy gần gũi hơn. Đó là Léo Figuère, ủy viên trung ương Đảng cộng sản Pháp. Là cái bóng trung thành của Liên Xô nên cộng sản Pháp cũng đă từng lờ Việt Nam. Nay Stalin công nhận Việt Nam, cộng sản Pháp bèn cử Léo Figuère sang t́m hiểu ngọn nguồn - có là cộng sản thật không hay giả mạo? - và đặt trở lại mối quan hệ đồng chí.
Yêu cộng sản Pháp, Cụ Hồ gửi Léo mang một sợi dây chuyền vàng về tặng con gái tổng bí thư Maurice Thorez. Ai ngờ, dây chuyền bỗng không cánh mà bay. Tin tối mật nhưng cũng đă lọt tai mấy đứa ở báo đảng sống kề bên tổng bí thư.
Lê Phát, đại đội trưởng chỉ huy số lính đi theo bảo vệ Cụ qua vùng Pháp đóng để lên biên giới sang Trung Quốc cho tôi xem những bức ảnh anh chụp Cụ trong chuyến anh có vinh dự hộ tống ấy. Đặc biệt hai ba tấm h́nh Cụ ngủ trưa đă làm tôi se ḷng. Cụ nằm ngửa, chân co chân duỗi nét mặt mệt mỏi. Không, có cả lo lắng, nom bỗng như là một ai đó khác, trần trụi, cô độc. Tôi sao biết nổi tâm trạng hết sức căng thẳng của Cụ lúc đó. Nói sao cho các ông anh đa nghi Tào Tháo tin ḿnh là cộng sản thật? Giải thích sao cho trôi đoạn t́nh báo Mỹ vào căn cứ địa đầu năo? Rồi v́ sao lại đem đảng ra mà giải tán?...
TRẦN ĐĨNH
52
Tập an - bom này sau Lê Phát tặng Bảo Tàng Cách Mạng. Hộ tống Bác len qua vùng địch sang đất Trung Quốc, cuối đời Lê Phát một ḿnh trốn sang Thụy Sĩ và chết ở trời Tây.
Nhân chuyện an - bom, tôi mượn một tấm ảnh để nói lên thực tại an toàn khu trước khi Cụ Hồ sang Trung Quốc cầu viện.
Tấm ảnh này tôi xin một cô bạn để cho gia đ́nh Lê Đạt nhân giỗ đầu của anh. Cầm nó xem, tôi cứ lạ sao Đạt, trẻ nhất, lại là người mở đầu bức ảnh ở bên trái. Và ngay cạnh anh là Cụ Hồ, hai thày tṛ duy nhất ngồi xổm bên nhau, cạnh năm sáu thư kư của Trường Chinh đứng sau Tổng bí thư tư lự. Bức ảnh đập ngay vào mắt người xem bởi vẻ hoang vu, tiều tụy: một lán nứa nhỏ ba vách nứa tuềnh ṭang không nội thất, sau đó một vạt cây cối bị đốn trơ gốc và miếng đất mới khai phá chưa kịp xây cất nhà lán. Nhưng nổi lên hơn cả là h́nh ảnh Cụ Hồ và Lê Đạt. Ai xui mà chỉ có hai người ngồi xổm? Cụ Hồ - chắc đến chỗ Trường Chinh có việc - hốc hác đăm chiêu, Lê Đạt mặt c̣n hơi sữa nhưng nom thẫn thờ. Tôi không thể không nghĩ đến hai cha con một nông dân già bán gà ế chợ chiều ủ ê bên nhau mà đường về th́ xa và nhà th́ nhẵn gạo… Đặc biệt không một chút ranh giới phân chia đẳng cấp giữa người và người. Không một bóng dáng quyền lực. Tất cả là một khung cảnh buồn, hiu hắt, suy tàn… Mấy thành viên cuối cùng của một bộ tộc sống trên một dẻo rừng biệt lập được National Geography chụp được. Bức ảnh với hết không khí hiện thực ủ ê của nó cho thấy Cụ Hồ không thể không băng qua vùng biên giới bị quân Pháp chiếm đóng để t́m Mao Trạch Đông.
* * *
Để liền một dăi với Trung Quoc, với phe, nói khác đi, để làm được tiền đồn của phe, để thóat cảnh một ḿnh “chiến
ĐÈN CÙ
53
đấu giữa ṿng vây” (chữ của Vo Nguyen Gia p) ta mở Chiến dịch Biên Giới giải phóng Cao Bắc Lạng.
Tháng 8 - 1950 tôi lên Cao Bằng. Một nhóm lên đường với nhau từ Gốc Thông cửa ngơ Bộ Tổng: Dương Bích Liên, Vũ Cao, Hoàng Nghiêm điện ảnh, Thân Nhất Đài phát thanh và tôi. Bộ đội sang Quảng Tây học tác chiến từ mấy tháng trước trở về rầm rập đêm ngày. Cố vấn Trung Quốc cùng với những con ngựa cao to kiểu Xích Thố chở ngất ngưởng chăn đệm, thau chậu. Cố vấn xuống tới tiểu đoàn, trung đội. Ở tiểu đoàn 251 của Nguyễn Hữu An mà tôi xuống đó, có Ĺu dính trảng, Lưu dinh trưởng, da mịn như da đàn bà lấm tấm tàn nhang màu mă năo. Có hôm Nguyễn Hữu An buột mồm bảo tôi tên ǵ mà nghe lại như Húng Ĺu dính chảo thế nhỉ? Thường đùa bảo cố vấn nói một hai ba bốn tiếng Việt để ôm bụng cười v́ cố vấn cứ một hai ma mốn… Cái nọc dân tộc kỵ nhau vẫn cứ ló ra. Giữ kín đáo nhưng thỉnh thoảng đồng chí cố vấn Húng Ĺu dính chảo vẫn để lộ cho biết quân Tưởng tác chiến rất giỏi. Có ư so với nó, quân Pháp kém xa.
Tôi ngày ngày dự các buổi trung đội trưởng Trung Quốc dạy bộ đội ta đánh bộc phá, đâm lê.” chú ư ngoay cổ tay, vặn thế này, xốc lên,” anh phiên dịch nói to như gắt.
Đoàn báo chí, văn nghệ dự buổi Vơ Nguyên Giáp phổ biến trên sa bàn kế hoạch đánh thị xă Cao Bằng.
Tôi c̣n bức ảnh chụp bữa ấy, trong đó tôi ngả người vào Nam Cao ngồi bậc cuối cầu thang nhà sàn. Bên kia thang là Dương Bích Liên.
Đưa ma Thâm Tâm... Một xóm nhỏ, một suối nhỏ nhảy chồm chồm trên nền đá dựng đứng, đổ nước ầm ầm ngay ở đầu nhà như có tiếng sóng đưa Thâm Tâm qua sông, tôi nghĩ khi len qua hẻm đá, sau cỗ áo...
TRẦN ĐĨNH
54
Sau đó cả lũ ôm bè nứa lần lượt qua một cái đầm rộng ven vách đá, đẹp như tranh thủy mặc.
Tôi và Nguyễn Địch Dũng đến trung đ̣an 174 của Chu Huy Mân và Đặng Văn Việt.
Tuần sau đánh Đông Khê, không đánh Cao Bằng như kế họach ban đầu mà Vơ Nguyên Giáp đă giới thiệu sa bàn với đám nhà báo, văn nghệ sĩ. Cố vấn Trung Quốc là đồng chí Trần Canh nói đánh vào cổ con rắn th́ nó sẽ oằn người lại và ta có cơ diệt viện…
Xin trở lại chuyện chiến dịch lớn đầu tiên nhưng ở đây tôi chỉ kể lại vài ấn tượng in sâu trong tôi, kẻ lần đầu thử lửa lớn. Đánh Đông Khê, tôi đi với tiểu đoàn 251 chủ công Nguyễn Hữu An của trung đoàn 174. Tie n, ngươ i Ta y la ch nh tri vie n.
Xẩm tối hôm nổ súng, Nguyễn Đắc nhiếp ảnh, Dương Bích Hồng, sĩ quan địch vận, em trai Dương Bích Liên và tôi leo vào một hang đá trên đỉnh núi (nghe nói ban ngày Cụ Hồ đă vào đây quan sát trận địa) nh n kha p mo t vu ng nu i non va ng la ng. Bên dưới kia một dẻo thung lũng hẹp rất êm ả, hết sức êm ả (thấy cả vài bụi cây c̣m cơi vàng vọt mà tôi chợt có ư muốn đến đó cùng xây nhà bên suối) chạy từ phải sang trái, đầu bên phải đa cham va o bo ng chie u xa m la i. Trước mặt một ḥn núi đá ngỏng lên bơ vơ ở giữa lũng. Khỏi nó, qua trái, lũng bắt đầu nở ra và xa xa dềnh lên âm u một núi mặt bàn cao, dài, phẳng, ma quái: Đông Khê đồn. Tiểu đoàn chủ công của Nguyễn Hữu An, D5, ma tôi theo đă nửa tháng, đêm nay sẽ húc vào đó.
Trời bỗng tối đi, tất cả như thụt lún xuống. Từ b́a rừng bên phải, mấy con cá lưng đỏ đ̣ng đọc quẫy đuôi bơi ra ở giữa ḷng lũng. Lại thấy đó là những bắp chuối rủ nhau dung dăng là là mặt đất và chúng đến đâu, đấy ĺền ưng ửng hoa
ĐÈN CÙ
55
đào. Nhưng chúng đă tan vào đâu mất rất nhanh. Mà ḥn núi côi cút trước mặt, đồn tiền tiêu Cạm Phay, mo h́nh phóng to của ca i cha y thơ i đa cu th bo ng giẫy lên, rung rinh. A, ḥn núi cổ quái kia là đồn Cạm Phầy và đàn cá, đàn bắp chuối này là đạn 75 li đến nă vào nó, khai hỏa cho toàn trận đánh. Cạm Phầy chợt như bị một bùi nhùi rơm khổng lồ quất vào, lửa văng tung toé. Cùng lúc súng nổ ran tứ phía.
Nhưng hết một đêm không xong, Nguyễn Hữu An không vào nổi đồn!
Trưa đến quân y tiền phương của trung đ̣an. Nghe báo cáo thành tích La Văn Cầu chặt cụt tay khi lên đánh bộc phá bị đạn đui - xết (đạn12ly7, âm tiếng Pháp - BT). Đưa tin luôn.
