|
sontunghn
member
ID 66774
03/08/2011
|
Điều chưa biết về Hồ Gươm ( ST )
Tháp rùa Hồ Gươm nguyên là một ngôi mộ
Tháp rùa giữa Hồ Hoàn Kiếm là h́nh ảnh quá quen thuộc với người Việt Nam nhưng chắc không nhiều người biết rằng nguyên gốc ṭa tháp này được xây lên với chức năng như một ngôi mộ.
Tháp Rùa là tên gọi nôm na của người dân để gọi ngọn tháp 3 tầng nằm trên g̣ Rùa giữa hồ Hoàn Kiếm. Từ thời vua Lê Thánh Tông, trên g̣ Rùa đă có điếu đài làm nơi cho nhà Vua ra câu cá, ngâm vịnh thơ ca. Sang thời Lê Trung Hưng, chúa Trịnh lại dựng đ́nh tả vọng trên đó. Song trước khi Lê Chiêu Thống chạy sang Trung Quốc cầu cứu nhà Thanh đă cho phá bỏ tất cả những ǵ họ Trịnh dựng lên. Đ́nh tả vọng v́ thế cũng bị phá bỏ không thương tiếc. Rồi mấy chục năm binh hỏa, g̣ rùa chỉ nằm trơ giữa hồ Hoàn Kiếm.
Sau khi quân Pháp chiếm thành Hà Nội, dân vùng quanh hồ Hoàn Kiếm xiêu tán cả. Bấy giờ, bá hộ Kim (Nguyễn Ngọc Kim) là người làm trung gian liên lạc giữa dân bản xứ với chính quyền thực dân. Y thấy g̣ Rùa nằm giữa hồ là một huyệt đất đẹp. Nghĩ rằng đó là huyệt có thể phát bá vương nên bá hộ Kim âm mưu đặt mộ cha mẹ ḿnh vào đó.
Năm 1886, bá hộ Kim xin phép chính quyền thực dân và xây lên g̣ Rùa một ṭa tháp 3 tầng. Ban đầu ṭa tháp này mang tên là tháp bá hộ Kim. Kiến trúc của nó là sự kết hợp hai nền kiến trúc đông tây. Hai tầng dưới trổ các cửa theo kiểu cửa ṿm của nhà thờ phương tây. C̣n tầng trên cùng lại làm mái kiểu truyền thống với đầu đao và lưỡng long trầu nhật. Đánh giá về tháp Rùa, từ điển Địa danh lịch sử Việt Nam (NXB Văn hóa thông tin, 1998) viết: tháp Rùa không có giá trị về mặt kiến trúc. C̣n từ điển mở Wikipedia th́ cho rằng đó là một sự kết hợp thất bại hai nền kiến trúc đông tây.
Tháp rùa xây xong, bá hộ Kim tổ chức khánh thành linh đ́nh và đem cốt cha ḿnh ra đặt vào đó. Chuyện đặt hài cốt cha mẹ bá hộ Kim cũng có nhiều câu chuyện li kỳ. Nhà văn Băng Sơn kể ra một câu chuyện trong một bài kư về hồ Gươm rằng: “ hôm táng, đêm tối nhá nhem, đám thợ sau khi hoàn thành công việc lẻn trở lại vứt cốt ông lăo xuống hồ”. C̣n cố giáo sư Sử học Trần Quốc Vượng th́ kể rằng: “ Bá Kim chờ đến đêm mới lẻn đem cốt bố ông ta ra tháp đặt. Có người ŕnh ông ta vừa quay vào th́ lập tức ra đào vứt đâu không ai biết”. (theo bài báo "Có nên đập bỏ tháp rùa" - đăng trên Tiền Phong cuối 2002).
Việc bá hộ Kim v́ chơi với chính quyền thực dân mới dám ngang nhiên xây tháp đặt cốt cha mẹ giữa trung tâm đất Hà thành ngàn năm văn hiến đă có một kết cục theo đúng logic của văn hóa Việt. Đó là những thứ chỉ v́ mục đích cá nhân th́ không trường tồn được. Câu chuyện đó đă diễn ra từ hơn trăm năm trước. C̣n giờ đây, tháp bá hộ Kim ngày nào đă được mang tên tháp Rùa và trở thành một điểm chiêm ngưỡng du lịch giữa ḷng thủ đô.
