Bến Xuân: Câu chuyện mối tình kiều mị và u buồn( ST )
         


Kể về cảm xúc của mình khi sáng tác Bến xuân, nhạc sĩ Văn Cao tâm sự: "Tôi yêu thầm người con gái ấy mà không dám nói ra. Nhưng người con gái ấy hiểu lòng tôi và đến với tôi. Nên mới có câu "Em đến tôi một lần"."



Từ khi còn thơ ấu, tôi đã được biết ca khúc Bến xuân. Hồi ấy, những lúc có tâm sự gì đó - có khi là nhớ người xưa - thì ba tôi hay mang cây mandoline ra đàn và hát những tình khúc tiền chiến.

Trong số những ca khúc mà ba tôi hay đàn và hát, tôi nhập tâm bài Bến xuân vì giai điệu rất đẹp và lời đầy chất thơ. Tôi còn nhớ lúc ấy ba tôi có bản nhạc in ấn, xuất bản chính thức, trang bìa của bản nhạc có in tranh những cánh chim trắng chao liệng trên một bến sông, với dòng chữ ghi là "Bến xuân (Đàn chim Việt), nhạc: Văn Cao, lời: Văn Cao - Phạm Duy".

Nhưng sau này thì bài Bến xuân chỉ còn được biết đến với tựa Đàn chim Việt - nhạc và lời Văn Cao, lời hát đã thay đổi thành một ca khúc kháng chiến. Thế nên tôi vẫn tiếc nhớ bài Bến xuân mà mình đã rất ấn tượng từ thời thơ ấu. Có rất nhiều người với những cách giải thích khác nhau về sự thay đổi ấy. Có điều, chưa thấy có thông tin chính thức đề cập sự việc này, tôi là kẻ hậu sinh, không dám lạm bàn.

Cho đến tận gần đây, khi muốn tìm ca khúc Bến xuân, tôi thật vui khi thấy ngay trên website chính thức của Hội Nhạc sĩ Việt Nam đã giới thiệu lại bài Bến xuân với tên bài hát và lời hát đúng như khi bài hát mới ra đời và có ghi rõ: "nhạc: Văn Cao, lời: Văn Cao - Phạm Duy"

Khi tìm hiểu về ca khúc này, tôi tìm thấy một tư liệu đáng chú ý: bài viết Văn Cao - giấc mơ của một đời người của tác giả Lô Răng, có một đoạn nhắc đến bài Bến xuân. Tuy trong bài viết này tác giả Lô Răng nhớ và ghi lại chưa chính xác ca từ, nhưng tôi đặc biệt chú ý lời kể về mối tình nghệ sĩ cho sự ra đời của bài Bến xuân.

Xin tóm tắt lời kể của tác giả Lô Răng như thế này:

Đầu thập niên 40, Hoàng Oanh - một "người đẹp huyền thoại" của Hải Phòng - đã là nguồn cảm hứng để Văn Cao sáng tác khúc tình ca bất hủ Bến xuân. "Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước, em đến tôi một lần"... - đó là Hoàng Oanh đến thăm Văn Cao trên bến đò Rừng. Có lẽ người đẹp chỉ đến một lần, rồi không đến nữa, nên trong lời ca Văn Cao nhớ tiếc: "Nhà tôi sao vẫn còn ngơ ngác, em vắng tôi một chiều, bến nước tiêu điều còn hằn in nét dáng yêu"…

Nàng không đến nữa, tất cả chỉ còn là kỷ niệm: "Không có em, cõi nhân gian này hoang vắng" (Un seul être vous manque, tout est dépeuplé) (thơ Lamartine). Chàng nhạc sỹ tài hoa Văn Cao khi ấy sáng tác Bến xuân như một hoài niệm xót xa và đẹp đẽ về một cuộc tình vừa mới nhen lên đã tắt.

Hoàng Oanh sau đó đã về làm vợ một nhạc sĩ rất tiếng tăm thời ấy cũng ở Hải Phòng. Nhưng chẳng bao lâu thì chồng mất, Hoàng Oanh trở thành một góa phụ đa cảm đa sầu. Khi toàn quốc kháng chiến, Hoàng Oanh gia nhập đoàn văn công.

Trong một đêm xuân rây rắc mưa bụi ở Việt Trì, hai người tình xưa gặp lại nhau, bao nhiêu kỷ niệm xưa bừng dậy nhưng ngày mai không hứa hẹn gì trong hoàn cảnh chiến tranh, đổ nát, chia ly. Kể về cảm xúc của mình khi sáng tác Bến xuân, nhạc sĩ Văn Cao tâm sự: "Tôi yêu thầm người con gái ấy mà không dám nói ra. Nhưng người con gái ấy hiểu lòng tôi và đến với tôi. Nên mới có câu "Em đến tôi một lần"."

Tôi rất thích ca từ trong tình khúc của nhạc sĩ Văn Cao, từng từ, từng ý đẹp não nùng. Hãy ngắm bến xuân huyền ảo, thơ mộng của Văn Cao:

Tới đây mây núi đồi chập chùng
Liễu dương hong tóc vàng trong nắng

và hãy chiêm ngưỡng nàng thơ kiều mị của Văn Cao:

Mắt em như dáng thuyền soi nước
Tà áo em rung theo gió nhẹ thẹn thùng ngoài bến xuân

Có lẽ ca khúc Bến xuân mà tôi đã được nhập tâm ngay từ thuở bé đã giúp cho tôi biết trân trọng những cái gì quá mong manh, quá đẹp của cuộc đời, và đến tận bây giờ, qua bao nhiêu năm, vẫn cứ muốn "bắt chước" Văn Cao chăm chút chắt lọc những chất thơ trong tình yêu, trong tình người.

Huỳnh Thanh Luân
(*) Cao Minh hát một vài chỗ khác với lời nguyên tác

Bến xuân

Nhạc: Văn Cao
Lời: Văn Cao - Phạm Duy
*****

Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước
Em đến tôi một lần
Bao lũ chim rừng hợp đàn trên khắp bến xuân
Từng đôi rung cánh trắng ríu rít ca u ú ù u ú
Cành đào hoen nắng chan hòa
Chim ca thương mến, chim ngân xa u ú ù u ú
Hồn mùa ngây ngất trầm vương,
Dìu nhau theo dốc suối nơi ven đồi
Còn thấy chim ghen lời âu yếm
Tới đây chân bước cùng ngập ngừng
Mắt em như dáng thuyền soi nước
Tà áo em rung theo gió nhẹ thẹn thùng ngoài bến xuân

Sương mênh mông che lấp kín non xanh
Ôi cánh buồm nâu còn trên lớp sóng xuân
Ai tha hương nghe ríu rít oanh ca
Cánh nhạn vào mây thiết tha lưu luyến tình vừa qua

Nhà tôi sao vẫn còn ngơ ngác
Em vắng tôi một chiều
Bến nước tiêu điều còn hằn in nét đáng yêu
Từng đôi chim trong nắng khẽ ru u ú ù u ú
Lệ mùa rơi lá chan hòa
Chim reo thương nhớ, chim ngân xa u ú ù u ú
Hồn mùa ngây ngất về đâu
Người đi theo mưa gió xa muôn trùng
Lần bước phiêu du về bến cũ
Tới đây mây núi đồi chập chùng
Liễu dương hong tóc vàng trong nắng
Gột áo phong sương du khách còn ngại ngùng nhìn bến xuân