Đêm hôm sau tôi nằm với bốn khẩu sơn pháo bắn thẳng của tiểu đ̣an trưởng Thành. Thành đưa tôi một điện thoại nghe ban chỉ huy trận đánh chỉ đạo. Cho bắn bao nhiêu viên 75 và c̣n hô bắn phát thứ mấy thứ mấy. Thành bảo tôi cố vấn Trung Quốc nói mỗi viên đạn pháo giá hai lạng vàng. Nghe suốt đêm Lê Liêm chính ủy mặt trận biên giới giục lính 251 “anh dũng tiến lên, hy sinh cũng lên, không thể để đến sáng nữa...”
Sáng tinh mơ sau đêm thứ hai diệt được Đông Khê, tiếng súng im hẳn. Tôi đeo ba lô lên vai toan dời đó lên đồn th́ chợt hai phát đại bác trong đồn bắn ra rít lên gần như ở ngay bên mang tai. Tôi tụt vội xuống cái hốc đất ở trước khẩu pháo tôi vẫn núp cả đêm qua. Lầm chết người! Cái hốc ở sau khẩu pháo. Cái hốc đằng trước nó là mép núi buông thẳng đứng xuống con suối ở dưới đó ba chục mét. Tôi gọi to “cứu! Kéo tôi lên với!”
Sau khi được kéo lên, tôi rời trận địa 75 li của Thành lên ngay đồn. Vừa tới khúc quành lượn rất đẹp lên đồn - con
TRẦN ĐĨNH
56
đường rải nhựa nhẵn thín - tôi phải quay về: bộ đội cấm. Pháp có thể nhảy dù xuống chiếm lại Đông Khê như tháng 5 trước đó.
Tối lên đồn. Tan hoang. Lửa khói. Một lính da đen cụt chân thấy tôi, giương hai con mắt trắng ră v́ sợ, lê đít giật lùi tránh. Tôi vội phối hợp với anh ta, rẽ ngay ngả khác. Không muốn ḿnh làm anh ta sợ thêm. Đến một góc đồn. Có lẽ là cái mạn bắc mà đêm qua chính ủy mặt trận Lê Liêm cứ suốt đêm điện thoại vỗ về, thúc giục “a lô D 3, a lô D 3, cố diệt ổ đui - xết mạn bắc đồn, a lô D 3, a lô D 3, các đồng chí cố lên...” Dốc dựng đứng. Xung quanh tối om và mây mù bồng bềnh. Một tấm vải bạt căng lên như một cánh buồm phồng gió giữa biển và góc đồn vắng tanh th́ như mũi một con tàu trôi trên sương mù. Cạnh cánh buồm, một đống lửa khá đượm và một lính Pháp nằm bên. Một ḿnh. Mắt nhắm nghiền. Miệng thầm th́ không dứt gọi Maman, Mẹ..., Maman...
Điểm nhịp cho tiếng nhẩm ôn câu đầu đời, cánh buồm ưỡn cong lên thúc trống. Phần phật... Th́nh th́nh... Maman... Phần phật... Th́nh th́nh.. Maman...
Trong mênh mang mờ mịt, cuộc gọi đáp giữa anh lính Pháp chạc tuổi tôi, hai chục tṛn xoe và tiếng sóng gió một chuyến hồi hương ảo khiến tôi không thể rời chân. Càng không dám đến đặt bàn tay giả mẹ lên trán người sắp chết. Sợ phá vị trí thiêng liêng dành riêng cho người mẹ, sợ phá vỡ giấc mơ cuối cùng có lẽ là đẹp nhất của anh lính. Tiếng trống cúng tế hộ tống cuộc lên đường “th́nh th́nh,phần phật” đầy ắp không gian, đưa hai âm maman uy nghi thiên di.
Mấy hôm sau chạy trên đoạn Khau Luông, Nà Kéo, Cốc Xá đường số 4, nơi quân lính ta và quân Charton, Lepage quần thảo giáp lá cà, tôi phải dốc lên mặt lọ Coty nước hoa chiến lợi phẩm nhặt trong hầm viên đại uư chỉ huy đồn Đông Khê -
ĐÈN CÙ
57
nó nằm bên một quả bưởi đă bóc hết cùi chưa tẽ múi, quả bưởi cứ khiến tôi nghĩ đến bóng một người đàn bà trong căn hầm cố thủ hẹp vanh đầy gạch vữa này. Xác lính Pháp nằm dài suốt hai vệ đường bốc mùi thối rữa. Cỏ lau mầu cốm non rạp xuống làm thảm đỡ mịn nhẵn đến không thể ngờ. Trên đó, trên tấm thảm ngỡ được là ủi đặc biệt công phu đó, những lồng ngực trống rỗng như đắp bằng bùn trộn trấu có những búi ruồi say sưa đánh ṿng vo ve tíu tít ở bên trong. Một trái nghịch ám ảnh măi tôi: cái khung bên ng̣ai xù x́ ghê rợn sao lại dung được một vận động hớn hở, trơn mượt thế kia? Có phải chỗ miệng khung mở ra cho thấy không gian bên trong nửa sáng nửa tối kia chính là cái vùng người ta vẫn quàng thắt lưng vào? Có những lần cởi nó ra để rồi sau đó nhớ măi người đàn bà lặng lẽ chờ (sau này tôi ngạc nhiên bảo Nguyễn Tư Nghiêm sao lúc ấy lại nghĩ lạ như thế? Nghiêm nói: - Trước cái mệnh sắp thành hư vô, cậu nghĩ tới cái hành vi tạo nên sự sống.) Ngước mắt lên những lưng dốc ở trước mặt: mặt đường đang váng lên một chất ngũ sắc óng ánh mỡ. Ôi, biến hóa của vật chất và phần c̣n lại của một đời người! Tôi bịt mũi cắm đầu chạy. Chợt nghĩ tới những bà mẹ của các người lính chết này. Nếu ở đây lúc này, chắc các mẹ sẽ sờ lần t́m kiếm chi li từng dấu vết các mẹ rất thông thuộc trên người những đứa con... Và tôi không chạy nữa. Tự nhiên thấy yên tâm cho những đứa con đang tự thể hiện ra ở những dạng thối rữa khác nhau lạ lùng nhưng chắc chắn mẹ họ lại nhận ra được…
Nghe tin ta và cố vấn mâu thuẫn nhau. Cố vấn cho rằng ba ngày đánh Cốc Xá là nướng quân nhưng Giáp quyết diệt quân Charton đóng trên núi… Tự nhiên thấy khó chịu với các cố vấn. Như bị xúc phạm.
TRẦN ĐĨNH
58
Trong tổng kết chiến dịch đă có các cuộc tranh luận khá gay gắt về phối hợp giữa binh sĩ Việt Nam và cố vấn.
Nhưng sau khi kết thúc thắng lợi chiến dịch biên giới, ngày 14 - 10 - 1950, Hồ Chí Minh gửi thư cho Mao Trạch Đông, Trung ương Đảng Cộng Sản Trung Quốc: Tóm lại, tôi cho rằng thắng lợi này là thắng lợi của đường lối Mao Trạch Đông cách mạng, quốc tế chủ nghĩa. Tôi không nói lời khách sáo: “Cảm ơn các đồng chí,” mà nói các đồng chí Việt Nam và nhân dân chúng tôi sẽ nỗ lực hơn nữa giành lấy thắng lợi cuối cùng lớn hơn, lấy thành công để đền đáp sự kỳ vọng tha thiết và giúp đỡ to lớn của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đảng Cộng sản Liên Xô anh em.
Chả ai thấy chữ đền đáp kỳ vọng nghe nó quá bề dưới…
Không phải ngẫu nhiên mà đến Đại hội 2 (1951), điều lệ đảng đă ghi “tư tưởng Mao Trạch Đông là kim chỉ nam” của đảng.
Báo Sự Thật đăng bài “Khi chúng ta đánh” của tôi viết về trận nhổ đồn Đông Khê. Hai tháng sau, xong chiến dịch, một tối về đến Chợ Chu, vào quán nghỉ, tôi gặp Từ Bích Hoàng, Sĩ Ngọc ở báo Vệ Quốc Quân. Hai anh cho hay báo các anh đă đổi tên thành Quân Đội Nhân Dân và ra số thứ nhất, ở số báo ra mắt này, các anh đă xin phép đăng ở trang nhất bài “Khi chúng ta đánh.”
Và ở đây xin kể thêm lần hành quân qua Đại Bục, Đại Bác, đèo Khau Vác vào đánh Nghĩa Lộ. Tôi đi cùng Tô Hoài. Trung đoàn 88.
Trời mưa dữ dội. Quân lính dừng lại ở bên một con suối rộng chừng hai mươi mét. Nước lũ cường dựng ngược lên một con dốc đứng gào thét. Anh trung đội trưởng hất đầu. Một lính trẻ măng mặt bầu bĩnh, má lũm đồng tiền đi lên. Tối
ĐÈN CÙ
59
qua anh ngủ gần chỗ tôi. Tiếng lính hành quân lần lượt truyền nhau: “Lệnh không ngâm Tây Tiến của Quang Dũng ủy mị.” Truyền miết nó gần như hóa ra Không... Tây Tiến... anh dũng... Lệnh vừa báo nghỉ th́ mấy lính trẻ ồn ào tranh nhau ngủ bên anh lính má lũm đồng tiền.” Nằm với nó ấm lắm!” Bây giờ anh đứng ở đây. Anh nhẹ nhàng trườn vào ḍng nước. Tôi thầm khen anh giỏi: biết đánh lén con nước dữ. Nhưng anh trúng nghi binh. Nó đă vồ nghiến lấy anh. Cuộn dây thừng trong tay anh tuột ra văng trên mặt nước như một lằn roi sáng quắc. Và chỉ một d́m xuống rồi một nhồi thúc lên là anh lính liền mất tăm. Khi anh dội ngược trở lên lần cuối, hai mắt anh mở đă dại đờ. Cái chết chớp nhoáng nhưng những nghi thức đi kèm nó lại từ tốn rất mực. Cặp mắt dại kia như mơ màng khép lại, tóc trên trán anh thong thả tách ra từng sợi lượn lờ rồi ngoan ngoăn theo nước mơn trớn phân chia để lần lượt rẽ trái rẽ phải hai bên, quá đều, quá phân miêng, khơi ra một đường ngôi quá thẳng, quá sạch, quá trắng ở chính ngay giữa đỉnh đầu anh. Tôi khẽ nấc và cắn chặt môi. Tôi thấy lại anh ba bốn tuổi đang ngửa mặt lên cho bàn tay mẹ định h́nh đường ngôi đầu tiên trong đời để anh giữ lấy măi, đường ngôi mà nay con lũ trung thành đang tỉ mẩn xếp lại cho đúng nguyên mẫu ban đầu.