Dưới con mắt nghệ thuật th́ tháp Rùa không đẹp chút nào v́ nó là một sự kết hợp vụng về. Nhưng những câu chuyện về kết cục của việc đặt cốt cha bá hộ Kim th́ như một thang thuốc để người Hà thành đắp lành vết thương.
V́ bá hộ Kim được chính quyền thực dân bảo hộ nên người ta không thể đập phéng cái tháp đi được. Song từ những anh thợ nề trong câu chuyện của nhà văn Băng Sơn hay một người dân thường nào đó trong vùng đă bí mật vứt tro cốt bố bá hộ kim đi, đều thể hiện rằng mọi người dân Việt đều hiên ngang bất khuất. Không có chuyện một kẻ đi cúi đầu làm tay sai cho quân xâm lược lại có thể mơ đến ngôi vương đế của nước Việt Nam với truyền thống 4000 năm quật khởi.
Tiến Đức
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
 |
|
sontunghn
member
REF: 594080
03/24/2011
|
Đi t́m sự thật chuyện hài cốt trong tháp Rùa? (Kỳ 1)
Lai lịch câu chuyện hài cốt trong tháp Rùa
Mấy tháng qua, có lẽ không chỉ Hà Nội mà đồng bào cả nước đều hướng về Thủ đô để theo dơi t́nh h́nh của "cụ" Rùa ở hồ Gươm. Từ sự kiện này, trên các diễn đàn mạng, công luận nhắc đến nhiều chi tiết lịch sử khác.
Trong đó được chú ư nhất là giả thuyết: Tháp rùa do một người có tên là bá hộ Kim xây để an táng hài cốt cha mẹ ḿnh? Sau khi tham vấn nhiều nhà khoa học, văn hóa và đặc biệt là nhà Hà nội học Nguyễn Vinh Phúc-người được coi là "thủ nhang" của "ngôi đền văn hóa Hà thành", PV báo ĐS&PL đă quyết định t́m hiểu sự thực của câu chuyện này. Bởi nói như nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc th́ những giá trị văn hóa, tâm linh của tháp Rùa nói riêng và quần thể hồ Gươm nói chung đă trở thành một biểu trưng trong đời sống văn hóa, tâm linh của mỗi người dân Việt, nó là sự gắn kết chặt chẽ của những di tích hiện hữu và khó thay đổi dù bất kỳ lư do ǵ, tuy nhiên việc t́m hiểu thêm lịch sử của những di tích trong quần thể này cũng là điều nên làm. Trong hành tŕnh đi t́m sự thật của câu chuyện với việc khảo cứu lại rất nhiều tư liệu xưa, gặp lại hậu duệ của nhân vật Bá Hộ Kim và chúng tôi nhận thấy đây có thể chỉ là một câu chuyện mang tính truyền miệng dân gian, có nhiều bằng chứng sự việc trên không có thực. Thế nhưng nó lại ảnh hưởng không ít đến một ḍng họ, đặc biệt trong ḍng họ đó có một người là Bí thư thành ủy đầu tiên của Hà Nội.
Theo t́m hiểu của PV báo ĐS&PL, trong nhiều tài liệu khảo cứu của nhiều học giả nổi tiếng đều cho rằng người xây tháp Rùa Nguyễn Hữu Kim (tức bá hộ Kim, một người giàu có nổi tiếng ở Hà Nội cuối thế kỷ 19 tại Hà Nội). Tuy nhiên, có một số tài liệu lư giải sở dĩ bá hộ Kim xây dựng tháp Rùa là có một mục đích riêng- để đưa hài cốt bố mẹ vào đặt trong đó (!?). Giả thuyết này bắt đầu từ một tài liệu do nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện văn bản hóa và sau đó được một số tài liệu khác trích dẫn lại.
Người xây tháp Rùa là ai?
Theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc th́: "Từ năm 1883, Paul Burde, phóng viên của Thời Báo (Temps) trong thời gian sống trong một ngôi chùa cạnh hồ Gươm (có lẽ là chùa Báo ân - vị trí ở Bưu điện Hà Nội ngày nay) đă từng tả lại như sau: "Cửa buồng chúng tôi nh́n ra cái hồ nằm duyên dáng giữa ḷng Hà Nội. Ngồi ở chỗ chúng tôi mà nh́n cảnh b́nh minh th́ thật là tuyệt vời. B́nh minh long lanh một thứ ánh sáng huyền ảo mà các truyện thần tiên gọi là màu của trời, xà cừ đẹp nhất Singapore cũng như những viên ngọc đẹp nhất cũng không thể sánh nổi (...). Xa xa một ḥn đảo nữa nhỏ hơn với một cái tháp ba tầng, tác phẩm của một người Hoa buôn bán bánh ngọt nào đó, với những khoang cửa h́nh cánh cung nhọn theo phong cách gô tích khá bất ngờ ở một chỗ như nơi đây...".
Như vậy có thể thấy, từ thời điểm này, các tư liệu lịch sử bắt đầu ghi nhận sự tồn tại của tháp Rùa như một công tŕnh kiến trúc góp vào khung cảnh tuyệt đẹp của hồ Gươm. Tuy nhiên điều đáng tiếc là những ghi chép trên của Paul Burde lại không xác định một cách chính xác lịch sử của tháp Rùa mà chỉ dừng lại ở việc tả cảnh.
Tuy nhiên, theo những tài liệu lịch sử nghiên cứu về Hà Nội và hồ Gươm của những tác giả như Hoàng Đạo Thúy, Trần Huy Liệu, Trần Quốc Vượng, Nguyễn Vinh Phúc... cùng những tư liệu in bằng tiếng Pháp đều khẳng định rằng tháp Rùa được một nhân vật có tên là "Bá Hộ Kim" (một người giàu nức tiếng đất Hà Nội thời bấy giờ) hay c̣n gọi là Bá Kim, Thương Kim xây, chứ không phải như Paul Burde là do một "người Hoa buôn bánh ngọt nào đó".
Trong cuốn "Hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn" tác giả Nguyễn Vinh Phúc đă dẫn ra tập sách Les pagodes de Ha Noi của G. Dumoutier in năm 1887 có đoạn viết: "Giữa hồ có một cái chùa khác. Đó là một công tŕnh bé nhỏ, có nhiều tầng, các ṿm cửa h́nh cánh cung nhọn, công tŕnh này mới có khoảng chục năm nay (Dumoutier viết bài này năm 1886 - N.V.P) nó được xây dựng trên vị trí một ngôi đền nhỏ trước đó thờ thần hồ. Bên trong, trên tường sơn hai chữ Vinh - Bao (tức Vĩnh Bảo - N.VP), đó là tên của viên quan đă xây công tŕnh này. ông ta trước đây ba năm làm tri phủ Thường Tín, rồi về làm thương biện phủ Hoài Đức, sau dính vào một vụ chính trị nên 1886 bị cách chức và quản thúc tại Hà Nội".
Một tài liệu khác là cuốn sách Le vieux Tonkin (Bắc Kỳ cổ) của CL.Bourrin gồm hai tập in vào hai năm 1935 và 1941 có viết: "Tháp Rùa chính tên là Quy Sơn Tháp, xây khoảng 1877. Theo Dumoutier th́ do một viên quan tên Vinh - Bao đă đứng xây. Theo Bonnal th́ người xây là Ba Ho Kiem (Các văn bản viết bằng chữ Pháp khi viết tên người Việt thường viết theo phiên âm latinh, không có dấu - PV). Công tŕnh này thay cho một ngôi miếu nhỏ thờ thần hồ. Vinh - Bao và Ba Ho Kiem chỉ là một người v́ Ba Ho Kiem (đúng ra là Nguyen Huu Kiem) cũng là một viên quan". Như vậy, theo các tài liệu do người Pháp ghi lại th́ có thể thấy thể thấy người xây tháp Rùa là Bá Hộ Kim hay Nguyễn Hữu Kim (Nguyen Huu Kiem hay Ba Ho Kiem là do viết chệch).
Cho đến thời điểm nào chưa có giả thuyết hay minh chứng nào khác về người xây dựng tháp Rùa trong hồ Gươm. Chính v́ thế, trong hầu hết các tài liệu nghiên cứu đều thừa nhận nhân vật Nguyễn Hữu Kim là người đă xây tháp Rùa.