Tôi nh́n xuống nắm cơm mới bửa trong ḷng bàn tay tôi: nó đă thành hai mảnh cùi rỗng bị mưa khóet tan nát hết...
Sau đó bám dây qua, tôi trước, Tô Hoài sau. Người, ba lô, ruột tượng (mười kư gạo), tất cả nằm thẳng băng trên sóng cuồn cuộn. Hai đùi rung lên bần bật muốn rời bung ra. Sợi chăo lớn chúng tôi ôm bấu lấy nó dạt cong ra như một cánh cung căng hết độ chỉ dọa đứt. Và chúng tôi là những đầu mẩu thừa của những cái nút buộc lật phật trên cánh cung...
TRẦN ĐĨNH
60
Tối hôm ấy, Tô Hoài và tôi ngủ ỏ sườn núi dốc 30 độ . Đầu gối vào ba lô , mỗi đứa chèn chân vào một gốc cây cho khỏi tuột... Trước đó chúng tôi qua một bản Mèo trên đỉnh núi. Ba nha , mấy người đàn ba mặt phù , vá người ngước nh́n chúng tôi như nh́n người nước ng̣ai.
Tối hôm sau, đêm hành quân cuối cùng vào vây Ngh a Lo , chúng tôi bạt mạng chạy theo người trước mặt qua cây cầu dài mười mét, rộng bằng ba bàn chân tôi mờ mờ. Suối réo như sôi bên dưới vực. Vừa chạy vừa nghĩ:
Rơi, rơi này… Cái ǵ đưa chân đi? Không phải mắt! Một vong linh yêu thương nào đó.
* * *
Tôi ra trận lần đầu vào hồi tháng 8 - 1948. Kỷ niệm lần thứ ba Cách Mạng Tháng Tám, tỉnh mở “cuộc tổng công kích Đường 5.” Tôi đi cùng ban chỉ huy một tiểu đoàn hành quân đêm qua vùng chiêm trũng giữa Cẩm Giàng - Gia Lộc để đánh bốt Mao Điền gần Đường 5. Mao Điền này có Văn Miếu đồ sộ không kém mấy Văn Miếu Hà Nội. Giữa chừng lọt vào trúng đồng lụt. Lội lên một xóm nhỏ hẻo lánh vắng tanh có một túp lều tí tẹo xiêu vẹo. Bảy tám chúng tôi vạch liếp vào. Hai nguời đàn bà, một già chắc là bà, một trẻ chắc là mẹ, và một đứa bé mấy tháng trong tay người mẹ mặt mũi đen nhẻm những vết tro than. Hai người sụp lạy như tế sao: “Bẩm lạy các quan, bẩm lạy các quan sinh phúc...” Tất cả trở ra. Ḿnh tôi nán lại, nắm tay bà già: - Ta, ta đây mà... ta...” Thật ḷng muốn lạy trả lại hai người đàn bà khiếp đảm.”
Khỏi cái lều th́ sục vào một băi hoang đầy thị chín rụng nát dưới chân. Khu Văn Miếu Mao Điền ư! Mùi thơm ngào ngạt, bát ngát kỳ lạ. Cả cái băi tối như đang được cất bổng lên tới một nơi thanh khiết không hăm hở, không sợ hăi, không
ĐÈN CÙ
61
người lạy người. Cả đời tôi sau này, ước mong ḥa b́nh luôn hiện ra trong không gian thâm u tràn trề mùi thi lâng lâng đền miếu này…
Sau đó bị phục kích. Quay đầu chạy lui, nước ngang bụng. Những quả hoả châu dập dềnh tṛng ghẹo trên đầu.
Trận đánh đầu thị xă Hải Dương có Trần Châu, anh tôi. Những quả ḿn nằm trong giọ lợn hai lính khiêng một quả, chẳng rơ thế nào giữa chừng phát nổ. Lộ hết. Thế là rút, không đánh kỷ niệm cách mạng nữa. Nhưng bản tin ty thông tin hôm sau mang măng sét đỏ: Tổng công kích Đường 5 thắng lớn!
Chiến tranh để lại ở tôi ba ấn tượng sâu sắc: buồn, sợ và thuơng - thương dân, thương đồng đội, thương cả đối phương. Nhưng tất cả đều phải giấu kín. Như giấu nghi ngơ trong đầu: nhiều chiến công là phịa. Và đầu tiên giấu sự thật, cố nhiên.
Cuối cùng một phen hút chết. Sau khi tiêu diệt binh đoàn Charton và Lepage trên Đường số 4 và quân Pháp rút bỏ Thất Khê, ta tổ chức một tối đại lễ mừng chiến thắng ở ngay trung tâm thị xă Cao Bằng. Nghe nói Bác Hồ sẽ đến. Nhưng rồi tan. Bom Pháp.
Tôi bị trận bom lớn đầu tiên xẩm chiều hôm đó. Ngỡ chữ Thọ vẫn ở trên trán đă văng đi đâu mất. Nằm ngửa nh́n Đa - cô - ta, loại DC3, từng đợt ba chiếc từ từ dịch đến trên nền trời đang tái dần. Đất vặn ḿnh, hơi bom - hay cả mảnh bom - phần phật... Rồi chợt thấy nền trời như một tấm khăn giường rất căng rất phẳng và các chiếc Đa - cô - ta quay về xuôi đang trôi lướt trên đó. Đèn đuôi chúng nhấp nháy êm ả như vài ánh bếp đêm hôm rất gợi nhớ nhà. Biết nguy hiểm đă qua nhưng lại buồn.
TRẦN ĐĨNH
62
* * *
Trước cảnh chiến địa tan hoang, ngổn ngang xác người tôi cứ luôn thấy buồn. Cố nhiên không dám thổ lộ. Tôi chú ư thấy thương binh địch và ta giống nhau lạ lùng ở con mắt sợ sệt. Mặc dù ở quân y tiền phương, thương binh ta đuợc cứu chữa tốt hơn… Th́ ra cái sợ là dấu hiệu tuyệt đối b́nh đẳng của con người ở trước cái chết
Tôi không thể quên lần ở đồn Mộc Châu vừa im tiếng súng cuối 1952, tôi hỏi Vũ Lăng: - Lúc đánh có sợ không?
- Sợ chứ!
- Sợ thật?
- Thật..., văi đái ra mà. Nhưng chỉ lúc chờ đánh, lúc vây đồn thôi. C̣n nổ súng rồi th́ hết sợ. Diệt đồn xong, đứng dưới cờ chiến thắng phấp phới, quần đă khô từ bao giờ.
- May, tôi nghĩ thật nhưng nói bằng cái gịọng đùa, nếu cái sợ nó không thể hiện bằng nước mà lại bằng sẹo trên mặt nhỉ?
Vũ Lăng nhồi thuốc vào tẩu ngước lông mày rậm nh́n tôi.
- Th́ trên mặt ai cũng dày cộp lên di tích sợ... Khi ấy khéo con người sẽ thôi đánh giết nhau.
Vũ Lăng dư dứ cái đầu tẩu vào tôi... Thuốc trong tẩu là Abdhulla.
Thế là có hôm tôi chợt thấy giá như cái sợ không chỉ để lại di tích trên mặt người bằng những cái sẹo mà cả những thành tích giết địch cũng được lưu lại bằng sẹo trên mặt? Chúng ta sẽ có những anh hùng mà mặt mũi giống hệt người bị hủi cùn hủi cụt. Lúc ấy Nhà nước khéo phải có một h́nh thức nào đó để giúp phân biệt sẹo anh hùng với sẹo hèn…
ĐÈN CÙ
63
Nhưng lại tự dẹp ngay cái ư nghĩ tầm bậy đó. Tôi vẫn chưa nhận ra bản chất bạo lực, nhất là bạo lực vũ trang hay “chính quyền ra từ ṇng súng” của cộng sản, hay rơ nữa: với mục tiêu đào mồ chôn tư bản, cộng sản không thể ḥa b́nh với tư bản. Phải đến cuối 2010, đọc Matterhorn, tiểu thuyết ra mắt giữa 2010 víết về một đại đội lính thủy đánh bộ Mỹ chiến đấu ở Khe Sanh, A Lưới, Cam Lộ tôi mới hiểu hơn. Tác giả, Karl Marlantes, tốt nghiệp đại học Yale - như vợ chồng Bill Clinton, W. Bush, Kissinger - 21 tuổi đă là lính ở Khe Sanh và tiểu thuyết này của ông đă được đánh giá rất cao - tác phẩm Mỹ viết về chiến tranh Việt Nam hay nhất và có lẽ khó có sách nào vượt hơn. Bởi tinh thần nhân văn tràn trề làm chỗ đứng cho tác giả nh́n nhận nhân vật trong tác phẩm. Tôi đă rất cảm động đọc đề tặng của ông: Tiểu thuyết này tặng cho các con tôi, chúng lớn lên với cái hay và cái dở của việc có một người bố là cựu chiến binh Thủy quân lục chiến. Nên biết ông nhận hơn mười lọai huân huy chương khác nhau trên chiến trường Việt Nam.
Anh lính có chính ủy giáo dục chỉ thấy thiên đường là dành cho ḿnh, người chính nghĩa; c̣n địa ngục th́ cho thằng phản động, cái đứa mà ḿnh đă lập công giết chết.
Thâm tâm kị chiến tranh, nên tôi nói hơi kỹ cảnh đau ḷng của chết chóc. Chính tâm lư ngán chiến tranh đă dẫn tôi tới nỗi tội đồ.
* * *
Từ Trung Quốc vào ta cùng với vũ khí với những tam tam chế, tứ khoái nhất mạn, nhất điểm lưỡng diện, tiêm đao tung thâm chia cắt..., c̣n cố vấn, c̣n chỉnh huấn, có thể nói một nề nếp sinh họat mới, một ư tứ mới phải tuân thủ, coi trọng
TRẦN ĐĨNH
64
Tôi đă dự lớp chỉnh huấn đầu tiên chủ yếu dành cho đảng viên văn nghệ, báo chí ở ATêKa. Lớp cán bộ sang tận Hoa Nam học cách thức về chỉ đạo. Tôi cùng chi bộ - tức một nhà sàn - với Xuân Diệu, Nguyễn Tư Nghiêm, Phan Kế An, Lê Đạt... năm cái mồm lư sự cùng một số anh chị em khác.
“Mời các đồng chí trọng thính lên trên cùng.” Nam, trong học ủy, trịnh trọng mở lớp. Cả lớp - kể cả thâm nho Ngô Tất Tố - ngớ ra.
- Trọng thính là các đồng chí nặng tai ạ! Mọi người ồ lên. Tôi vẽ trên báo tường: một người vẹo mặt đi, tai xệ xuống vai v́ một quả tạ có chữ “trọng lượng thính.”
Bắt đầu thí điểm cho nên học nặng về tranh căi chữ nghĩa. Chi bộ tôi bỏ cả ba buổi thảo luận say sưa thế nào là tôn chỉ. Xuân Diệu căi hăng nhất. Nhưng hết phần lư luận chuyển sang phần kiểm thảo th́ đều cảm thấy ơn ớn. Mang máng một cái ǵ của sám hối tôn giáo, lờ mờ một cái ǵ xúc phạm nhân cách, cân cấn một cái ǵ muốn cưỡng lại nhưng không dám. Trung Quốc làm thế từ Diên An cơ mà! Mỗi người đều phải khai hết sai lầm, khuyết điểm ra với đảng dù nghiêm trọng đến đâu. Ḷng thành khẩn tự phanh phui bản thân là thước đo ḷng trung thành với đảng. Xin nói thêm là khai cả tội ác của bố mẹ, vợ con, bạn bè nếu họ có. Một tên chỉ điểm vô h́nh được cài vào trong từng người. Và khi tên chỉ điểm ấy đă an vị trong anh th́ từ đấy cái bóng lù lù của nó - một thằng c̣ sợ hay một thằng Javert của đảng - bèn trùm lên khắp người anh.
Có thể nói lớp chỉnh huấn tháng 3 năm 1951 ấy là mở đầu cho các cuộc chỉnh huấn đều kỳ của cán bộ đảng viên. Trước mỗi vận động lớn hay trong các cuộc học tập lư luận thường xuyên đều có chỉnh huấn. Ch́a khoá vạn năng thúc đẩy tiến bộ tư tưởng! Dĩ nhiên lúc ấy tôi chưa thể nhận thấy đó là cuộc
ĐÈN CÙ
65
xâm thực ô nhiễm nhân cách. Những người chống Mao ở Trung Quốc chưa cầm quyền, chưa vạch ra mục đích chỉnh huấn nham hiểm của Mao, dùng chỉnh huấn khống chế mỗi tôi con của đảng bằng cách nắm lấy cung của mỗi tôi con - một biến thể của hồ sơ mật thám. Gogol viết một đại điền chủ thu mua các linh hồn chết. Ở đây th́ lưu trữ rác rưởi của mỗi linh hồn rồi biến chúng thành một quả ḿn đe nổ.
Song lần truy nă tư tưởng đầu tiên chưa gay gắt. Nói chung không có ǵ ghê gớm. Trừ Ngô Tất Tố bị lưu lại kiểm thảo thêm mấy ngày v́ Tố muốn bỏ về sớm. Và Tố đă lỡ khai rằng hồi ở báo Cứu Quốc, trong một lần rượu Tết quá chén, Tố có nói một câu bậy bạ nghiêm trọng như sau: Tôi là con chó, con chó thời Tây rồi thời cộng sản. Chó thời Tây c̣n ủng oảng sủa dăm ba tiếng chứ chó thời cộng sản th́ cúp đuôi nằm im re...
Như Phong, người từng dự bữa rượu kia bảo tôi: - Bữa ấy tớ có mặt, tớ cùng ở Cứu Quốc với Tố mà, Tố cứ đấm ngực kêu ô ô lên như mày kể thật nhưng..., Như Phong ôm miệng cười nh́n quanh, đếch biết là hắn say thật hay là vờ để chửi, mày ạ. Theo tớ th́ vờ. Dạo ấy đảng c̣n lỏng tay nên chúng nó mượn rượu nói xỏ , nay xem có thằng nào say nói láo nữa đâu!
Khó quên h́nh ảnh Ngô Tất Tố tóc dài nhưng thưa, hoa râm, ḷng kḥng đứng cúi đầu ăn cơm, một dáng co cụm như đeo biển miễn giao lưu, ở cái bàn tre đan xiêu vẹo vắng tanh dành cho học viên đau dạ dầy ăn nếp. Thỉnh thoảng Lê Đạt đến ngoác mồm ra tán ở bên…
Nhân đây nói liền sang Tố và công tác tư tưởng thời đó ở trong giới văn nghệ sĩ An toàn khu.
Hai năm trước Ngô Tất Tố dịch “Trời Hửng” của Trung Quốc. Tố sống ở một gian nhà nứa ngay cạnh gian của
TRẦN ĐĨNH
66
Nguyễn Tuân nhưng hai vị trưởng lăo này kỵ vía, không nói năng với nhau. Mạc Phi bảo tôi, sớm nào Phi cũng đun nước sôi cho Tố pha trà. Anh vừa được cất nhắc vào ban lănh đạo mới của đoàn kịch Chiến Thắng gồm có Song Kim, Hoàng Tích Linh và anh. Hai nhà lănh đạo tài ba cũ Thế Lữ và Vơ Đức Diên, nhà kiến trúc sư kiêm kịch tác gia và anh ruột của Trần Quang Huy đă bị Tố Hữu phế bỏ. Tố Hữu chỉ thị cho Tích Linh và Mạc Phi, hai đảng viên: - Đảng đưa hai anh vào đây để làm ǵ? Để lọc hết máu tiểu tư sản cho đoàn kịch. Lọc rồi th́ chuyền máu ǵ cho anh chị em? Máu công nông binh! Nói cụ thể là phải quần chúng hóa, tập thể hóa, quân sự hóa đoàn kịch... Tập thể hóa là thế nào? Nói cho dễ hiểu là không cần sân khấu, bục diễn, hậu trường, cánh gà, son phấn chi cả. Diễn lửa trà… à... trại… giữa trời, lưa.. trà… à… trại là đi thẳng từ quần chúng đến quần chúng. Tư tưởng tập thể c̣n là ǵ nữa? Là việc sao chi cần một người hát giọi? Đúng, ta cần là quần chúng đều biết hát, đều tự hát để tự nghe, tư nâng cao tinh cảm cách mạng lên. Làm sao phải x̣n phe cho rối mắt quần chúng? Bên Trung Quốc v́ quần chúng, người ta thay đồ, rê bằng 1, 2, 3, quần chúng nh́n vào hát ngay được.
Theo Mạc Phi th́ cụ đồ Tố và Tuân xung khắc nhau. Tố cho là Tuân kênh kiệu vờ để hách lác thật. Điệu bộ sang cả chuyện” lột xác “cho khác người. Tố mách Phi lật cái ảnh con trai Tuân, đại đội trưởng Trần Xuân Trường mà Tuân để ở trên bàn nứa của Tuân ra mà xem mặt sau. Phi xem. Thấy Tuân đề ở sau bức ảnh ḍng chữ: “Je suis le fils de mon fils.” (Tôi là con của con tôi). Tố hỏi Phi: - Xem rồi chứ? Tại sao cứt nhà tôm lại lộn lên làm đầu như thế? V́ công nông binh từ nay là đấng phụ mẫu sinh thành ra bọn trí thức vốn không bằng cả cục cứt.
ĐÈN CÙ
67
Một sáng Trường Chinh họp kiểm điểm báo với chúng tôi ở dưới ngôi nhà sàn ṭa soạn. (Đêm đêm, đó là băi thả dê của cụ chủ nhà người Tày. Sớm nào chúng tôi cũng nằm sấp trên sàn tḥ đầu nh́n cụ chủ mở cửa thả dê ra rừng. Bốn năm chục con dê toàn cái chen nhau lao ra. Nhưng tới cửa con nào con nấy đều bị con dê đực chặn lại phủ nhay nháy mấy cái, việc mà chúng tôi đùa là “điểm đít” thay cho điểm tâm.)
Đang họp, Trường Chinh bỗng chỉ xuống chân đồi, ngay trước mặt: - Các anh xem ḱa.
Trên bờ tràn ruộng hẹp đầy nước loang loáng giữa những búi lúa mới vổng đuôi gà, ba người rồng rắn đi tới. Ba cái mũ vải (sau gọi là tai bèo nhưng dạo ấy ở An toàn khu gọi là mũ Tô Ngọc Vân), ba túi dết vải tọng teng cùng đeo về bên trái hông, ba cây gậy chống và ba cái tẩu ph́ phèo. Tất cả những đạo cụ sân khấu đi kèm nhà văn nhà thơ ấy đă được chia đều ra ở đầu, tay, miệng của Tố Hữu dẫn đạo, Nguyễn Tuân khúc giữa và Nguyễn Đ́nh Thi khúc đuôi.
- Các anh xem, bắt chước nhau cho khác người nhưng lại phải giống hệt nhau, văn nghệ sĩ là phải như thế ư? Anh Nguyễn Tuân mặt tố ngậm píp c̣n khả dĩ chứ anh Tố Hữu mặt choắt th́ píp nó che khuôn mặt hết...
Trong mắt Trường Chinh, Tố Hữu không chỉ bé mặt mà c̣n bé chức. Nhưng đến Đại hội 2, ba năm sau, anh đưa Tố Hữu vào sổ Thiên tào - dự khuyết trung ương. Cùng Lê Lie m, Xuân Thủy...
Trường Chinh lúc ấy rất quan tâm đến văn hóa văn nghệ. Lê Đạt được kén làm thư kư mảng này. Một dạo Ban Văn Hóa của Trần Huy Liệu kiện Ban Văn Nghệ của Tố Hữu buôn lậu lấy tiền lập quỹ đen tiêu xài vung văi. Trường Chinh cử Lê Đạt đến nghe hai bên. Đạt tới và trước hai bên nguyên bị sát khí
TRẦN ĐĨNH
68
đằng đằng, toét mồm tự giới thiệu: “Dạ, thưa tôi đến thế này chẳng qua cũng là anh lính lệ nhà quan.” Trần Huy Liệu cười. Tố Hữu xầm mặt lại.