“Bản kết tội” Bá Hộ Kim
Tuy nhiên cho đến nay chưa có nhiều tài liệu nói cụ thể mục đích của việc ông Nguyễn Hữu Kim khi xây dựng tháp Rùa ngoài một giả thuyết do nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện đưa ra. Trong cuốn "Cổ tích và thắng cảnh Hà Nội" của Doăn Kế Thiện- NXB văn hóa - 1959 - tr.78 đă đề cập đến lai lịch của Tháp Rùa như sau: "G̣ Rùa là nơi Chúa Trịnh dựng Tả Vọng Đ́nh để làm nơi nghỉ mát trong mùa hè. Năm 1884 một tên tay sai của thực dân Pháp là Bá Kim hay Thương Kim, tin thuyết phong thủy nói g̣ này là kiểu đất "vạn đại công khanh", để được hài cốt tiền nhân vào đó, con cháu sẽ muôn đời làm quan cao chức trọng. Bá Kim thèm muốn đất ấy nhưng v́ là đất công nên không dám tự tiện. Về sau (bấy giờ chùa Báo ân trên bờ hồ phía đông vẫn c̣n), y mượn cớ xin với nhà chùa và lấy thế thực dân và bọn Việt gian Nguyễn Hữu Độ, xin tự bỏ tiền nhà xây một ngọn tháp lên Trên G̣ Rùa để làm hậu chẩm cho ngôi chùa".
Sau đoạn trên, nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện (1891-1965) tiếp tục kể về những toan tính của Bá Kim khi: "Dùng một số tay chân làm thợ nề, dự định ngay đêm hôm khai móng, chờ đến khuya tối giời, đem hài cốt cha mẹ để sẵn trong hai quách nhỏ, ngầm chôn xuống giữa g̣, rồi lấp kín, định hôm sau sẽ xây thành nền tháp cao". Tuy nhiên sau đó một điều bất ngờ đă xảy ra là: "Sáng hôm sau, y hớn hở cùng người nhà và thợ nề vừa ra tới g̣, th́ bỗng kêu giời và ngă ra, hai cái quách gỗ đă bị lật lên từ lúc nào, chỉ c̣n quách không, hai bộ hài cốt đều không thấy đâu nữa, th́ ra đă bị bới lên quăng cả xuống hồ rồi!. Không thực hiện được âm mưu, nhưng đă hứa với mọi người là xây tháp, không thể bỏ được, y đành phải cắn răng tiếp tục làm cho xong việc".
Câu chuyện trên được khá nhiều sách ghi chép lại với nội dung tương tự. Ngay cả sách "Lịch sử Thủ đô Hà Nội" của nhóm tác giả do nhà sử học Trần Huy Liệu đứng đầu xuất bản năm 1960 cũng chép y nguyên nội dung của câu chuyện trên. Chính việc làm đó đă khiến cho một câu chuyện mang nhiều yếu tố truyền thuyết dường như nghiễm nhiên được công nhận như một sự thực lịch sử. Và như thế "Bá Hộ Kim" người xây tháp Rùa đă phải mang theo rất nhiều những cái nh́n không được thiện cảm của lịch sử cũng như rất nhiều người dân Hà Nội nói riêng.
Tuy nhiên, theo một số nhà nghiên cứu mà PV báo ĐS&PL đă từng tham vấn th́ ngay trong bản thân những chi tiết, lập luận trong cuốn sách của nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện có nhiều chỗ mâu thuẫn không rơ ràng.
Phạm Khoa
“Tháp Rùa đă trở thành một biểu trưng của hồ Gươm”
Tháp Rùa không mang trong ḿnh những lịch sử vẻ vang, không có giá trị kiến trúc, song nó đă trở thành một biểu trưng của hồ Gươm và hơn thế, của cả Hà Nội. Từ trên một trăm năm nay nó đă dần trở nên quen thuộc với người Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Thực ra mọi người cũng chẳng tính đến lịch sử và nghệ thuật kiến trúc, chỉ biết tháp Rùa là một bộ phận hữu cơ của hồ Gươm, có hồ là có tháp. Tuy nhiên đối với những người quan tâm đến lịch sử Hà Nội th́ biết thêm về lai lịch và kiến trúc tháp cũng có thể là điều không thừa.
(Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc)
|
|
|
|
sontunghn
member
REF: 594442
03/27/2011
|
Đi t́m sự thật chuyện hài cốt trong tháp Rùa ở hồ Gươm (Kỳ 2)
Những lập luận thiếu thực tế
Một số nhà kiến trúc đă phát hiện kiến trúc tháp Rùa có cấu trúc trùng khít với "tỷ lệ vàng" của một ngôi sao 5 cánh.
Bá Hộ Kim (tức Nguyễn Hữu Kim) đă được nhiều học giả khẳng định là người xây tháp Rùa, tuy nhiên những t́nh tiết về mục đích xây tháp Rùa th́ hiện không có nhiều tư liệu. Để làm rơ vấn đề này, trước hết PV báo ĐS&PL đă tham vấn nhiều ư kiến chuyên gia để phân tích thêm về văn bản của nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện cũng như các giả thuyết khác.
Tháp Rùa có phải là hậu chẩm của chùa Báo ân
Trong cuốn "Lịch sử thủ đô Hà Nội" của nhóm tác giả do nhà sử học Trần Huy Liệu đứng đầu xuất bản năm 1960, tại trang 410 có ghi về tháp Rùa như sau: "Năm 1884, Bá Kim, một tên đại phú, tay sai của thực dân pháp chạy chọt để được sử dụng g̣ Rùa với mục đích là đem chôn hài cốt của bố mẹ hắn v́ cho đây là nơi đất tốt theo thuật phong thủy. Để lừa bịp dư luận, hắn nói trệch ra là xây dựng ở g̣ một ngọn tháp để làm "gối đằng sau" (hậu chẩm) cho chùa Báo ân lúc đó chưa bị Pháp phá".
Những nội dung trên về cơ bản lấy dẫn theo cuốn "Cổ tích và thắng cảnh Hà Nội" của nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện. Thậm chí trong sách của Doăn Kế Thiện c̣n ghi rơ hơn với chi tiết: "Y (Bá Hộ Kim - PV) mượn cớ xin với nhà chùa và lấy thế thực dân và bọn việt gian Nguyễn Hữu Độ, xin tự bỏ tiền nhà xây một ngọn tháp trên g̣ Rùa để làm hậu chẩm cho ngôi chùa (...) Khi tháp xây xong tên quan sáu thực dân Pháp ở Đồn Thủy trước lễ khánh thành ở chùa Báo ân, đă cấp bằng khen cho y (...) Tuy nhiên, mỗi khi chúng ta tới thăm hồ, đứng xa trông ngắm, ba chữ Tả Vọng Đ́nh vẫn c̣n ẩn hiện như để vạch rơ tội trạng của Kim".
Trong khuôn khổ bài báo này, chúng tôi không bàn luận đến vấn đề nhân thân cũng như những việc làm liên quan đến chính trị của nhân vật Bá Hộ Kim mà chỉ muốn đặt một số giả thuyết về những "kết tội" trong hai cuốn sách kể trên liên quan đến mục đích xây tháp Rùa. Trong khía cạnh này, những t́nh tiết mà nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện đưa ra c̣n nhiều chỗ không thực tế và thiếu logic.
Theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, tháp Rùa cao 8,8m, ba tầng một đỉnh, được xây dựng trên một g̣ đất rộng chừng 350m2. Mặt dài quay nh́n ra hai phía Đông (chùa Báo ân cũ, Bưu điện Hà Nội ngày nay) và Tây (trụ sở báo Hà Nội mới hiện nay), mặt rộng nh́n ra hai phía Bắc và Nam.