Ít ra lúc ấy trên rừng, chủ nghĩa Mác - xít chưa thành chủ nghĩa Mác - mít, chủ nghĩa nồi cơm (tiếng Pháp: marmite - BT)... Chưa có câu “ngậm miệng ăn tiền,” “đi bằng đầu gối,” “mác xít có số.” cái ǵ làm cho chủ nghĩa Mác - xít biến âm thành chủ nghĩa nồi cơm? Đảng đă dẫn tất cả đi vào con ngơ cụt, bước theo một ngọn đuốc kị lửa trí tuệ mà các “đồng chí” thèm thuồng đất đai lănh thổ của ḿnh giương lên…
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683507
09/11/2014
|
rănh rongchoi copy rồi paste tiếp.
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683508
09/11/2014
|
Thành thật cảm ơn anh RC. :)
++ Ông Trần Đĩnh tung ra cuốn sách "Đèn Cù"
có một bài hát "Đèn cù"
...
Khéo kết ối a cái đèn cù
Đèn cù đèn cù mà khen ai
Khéo kết ối a cái đèn cù
Voi giấy ối a ngựa giấy ối.
Tít mù ôi lại ṿng quanh ơi
Bao giờ anh bén cái duyên em?
Voi giấy ối a ngựa giấy ối
Ṿng quanh ối a mà tít mù mà khen ai
Khéo kết ối a cái đèn cù
Đèn Cù
Đèn cù đèn cù là đèn ơi.
Thế là mọi người cứ "loay hoay"
Thôi để CF từ từ coi theo anh RC post vậy, cho đỡ loay hoay ..:)
Chúc vui.
---
|
|
|
|
hoangxuanvy
member
REF: 683519
09/11/2014
|
HXV có ư kiến mang tính cảm nhận
Cái hay (có lẽ cần học hỏi) của CFK khi đọc Đèn Cù: Bạn đă vượt qua một lối ṃn tập trung vào kỳ vọng "tiếp cận tư liệu lịch sử". Bạn khá tinh tế khi đọc nó rất từ từ chậm răi (con số điểm dừng ở trang 42 được nhắc đến 2 lần là một sự vô t́nh ư nhị). Bạn đă công phá được tính nghệ thuật trong tác phẩm của tác giả - đó là nội lực, là độ thâm hậu của bút pháp Trần Đĩnh và... HXV đồng cảm với bạn ở điểm này!
Ngoài ra, past vô đây nội dung của bài hát đèn cù cũng là ư tưởng khá thú vị!
Mến, HXV
|
|
|
|
ladieubongg
member
REF: 683522
09/11/2014
|
LDB ghé thăm Ku Càfe và mến chào cả nhà.
Đọc truyện Đèn Cù tưởng cũng nên thưởng thức bài hát Đèn Cù.
Bài hát này khi c̣n ở Thủ Đức (trước 75) LDB đă được nhạc sĩ LM Hoàng-Kim tập cho hát nên rất thích & vẫn c̣n thuộc ḷng. Ông Trần Hiếu hát hay thật, nhưng không hay bằng nhạc sĩ kiêm ca sĩ LM Hoàng Kim hồi xưa(:
TB. Tiện đây cho LDB hỏi cầu may: Ở đây có ai là học tṛ cũ của nhạc sĩ LM Hoàng Kim hồi xưa không?
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683528
09/11/2014
|
rongchoi mới đọc đến trang 68, đoạn sau đây chưa đọc nhưng paste vào đây để từ từ đọc sau:
Chương bốn
Sau chiến dịch Tây Bắc, giải phóng Nghĩa Lộ, một phần tỉnh Sơn La, thôi bao vây Nà Sản. Tôi và Tô Hoài đă dự cuộc họp Vơ Nguyên Giáp kết thúc chiến dịch: không đủ sức công kiên vào tập đoàn cứ điểm đầu tiên mà Pháp gọi là “con dím” này. Tôi thôi tùy quân kư giả, ngồi nhà phụ trách tổ cải cách ruộng đất của báo.
Tôi náo nức, xúc động. Cả nước đang tích cực chuẩn bị cuộc cải cách ruộng đất long trời lở đất giải phóng anh em giai cấp. Cụ Hồ có bài báo tiếng Pháp đăng đầy hai trang tờ “V́ một nền hoà b́nh lâu dài,v́ một nền dân chủ mới,” cơ quan ngôn luận của Kominform, sau khi Stalin và Mao lên cho cụ một bài gân lập trường vô sản. Lúc ấy chưa đọc hồi kư Khroutchev, tôi chưa biết: gặp Hồ Chí Minh, Stalin đă chỉ hai cái ghế nói: ghế này của nông dân, ghế này của địa chủ, anh ngồi vào ghế nào? Câu hỏi không giấu vẻ miệt thị và thế là ra đời bài báo Cụ Hồ tự phê b́nh đă chậm tiến hành cải cách ruộng đất. Tôi (Cụ nói) không nhớ rằng ở Việt Nam, tổ quốc c̣n gọi là đất nước - đất và nước cho nông dân. Bài báo có nghĩa cụ đă thế chấp bản lĩnh riêng để đổi lấy phe (hay phê? rongchoi thắc mắc chữ này, có lẽ sai chính tả?). Cụ rất hiểu: muốn làm cách mạng th́ phải được phe cho nắm quyền!
TRẦN ĐĨNH
70
Như trước kia được Quốc tế cho phép lập đảng. Va do ng so ng vào biển từ nay hoá mặn.
Chuẩn bị cải cách ruộng đất, từ giữa tháng 7 đến cuối tháng 9 - 1953, Trung ương mở một lớp chỉnh huấn cho trí thức trong và ngoài đảng làm việc ở chính phủ và các đ̣an thể trung ương. Nhiều tên tuổi như Bùi Bằng Đoàn, Nguyễn Mạnh Tường, Nguyễn Văn Huyên, Thế Lữ… đă dự học. Mục đích sâu xa là xây dựng lập trường giai cấp, đề cao công nhân, bần cố nông, hạ uy thế chính trị và tư tưởng của trí thức và các giai tầng không lao động chân tay khác. Sau đó, bắt đầu triệt để chỉnh đốn tổ chức, theo phương châm mạnh mẽ đề bạt công nông, gạt bỏ các thành phần “không trong sạch.” Nhưng nói chung không mấy ai nh́n trước thấy triển vọng tối tăm, mà nếu có nh́n ra th́ cũng thấy đó là điều hợp lư…
Mấy ṭa nhà lán tre nứa cao rộng vây quanh hai mặt một hội trường lớn. Riêng ở một ṭa ở xế trước hội trường là ba hay bốn chi bộ (gồm cả đảng viên lẫn không đảng phái). Chi bộ đầu lán có Nguyễn Cao Luyện, Tạ Mỹ Duật. Liền với nó, trên cùng một sạp giường nứa dài cả hai ba chục mét, một chi bộ nữa và đặc biệt lại có Nguyễn Tư Nghiêm và tôi. Ở sạp đối diện, cách một lối đi là hai chi bộ nữa. Một có Đặng Đ́nh Hưng và một có Vũ Chính, Tổng cục trưởng Tổng cục 2 sau này.
Tố Hữu là bí thư học ủy. Cụ Hồ cách nhật, có khi liền ngày, đến xem điện ảnh, liên hoan với học viên. Cụ có mấy câu nổi tiếng trong hội trường: “Bác Hồ muốn nằm” khi mọi người hô “Hồ Chủ tịch muôn năm.” Rồi tay chỉ vào đầu: “Từ đây th́ Bác già, nhưng từ đây (tay chỉ vào bụng) th́ Bác trẻ.” Một hôm Bác nói: “Các chú các cô không sợ người ta kêu ḿnh kém tri thức, ít lư luận. Họ kêu th́ bảo họ rằng tôi lú nhưng chú tôi khôn. Chú tôi là Stalin, Mao Trạch Đông...”
Page 70 of 599
TRẦN ĐĨNH
70
Như trước kia được Quốc tế cho phép lập đảng. Va do ng so ng vào biển từ nay hoá mặn.Chuẩn bị cải cách ruộng đất, từ giữa tháng 7 đến cuốitháng 9 - 1953, Trung ương mở một lớp chỉnh huấn cho trí
thức trong và ngoài đảng làm việc ở chính phủ và các đ̣an thể trung ương. Nhiều tên tuổi như Bùi Bằng Đoàn, NguyễnMạnh Tường, Nguyễn Văn Huyên, Thế Lữ... đă dự học. Mụcđích sâu xa là xây dựng lập trường giai cấp, đề cao công nhân,bần cố nông, hạ uy thế chính trị và tư tưởng của trí thức vàcác giai tầng không lao động chân tay khác. Sau đó, bắt đầutriệt để chỉnh đốn tổ chức, theo phương châm mạnh mẽ đềbạt công nông, gạt bỏ các thành phần “không trong sạch.”
Nhưng nói chung không mấy ai nh́n trước thấy triển vọng tốităm, mà nếu có nh́n ra th́ cũng thấy đó là điều hợp lư...Mấy ṭa nhà lán tre nứa cao rộng vây quanh hai mặt mộthội trường lớn. Riêng ở một ṭa ở xế trước hội trường là bahay bốn chi bộ (gồm cả đảng viên lẫn không đảng phái). Chibộ đầu lán có Nguyễn Cao Luyện, Tạ Mỹ Duật. Liền với nó,trên cùng một sạp giường nứa dài cả hai ba chục mét, một chibộ nữa và đặc biệt lại có Nguyễn Tư Nghiêm và tôi. Ở sạp đốidiện, cách một lối đi là hai chi bộ nữa. Một có Đặng Đ́nhHưng và một có Vũ Chính, Tổng cục trưởng Tổng cục 2 saunày.
Tố Hữu là bí thư học ủy. Cụ Hồ cách nhật, có khi liền ngày,đến xem điện ảnh, liên hoan với học viên. Cụ có mấy câu nổitiếng trong hội trường: “Bác Hồ muốn nằm” khi mọi người hô“Hồ Chủ tịch muôn năm.” Rồi tay chỉ vào đầu: “Từ đây th́ Bácgià, nhưng từ đây (tay chỉ vào bụng) th́ Bác trẻ.” Một hôm Bác nói: “Các chú các cô không sợ người ta kêu ḿnh kém trithức, ít lư luận. Họ kêu th́ bảo họ rằng tôi lú nhưng chú tôikhôn. Chú tôi là Stalin, Mao Trạch Đông...”
Page 71 of 599
ĐÈN CÙ
71
Lê Duẩn thường có mặt. Giảng bài chính: Lập trường giaicấp nông dân và cách mạng dân tộc, dân chủ. Duẩn nhấnmạnh trong bước cách mạng này, người cộng sản phải có lậptrường giai cấp nông dân để hiểu được nguyện vọng nôngdân mà kiên quyết lănh đạo họ cải cách ruộng đất, lấy lạiquyền lợi, làm một cuộc đổi đời.
Tôi ngợ: theo Mác, Lê-nin th́ người cộng sản không thể cólập trường nào khác ngoài lập trường giai cấp công nhân. Cóđiều ư kiến của Lê Duẩn chỉ nói ở trong cái lớp mấy trăm conngười này. Vả chăng không ai dám phê phán hay chất vấn sất.
Phải nhận Duẩn nhiều ư độc đáo. Như ta mất nước choPháp là v́ lúc đó đang là thời đại chủ nghĩa tư bản nó chiếnthắng áp đảo phong kiến. Đổ hết tội cho nhà Nguyễn là khôngthấy xung đột của hai phương thức sản xuất, một đi lên, mộttàn lụi.
Duẩn mới ở trong Nam ra với biệt hiệu đơ - xăng bu - gi, hai trăm nến (tiếng Pháp deux cents bougies - BT) chỉ sau cóCụ Hồ xanh - xăng bu - gi, năm trăm nến.Chúng tôi hay xúm quanh Lê Duẩn để hỏi. Phải nhận ông có những cách giải thích độc đáo mà nay nghĩ lại th́ thấythường là ngụy biện. Chẳng hạn trả lời tại sao chỉ có Đảngcộng sản Trung Quốc và Việt Nam chỉnh huấn c̣n các đảngÂu Mỹ th́ không, Duẩn nói, v́ ta và Trung Quốc ít công nhâncho nên phải bỏ công ra tỉa gọt từng đảng viên cho đa số cóđược lập trường giai cấp vô sản.
Một tối kẻng th́nh ĺnh gọi toàn thể lên hội trường. Tề tựulâu rồi mà trên sân khấu vẫn vắng tanh. Mọi người bắt đầunhớn nhác thắc mắc. Th́ Tố Hữu ủ rũ đi vào. Theo sau là cụHồ và nhiều người khác. Ông Cụ ngồi xuống ở trên cùng hàngđầu. Tôi bỏ chỗ leo lên ngồi ngay đằng sau lưng Cụ. Tố Hữu
Page 72 of 599
TRẦN ĐĨNH
72
bước lên sân khấu, cằm đè lên hai tay bưng một vật ǵ ấp vàongực, vẻ như cố giấu cái việc anh đang quay lưng lại lúi húilàm trên đó. Rồi cúi đầu đứng lặng một lúc khá lâu nữa. Khi mọi người bên dưới to tiếng hỏi nhau, Tố Hữu mới từ từ quaylại, nước mắt chan ḥa trên mặt từ lúc nào. Trên phông mầu
đỏ hiện lên chân dung đại nguyên soái Stalin. Bộ quân phụctrắng lốp làm nổi bật hơn lên dải băng đen viền quanh rồithắt nơ túm lại ở bên dưới.
Tôi thấy bàng hoàng hơn là đau buồn. Đúng hơn nữa, tôivẫn bị khó chịu v́ cái kiểu “đánh đố loài người” của Tố Hữu.Ông ấy h́nh như tranh hơn thiên hạ cả ở chỗ được biết sớmhơn hung tin, do đó được ưu tiên đau xót trước và nhân thểlại tranh thủ dịp thị phạm cho lớp trí thức ngồi đây thái độ
cách mạng đối với cái chết của lănh tụ...
Trước mặt tôi, Cụ Hồ nức nở. Không ngừng đưa khăn taymầu trắng lên lau nước mắt và nuớc mắt th́ cứ chảy trên haimá Cụ đỏ bóng v́ khóc, v́ xúc động. Xong truy điệu, Cụ lậpcập đứng lên về gian pḥng dành riêng cho Cụ ở đằng sau hộitrường, trong dẫy văn pḥng học ủy nh́n xuống nhà ăn tập
thể. Quên hộp thuốc lá Trung Hoa Bài h́nh tṛn ở trên ghế bên cạnh. Tôi cầm lấy nó đi men hiên đất cao hẹp rẽ vàopḥng Cụ.” Dạ, thưa Bác, Bác để quên ạ!”
Cụ ngửng lên nh́n và tôi bỗng thấy ḿnh lạc lơng quá, vôduyên quá, tọc mạch quá. Mặt Cụ xưng lên, đầm đ́a nướcmắt, hai mắt húp lại, những nét tôi chợt thấy chỉ cốt để choḿnh Cụ được biết, một cái ǵ hết sức bí mật, riêng tư. Cụ ngơngẩn nh́n tôi, nh́n hộp thuốc lá như không hiểu tôi vào làm ǵ, cái hộp kia là ǵ và của ai... Tôi vội quay rất nhanh ra ngoài.Hội trường tắt đèn. Chân dung Stalin ch́m trong bóng tối.Tôi bật nấc lên.
Page 73 of 599
ĐÈN CÙ
73
Lúc này nỗi thương đau của Bác Hồ có lẽ mới thấm vào tôi.Ít lâu sau bài thơ khóc Stalin đăng lên báo, tôi nhận thấyḿnh đă thành kiến với Tố Hữu. Nhà thơ đă đau đớn thật.”
Thương cha, thương mẹ, thương chồng, Thương ḿnh có một c̣n thương ông thương mười.” (Thơ Tố Hữu)
ĐÈN CÙ
71
Lê Duẩn thường có mặt. Giảng bài chính: Lập trường giai cấp nông dân và cách mạng dân tộc, dân chủ. Duẩn nhấn mạnh trong bước cách mạng này, người cộng sản phải có lập trường giai cấp nông dân để hiểu được nguyện vọng nông dân mà kiên quyết lănh đạo họ cải cách ruộng đất, lấy lại quyền lợi, làm một cuộc đổi đời.
Tôi ngợ: theo Mác, Lê-nin th́ người cộng sản không thể có lập trường nào khác ngoài lập trường giai cấp công nhân. Có điều ư kiến của Lê Duẩn chỉ nói ở trong cái lớp mấy trăm con người này. Vả chăng không ai dám phê phán hay chất vấn sất.
Phải nhận Duẩn nhiều ư độc đáo. Như ta mất nước cho Pháp là v́ lúc đó đang là thời đại chủ nghĩa tư bản nó chiến thắng áp đảo phong kiến. Đổ hết tội cho nhà Nguyễn là không thấy xung đột của hai phương thức sản xuất, một đi lên, một tàn lụi.
Duẩn mới ở trong Nam ra với biệt hiệu đơ - xăng bu - gi, hai trăm nến (tiếng Pháp deux cents bougies - BT) chỉ sau có Cụ Hồ xanh - xăng bu - gi, năm trăm nến.
Chúng tôi hay xúm quanh Lê Duẩn để hỏi. Phải nhận ông có những cách giải thích độc đáo mà nay nghĩ lại th́ thấy thường là ngụy biện. Chẳng hạn trả lời tại sao chỉ có Đảng cộng sản Trung Quốc và Việt Nam chỉnh huấn c̣n các đảng Âu Mỹ th́ không, Duẩn nói, v́ ta và Trung Quốc ít công nhân cho nên phải bỏ công ra tỉa gọt từng đảng viên cho đa số có được lập trường giai cấp vô sản.
Một tối kẻng th́nh ĺnh gọi toàn thể lên hội trường. Tề tựu lâu rồi mà trên sân khấu vẫn vắng tanh. Mọi người bắt đầu nhớn nhác thắc mắc. Th́ Tố Hữu ủ rũ đi vào. Theo sau là cụ Hồ và nhiều người khác. Ông Cụ ngồi xuống ở trên cùng hàng đầu. Tôi bỏ chỗ leo lên ngồi ngay đằng sau lưng Cụ. Tố Hữu
TRẦN ĐĨNH
72
bước lên sân khấu, cằm đè lên hai tay bưng một vật ǵ ấp vào ngực, vẻ như cố giấu cái việc anh đang quay lưng lại lúi húi làm trên đó. Rồi cúi đầu đứng lặng một lúc khá lâu nữa. Khi mọi người bên dưới to tiếng hỏi nhau, Tố Hữu mới từ từ quay lại, nước mắt chan ḥa trên mặt từ lúc nào. Trên phông mầu đỏ hiện lên chân dung đại nguyên soái Stalin. Bộ quân phục trắng lốp làm nổi bật hơn lên dải băng đen viền quanh rồi thắt nơ túm lại ở bên dưới.
Tôi thấy bàng hoàng hơn là đau buồn. Đúng hơn nữa, tôi vẫn bị khó chịu v́ cái kiểu “đánh đố loài người” của Tố Hữu. Ông ấy h́nh như tranh hơn thiên hạ cả ở chỗ được biết sớm hơn hung tin, do đó được ưu tiên đau xót trước và nhân thể lại tranh thủ dịp thị phạm cho lớp trí thức ngồi đây thái độ cách mạng đối với cái chết của lănh tụ…
Trước mặt tôi, Cụ Hồ nức nở. Không ngừng đưa khăn tay mầu trắng lên lau nước mắt và nuớc mắt th́ cứ chảy trên hai má Cụ đỏ bóng v́ khóc, v́ xúc động. Xong truy điệu, Cụ lập cập đứng lên về gian pḥng dành riêng cho Cụ ở đằng sau hội trường, trong dẫy văn pḥng học ủy nh́n xuống nhà ăn tập thể. Quên hộp thuốc lá Trung Hoa Bài h́nh tṛn ở trên ghế bên cạnh. Tôi cầm lấy nó đi men hiên đất cao hẹp rẽ vào pḥng Cụ.” Dạ, thưa Bác, Bác để quên ạ!”
Cụ ngửng lên nh́n và tôi bỗng thấy ḿnh lạc lơng quá, vô duyên quá, tọc mạch quá. Mặt Cụ xưng lên, đầm đ́a nước mắt, hai mắt húp lại, những nét tôi chợt thấy chỉ cốt để cho ḿnh Cụ được biết, một cái ǵ hết sức bí mật, riêng tư. Cụ ngơ ngẩn nh́n tôi, nh́n hộp thuốc lá như không hiểu tôi vào làm ǵ, cái hộp kia là ǵ và của ai... Tôi vội quay rất nhanh ra ngoài.