Tầng một của tháp được xây trên móng cao 0,8m, mặt dài (6,28m) trổ ra ba cửa, mặt rộng (4,54m) mở ra hai cửa, tổng cộng lại là 10 cửa. Đỉnh của các cửa được vuốt nhọn theo lối kiến trúc Gothic. Bên trong tầng này được phân ra làm ba gian, các gian thông với nhau bằng các cửa ngăn đỉnh nhọn. Như vậy tính tổng cộng tầng một có tất cả 14 cửa. Tầng hai cũng "copy" gần như y nguyên tầng một chỉ có điều được xây lùi vào một chút, nhỏ hơn với chiều dài là 4,8m và chiều rộng là 3,64m. Tầng ba thu nhỏ hơn nữa dài 2,97m rộng 1,9m và chỉ mở một cửa h́nh tṛn ở mặt phía đông, đường kính 0,6m. Tầng đỉnh th́ được thiết kế tựa như một vọng lâu, và vuông vức với mỗi bề 2m chứ không phải là h́nh chữ nhật như các tầng dưới, trên mặt phía đông nằm ngay bên trên cửa tṛn của tầng ba có ba chữ "Quy Sơn Tháp" tức tháp núi rùa. Mái của tầng này được làm theo kiểu truyền thống với đầu đao uốn cong và rồng chầu mặt Nguyệt.
Theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, khi tác giả Doăn Kế Thiện nói rằng “Bá Hộ Kim xây tháp để làm "hậu chẩm" (tức cái gối) cho chùa Báo ân có chỗ c̣n thiếu logic. Bởi chùa Báo ân trước đây (vị trí của Bưu điện Hà Nội ngày nay - PV) có mặt trước nh́n ra hồ Gươm và phần lưng quay về phía đê sông Hồng. Nếu xét theo nguyên tắc phong thủy, nếu muốn làm gối cho chùa th́ phải đặt "cái gối" đó ở vị trí trên đê hoặc một g̣ nào đó ở phía Đông. C̣n g̣ Rùa với vị trí ngay trước mặt của chùa Báo ân th́ chỉ có thể làm minh đường hoặc làm án mà thôi. Xét về h́nh dáng th́ g̣ Rùa h́nh tṛn, tức h́nh con kim, như vậy nếu xét theo thuật phong thủy chỉ có thể là "kim tinh tác án" (sao kim làm án) chứ không thể là "hậu chẩm" được".
Hơn nữa, tháp Rùa xây năm 1877, thời điểm đó khó có thể có chuyện Bá Hộ Kim "mượn thế lực của tên việt gian Nguyễn Hữu Độ" và "quan sáu Tây cắt băng khánh thành" được. V́ lúc đó Nguyễn Hữu Độ đang là Biện lư bộ Lại ở triều đ́nh Huế (Theo Đại Nam thực lục, bản dịch tập XXXIV, tr.43 - KHXH - 1976) và thời điểm đó thực dân Pháp vẫn chưa chiếm được Hà Nội, chúng mới chỉ đặt một khu lănh sự ở bờ sông Hồng.
Đặc biệt, nếu tác giả Doăn Kế Thiện nói rằng: "Tới thăm hồ, đứng xa trông ngắm ba chữ Tả Vọng Đ́nh vẫn ẩn hiện" th́ cũng đúng là câu đó có gia giảm thêm bớt. Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc lư giải, những người đă từng "mắt thấy, tai nghe, tay sờ” vào tháp Rùa th́ khắp bốn mặt tháp cả ngoài lẫn trong đều không có ba chữ Tả Vọng Đ́nh. Chỉ ở mặt Đông, trên tầng đỉnh tháp có ba chữ "Quy Sơn Tháp" nhấn trên tường vôi. Tuy nhiên, nếu muốn nh́n thấy ba chữ trên bằng mắt thường ở thời điểm đó th́ dù đứng ở vị trí trên bờ sát mép hồ, căng mắt ra cũng không thể nh́n thấy được.
Từ những sự phân tích trên, theo nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, rất có thể nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện chỉ ghi lại những câu chuyện trong dân gian chứ không phải dựa trên những chứng cứ xác thực về chuyện Bá Hộ Kim xây tháp rùa để táng hài cốt bố mẹ ḿnh vào đó.
Tháp Rùa không phải là "tháp mộ"
Để làm rơ thêm nghi án, chúng tôi đă tham vấn một số chuyên gia để xem kiến trúc của tháp Rùa có phải được xây dựng theo kiến trúc tháp mộ (giống như tháp mộ ở một số ngôi chùa như chùa Trấn Quốc - Hà Nội, chùa Bổ Đà - Bắc Giang). V́ với tiềm lực kinh tế và "thế lực" (như trong sách của nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện) th́ Bá Hộ Kim chắc hẳn phải có sự tính toán nếu có dụng ư riêng?