Hội trường tắt đèn. Chân dung Stalin ch́m trong bóng tối. Tôi bật nấc lên.
ĐÈN CÙ
73
Lúc này nỗi thương đau của Bác Hồ có lẽ mới thấm vào tôi.
Ít lâu sau bài thơ khóc Stalin đăng lên báo, tôi nhận thấy ḿnh đă thành kiến với Tố Hữu. Nhà thơ đă đau đớn thật.” Thương cha, thương mẹ, thương chồng, Thương ḿnh có một c̣n thương ông thương mười.” (Thơ Tố Hữu)
* * *
Một tối họp chi bộ nghe và nhận xét các bản tự kiểm thảo của nhau. Sau mỗi bài học cơ bản lại có một cuộc tự kiểm thảo và cuối lớp sẽ có bản tổng kết tư tưởng, gọi ra tên hệ tư tưởng của mỗi người. Tố Hữu xuống dự chi bộ chúng tôi tối đó. Tôi có phần đao to búa lớn phê phán người vừa tŕnh bày xong bản kiểm thảo. Tố Hữu bỗng giơ tay ngăn tôi lại. Rồi từ tốn, nhỏ nhẹ nói “Đồng chí vừa phê phán ai, đồng chí biết không? Phê phán đồng chí của đồng chí đấy, đồng chí phải biết điều ấy! Đồng chí của đồng chí là ǵ? Là ḥn ngọc..., tôi nói lại, là ḥn ngọc, ḥn vàng của đảng, là người mà chúng ta phải yêu mến nâng niu...”
Tôi phát hiện một chân lư cảm động. Tôi là ḥn ngọc ḥn vàng của đảng! Nhưng cùng lúc tôi ự ái v́ bị “uốn nắn thái độ.” cùng lúc nhận thấy trong con mắt Tố Hữu nh́n người vừa bị chỉnh đốn kia một ánh trắng xỉn, lạnh lẽo, một cái ǵ khinh khỉnh.
Định nghĩa đảng viên là ngọc là vàng của đảng cho nên vào tổng kiểm thảo Tố Hữu yêu cầu học viên rất ngặt. Hễ là con em hay liên quan với địa chủ, học viên đều phải thành khẩn tự khai báo với đảng mọi sai lầm tội lỗi của bản thân, chẳng hạn đồng t́nh, về hùa với gia đ́nh, thậm chí cùng với gia đ́nh trực tiếp đàn áp, bóc lột nông dân... Thứ hai, phải vạch ra mọi thủ đoạn đàn áp, bóc lột nông dân cùng tộí ác của bố mẹ, gia đ́nh, họ hàng địa chủ, cường hào gian ác. Thứ ba trên cơ sở
TRẦN ĐĨNH
74
thành khẩn khai báo kia mà tuyên bố là căm thù bố mẹ, tỏ ra đă dứt khoát lập trường vô sản, đoạn tuyệt với kẻ thù giai cấp. Không đạt yêu cầu căm thù bố mẹ, đoạn tuyệt với bố mẹ th́ bản tổng kiểm thảo bị “phá sản,” học viên đó phải ngồi học lại cho tới khi nào lập trường vô sản, lập trường nông dân thắng, anh ta công khai tuyên bố căm thù bố mẹ, đoạn tuyệt với bố mẹ ḿnh.
Tố Hữu làm đúng lời Bác Hồ thôi. Sắp vào tổng kết tư tưởng, Bác Hồ đến nói chuyện - thực chất “động viên” học viên dứt khoát với tư tưởng sai và lầm lạc, tội lỗi của cá nhân. Như thấy làm việc cho thực dân Pháp là nhục nhưng vẫn chưa triệt để, phải tiến lên một bước nữa là thấy tội của ḿnh… Bữa ấy Bác lôi cả nhục và tội của cụ Bùi Bằng Đoàn ra. Tôi nhớ chi tiết này v́ tôi đă ái ngại cho cụ thượng thư cũ. Nhất là khi Bác Hồ nói “Xin lỗi cụ Bùi” th́ cụ Bùi rất ôn tồn đáp lại: “Không dám, xin cụ cứ nói.” Tôi có phần thiện cảm với chữ “Không dám” mà từ khi lên ATK trên rừng bây giờ mới lại nghe đến. Cũng thương cụ Bùi chỉ được gọi là Cụ!
Lúc ấy tôi chưa biết Mao bày mẹo chỉnh huấn bắt khai tội cốt để hạ nhục bề dưới để dễ thu phục sai khiến - tao bắt mày khai cái thối tha nhất của mày ra mà mày nghe tao là mày hàng tao, tao nắm được ruột gan mày th́ mày c̣n ḥng thóat đi đâu.
Ở chi bộ chúng tôi, Nguyễn Tư Nghiêm là học viên duy nhất rơi vào cảnh gay go phải làm hai bước nhận nhục và có tội. Mẹ anh năm ấy đă già, có hơn hai mẫu ruộng cho cấy tô, một ḿnh nuôi người em của Nghiêm bị điên. Nguyễn Tư Nghiêm nhất định không khai “tội ác” của mẹ. Chi bộ thuyết phục, răn đe, anh vẫn khăng khăng nói không thể căm thù mẹ, không thể coi mẹ là kẻ thù giai cấp, là có tội ác, không thể
ĐÈN CÙ
75
đoạn tuyệt mẹ mà trái lại anh biết ơn mẹ đă nuôi nấng anh thành người, cho anh được học mỹ thuật.
Tóm lại, đảng coi anh là ngọc là vàng để anh nghe đảng nhưng anh lại coi mẹ anh, kẻ thù giai cấp, hơn cả ngọc cả vàng. Và Nghiêm đă đơn thương độc mă nhỏ nhẹ, ấp úng chặn đứng một mầm văn hóa ác bắt đầu ló ṃi mà người ta toan vun trồng nhân giống trên đất nước.
Cuối lớp học, xong phần tổng kết tư tưởng từng người, học ủy chọn đưa ra toàn thể hội trường ba báo cáo điển h́nh.
Một của Thế Lữ. Anh đă phạm sai lầm tham gia Việt Nam Quốc Dân Đảng, Tự Lực Văn Đoàn, lại làm thơ kêu gọi nhân dân ta, nhất là thanh niên, đi vào con đường thoát ly chính trị, lờ đi tiếng kêu cứu của đất nước nô lệ tủi nhục. Rồi đời sống sa đọa, đĩ điếm, thuốc phiện...
Một của Tô Ngọc Vân. Anh là tiêu biểu rơ nét nhất của tư tưởng văn nghệ thoát ly chính trị mà tiêu biểu nhất là cuộc tranh luận kéo dài của anh với Trường Chinh năm 1948 ở trên báo Sự Thật về “nghệ thuật là tuyên truyền hay không là tuyên truyền?” Anh thẳng cánh bác bỏ nghệ thuật phải tuyên truyền.
Và một của Th. Lên tự nhận mắc chứng hủ hoá trai gái gần như bệnh lư mà có lẽ do, anh công khai thú nhận, “cái của tôi nó to quá!” Truy nguồn gốc tư tưởng đến thế, nhân tiện phô diễn tính dục bằng lời - verbal exhibitionism thay cho hàng thật. Một dạo dài, tôi sinh hoạt chi bộ ghép với vợ chồng Th.
Đầu những năm 90, giỗ 49 ngày Trịnh Kính thổi clarinet ở cạnh nhà tôi, Song Kim, d́ họ của anh đến. Chị buồn rầu nói:
- Báo cáo điển h́nh của anh Thế Lữ ở cái lớp ấy tôi vẫn c̣n giữ... Xấu hổ anh ạ...
TRẦN ĐĨNH
76
- Chính bọn chúng tôi mới xấu hổ, - tôi khẽ nói. Đă xúm lại nghe... Nhưng có lẽ xấu hổ hơn cả là người đă đặt ra cái tṛ cho nḥm hội đồng vào đời tư người khác qua lỗ khoá.
Tôi đă giữ lại không nói tiếp: Chẳng lẽ hễ nhân danh cách mạng là có quyền đánh trống ghi tên cho đến nḥm lỗ khoá vào đời người khác hay sao chị ơi.
Thời đánh Nhân Văn, Song Kim đă từng phải che chắn cho Thế Lữ. Người ta đ̣i anh viết kiểm thảo cái tội không nhận rơ sai lầm của bọn phản động Nhân Văn. Nguyễn Khải được phân công đến động viên Thế Lữ viết. Chả biết thật hay giả, Thế Lữ liền nhờ Khải viết hộ bản tự kiểm điểm lệch lạc của ḿnh. Kể lại cho tôi chuyện này, Khải c̣n đỏ mặt ngượng.
La m nhu c va sơ la ye u ca u sa u k n cu a “tự kiểm thảo.” Nhiều người đă tự sát. Bảo là v́ nhục cả th́ không chắc. Có thể là một cách phản kháng chăng? Người đầu tiên tự sát trong chỉnh huấn là Thân Mỡ, nguời đảng viên do Kỳ Vân kết nạp đầu tiên ở Đ́nh Bảng, lúc học ở trường Mác - Lê Bắc Kinh rồi treo cổ chết khi tổng kết tư tưởng
Ở lớp chỉnh huấn Lưu Động, Chính Yên báo Cứu Quốc dự, có Thướng, biên tập viên cùng báo với hai anh. Thướng treo cổ bên ng̣i Thia, sông Đáy. Hai anh đă phải lặn lội t́m xác kẻ “phản bội,” lời của bí thư học ủy Nguyễn Chương. Học viên phải họp mít tinh ở hội trường rầm rầm hô đả đảo tội ác của tên Thướng mưu phá hoại chỉnh huấn, một phương thức quan trọng của xây dựng đảng. Chính Yên bảo tôi là trước đó Thướng ngồi trong hội trường một ḿnh rất lâu. Bước ra thấy Chính Yên, Thướng quay đầu lại sau chửi: - Mẹ chúng nó cao cao tại thượng. Trên cao chỉ có ảnh Mác, Ăng - ghen, Lê-nin, Stalin, Mao Trạch Đông và Hồ Chí Minh. Chính Yên nói anh không nghĩ Thướng chửi mấy cụ đó.
ĐÈN CÙ
77
Động cơ nào khíến một số anh em tự thủ tiêu. Nhục rồi tự xoá bỏ? Hay mượn diệt bản thân mà hy vọng diệt chính cái kẻ đă đưa ḿnh tới nông nỗi tuyệt vọng này?
Tự sát biết đâu chẳng phải là muốn lẩn trốn một cách sống kinh hoàng? Đời thuở nào ngồi trước chi bộ lại lôi việc bố đi nhà thổ, mẹ ngủ với đày tớ ra tŕnh báo?
À, lại c̣n tế nhị cho phép là nếu việc xấu xa quá th́ sẽ được báo cáo riêng với học ủy. Tại lớp học tôi theo có người đau đớn khai ra việc ḿnh ngủ cả với mẹ vợ và em gái vợ, có khi một đêm riêng rẽ với cả ba người. Khai rơ đủ thủ đoạn dụ dỗ, lừa bịp và cách tiến hành “tội ác” để lôi được tận gốc rễ của tư tưởng địa chủ nó ích kỷ, đểu giả, tàn bạo đến thế nào. Chăm chú ghi từng câu hỏi của tập thể để tŕnh bày cụ thể động cơ, địa điểm, thủ đoạn phạm tội. Có đồng chí khai mắc sai lầm thủ dâm. Năm chục tuổi mà c̣n mắc cái đó th́ tư tưởng chiếm hữu và hưởng thụ của địa chủ ở đồng chí lớn quá thật. Nào đồng chí nói cho biết khi phạm tội đó đồng chí nghĩ chiếm hữu ai? - “Báo cáo (người trong chi bộ tôi và Nghiêm vừa tự thú bỗng nghẹn ngào) … báo cáo, tôi… Báo cáo…, cả chi bộ lắng nghe. Báo cáo tôi nghĩ đến cô con gái nhà chủ ở địa phương. “Thành phần gia đ́nh?” “Có lẽ phú nông...” “Đấy, ngưu tầm ngưu mă tầm mă, tư tưởng bóc lột gặp nhau đấy.”
Cứ thế nghiêm chỉnh xây dựng tư tưởng vô sản cho nhau. Đấu tranh tư tưởng là phải truy lùng triệt để như thế!
Nhưng có những người khóc vờ cho qua cầu. Thí dụ Dương Bích Liên. Anh bảo tớ có cách. Tớ nghĩ đến thuở bé tớ lấy lửa đốt các tổ kiến cho cháy xèo xèo thế rồi tớ chảy nước mắt thật. Sau này đi cải cách Liên luôn thủ một hộp sữa bên ḿnh, đêm mút trộm. Tự bào chữa: cái này ḿnh có mời th́ nông dân cũng lắc.
TRẦN ĐĨNH
78
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683532
09/11/2014
|
đỌC TỚI đây tôi rùng ḿnh cho cái kiểm thảo của đảng cộng sản. Nó c̣n gấp triệu lần xưng tội với cha cố. Mà lại xưng tội trước cả một tập thể. Ông Trần Đĩnh chịu đựng quá giỏi, mà thời đó đúng là cộng sản làm con người hèn và sợ.
Chóp bu như Lê Duẫn, Hồ chí Minh đă hèn với Mao, Stalin lại c̣n lôi cả một dân tộc chịu nhục, chịu hèn với bọn Nga, bọn Tàu. Đó là lư do bây giờ dân Tàu và cả Nga khinh dân Việt Nam như đứa con hoang hay một thằng đầy tớ phản chủ là phải. Mọi điều đều có nguyên nhân sâu xa của nó. Nó coi khinh ta bởi ta đă hèn với nó ngay từ cái nh́n đầu tiên.
Tiếc là thời xưa, ghi âm là món quá xa xỉ, chứ đừng nói ǵ đến quay film không th́ bây giờ ta có khối tư liệu sống động, đau đớn về một thời tổ quốc mạt vận.
So với thời Diệm, hay Thiệu ở miền Nam th́ tuy có lệ thuộc Mỹ (và có chút độc tài) nhưng các tổng thống này vẫn có thể ngẩng cao đầu với đồng minh. Họ có thể công khai phản đối khi thấy quyền lợi tổ quốc bị xâm phạm. Người dân vẫn c̣n những quyền tự do cơ bản không bị xâm phạm.
Miền nam đă quá sướng, sống trong tự do không biết ǵn giữ, nhiều tay trí thức, tôn giáo quá ngây thơ nên cả một thiên đường hy vọng tươi sáng cho tổ quốc của người Việt sụp đổ.
Mà đây cũng là số phận xui rủi cho cả một dân tộc khởi đầu từ Hồ Chí Minh cầu viện ngoại bang mà ra.
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683567
09/12/2014
|
Chào chị Lá Diêu Bông, anh HXV, anh RC, Lọ Lem...
Cảm ơn các anh chị nh́u nh́u nhé, ai có ư kiến ǵ 888 với nhau đi, em ngồi em nghe hết, em hóng.
Tại v́ mấy bữa nay em thấy em biếng biếng ra sao, hơn nữa chuyện Đèn Cù nó không c̣n hấp dẫn em nữa. Đây có thể nói là truyện dài tiểu thuyết, chuuyện đă trải qua hơn bảy chục năm, ông Trần Đĩnh làm sao nhớ như in từng đấy truyện mà không "thêm, thắt" chút ǵ. Em không nghi ngờ ông ta với những câu chuyện ngụy tạo mà em không để ḿnh tin tuyệt đối vào ông ta mà thôi.
Với lại một cái áp lực "phải coi cho biết để 88" nó đă ngăn cản em rất nhiều, nên em hơi đ́nh công một chút, em có nói qua là em đang bị bệnh thuộc về "thần kinh", nên những ǵ "phải làm" là nó sẽ khiến em khó hoàn thành.
+ Cảm ơn anh HXV đă có lời khen ngợi.
+ Chị Lá Diêu Bông post bài Đèn Cù mà anh Trần Hiếu ca hay quá.
+ Anh Rongchoi tiếp tục post nha để Lọ Lem coi rồi kể lại anh CF nghe luôn.. ;)
Chúc vui.
---
|
|
|
|
LOLEMSAIGON
member
REF: 683615
09/12/2014
|
Anh Cafe ơi,
LL cũng chưa đọc hết. Nhưng nghe nhiều người nói là truyện này đọc chưa hết đă thấy rối, không đầu không đuôi, giống như tựa đề của truyện. LL cũng hỏng biết sao. Bữa giờ lười lười nên cũng chưa chịu đọc hết. hihi...
Anh Cafe nói anh bị vấn đề về "thần kinh" là sao? Do công việc nhiều quá hay sao? Hay là có vấn đề ǵ trong cuộc sống?
Chúc cả nhà cuối tuần vui nhiều...
|
|
|
|
cafekho
member
REF: 683624
09/12/2014
|
Anh RC không post truyện tiếp nữa sao.
Cuối tuần anh chưa rảnh hả?
Post tiếp nhé anh RC, cảm ơn anh nh́u nh́u.
Mến.
---
@LL dzô cḥi dịt 88 nhé.
|
|
|
|
rongchoi123
member
REF: 683639
09/13/2014
|
Đọc chuyện đấu tố nhau mà kinh cho thời đó. Nhiều người không chịu nỗi phải tự tử là phải. Phạm Duy chạy vào Nam mà sống và yên tâm sáng tác những tác phẩm để đời rất có giá trị. Ai ở lại như Đoàn Chuẩn, Văn Cao, Thạch Lam, Hoàng Đạo,Xuân Diệu, Chế Lan Viên,..... th́ cụt thi hứng, văn hứng, nhạc hứng.
Một lớp người tài bị tiêu diệt. Hay đúng hơn một lớp tài năng bị thui chột.
Chuyện Đèn Cù không có lớp lang, thứ tự. Có phần viết theo ngẫu hứng bởi thế khi đọc ta phải từ từ. Liên kết các sự kiện lại. Theo rongchoi, bởi tác giả đă già không biết chết đột tử hồi nào. Nên ông hối hả để lại cho hậu thế. Bởi lớp nhân chứng cùng thời đă ra thiên cổ gần hết. Những người c̣n sống th́ bút lực cũng không c̣n sung mà sự kiện đầy ăm ắp không biết bao giờ mới tải hết lên giấy, lên computer cho hậu thế.
Hy vọng, sau lần tái bản thứ hai, thứ ba các nhà biên tập và tác giả (nếu c̣n sống) sẽ bố cục lại tác phẩm cho rơ nét hơn và t́m ra thêm những nhân chứng cùng thời với Trần Đĩnh mà c̣n sống. Tuy nhiên, điều này theo rongchoi cũng không cần thiết lắm. Độc giả của Đèn Cù là những người muốn đi t́m sự thật trong quá khứ bị chôn giấu nên người ta (trong đó có rongchoi) không nề hà cái lớp lang thứ tự của truyện.
Nói chung, kể từ Liên Xô sụp đổ, tiếp cận nền dân chủ tây Phương. Nhiều bậc tiền bối cách mạng của cộng sản đă chợt tỉnh ra. Như tiền bối Tô Hải với tác phẩm Thằng hèn, đại tá Bùi Tín trước đó nữa là tướng Trần Độ sau chuyến đi Nhật bản với Vơ Văn Kiệt đă bị khớp với văn minh tư bản hoặc mới đây có Lê Hiếu Đằng và một số sinh sau như Dương Thu Hương....... Cũng có một số thức tỉnh cơn mê muội nhưng v́ quyền lợi, bổng lộc quá lớn nên họ chỉ rón rén nhỏ nhẹ góp ư với đảng và vẫn c̣n bám vào cái "tôn giáo cộng sản" mà cả đời đă thờ lụy. Có thể nói Vơ Văn Kiệt là một trong số đó với những cải cách nửa vời, không quyết liệt phần v́ tính mạng bản thân và gia đ́nh nên họ chỉ rón rén, sợ sệt với những tiếng nói chung chung. (Bởi họ là cộng sản nên họ biết sự trả thù của cộng sản rất gớm ghê, tàn khốc) Nói theo kiểu đại tá, phó giáo sư, tiến sĩ và cũng là nhà giáo ưu tú của cộng sản là Trần Đăng Thanh là họ sợ mất cái sổ hưu !!!
|
1
2
Xem tat ca
- Xem Tung trang
|
|
|
Kí hiệu:
:
trang cá nhân :chủ
để đă đăng
:
gởi thư
:
thay đổi bài
:ư kiến |
|
|
|
|
|