Theo kiến trúc sư Trịnh Văn Vương (Giám đốc công ty kiến trúc CBV, Ba Đ́nh, Hà Nội) tháp Rùa không phải là một công tŕnh tháp theo lối kiến trúc truyền thống mà là sự kết hợp của kiến trúc truyền thống và kiến trúc châu âu thời đó. Tại Việt Nam thời điểm đó cũng đă bắt đầu manh nha những công tŕnh kiến trúc kết hợp giữa hai nền văn hóa Pháp - Việt, mà sau này được kiến trúc sư Emest He'brard - kiến trúc sư hàng đầu của phong cách này gọi là "kiến trúc Đông Dương". Nhà văn hóa Hoàng Đạo Thúy trong cuốn "Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội" cũng viết về kiến trúc tháp Rùa như sau: "Cái Tháp này nh́n măi cũng quen mắt, nhưng dưới th́ cổ lối gotich, trên th́ nóc vụn vặt, kiến trúc không ra lối ǵ".
Với những người có chuyên môn chỉ cần nh́n qua một chút đều có thể nhận ra điểm khác lạ trong kiến trúc của Tháp Rùa. Đó là những ô cửa ở hai tầng dưới được vuốt thành h́nh cánh cung nhọn theo kiểu kiến trúc nhà thờ Goothic. Nhưng bên trên th́ lại được chồng lên bởi những h́nh thức "100% Phương Đông" với đầu đao, rồng lượn. "Có lẽ chính sự kết hợp này khiến nhiều người khó hiểu, cùng với những truyền thuyết xung quanh việc xây tháp đă dẫn đến rất nhiều tranh căi về việc liệu tháp Rùa được xây với mục đích ǵ. Xây để làm mộ hay xây để làm tháp"- kiến trúc sư Trịnh Văn Vương nhận định.
Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cũng khẳng định, qua nghiên cứu so sánh nhiều tư liệu cũng khẳng định tháp Rùa hoàn toàn là một ngôi tháp b́nh thường chứ không phải là một ngôi tháp mộ. Cho đến nay ngọn tháp này đă trở thành một bộ phận hữu cơ của hồ Gươm, có hồ là có tháp. Và giá trị của tháp là giá trị về văn hóa tâm linh nhiều hơn là giá trị về kiến trúc.
Trao đổi với PV báo ĐS&PL, ông Hoàng Anh Thắng - Phó trưởng ban quản lư khu vực hồ Hoàn Kiếm khẳng định: Từ trước đến nay khi nạo vét và cải tạo hồ cũng chưa lần nào thấy có dấu hiệu của việc có di cốt dưới ḷng hồ như trong "lịch sử thủ đô Hà Nội" ghi là: "Một bàn tay bí mật đă đào hài cốt của bố mẹ hắn vứt xuống hồ, chỉ c̣n trơ lại trên đó hai cái quách rỗng".
Phạm Khoa
|
|
|
|
sontunghn
member
REF: 594834
03/30/2011
|
Kỳ 3: Hậu duệ của “Bá Hộ Kim” lên tiếng
Trong hai kỳ báo trước, ĐS&PL đă trích dẫn ư kiến của một số nhà khoa học, các tài liệu qua đó cho thấy, nhiều khả năng câu chuyện "Bá Hộ Kim xây tháp Rùa với dụng ư riêng" chỉ là những câu chuyện mang tính đồn thổi. Để t́m thêm tư liệu nhằm làm sáng tỏ nghi án này, PV báo ĐS&PL đă bỏ nhiều công sức, lần theo những tư liệu ít ỏi để t́m gặp những hậu duệ của "Bá Hộ Kim".
"Khó có chuyện xây mộ giữa hồ"
Qua tra cứu nhiều tư liệu, chúng tôi đă xác định được họa sĩ Nguyễn Ngọc Châu (năm nay đă 87 tuổi) là cháu nội của Nguyễn Hữu Kim. Cách đây chừng 20 năm, bắt đầu từ khoảng năm 1982, sau khi về hưu ông đă cất công truy t́m lại những tư liệu, dấu tích lịch sử để làm lại gia phả cho gia đ́nh ḿnh. Tiếc rằng khi t́m đến nhà ông ở (số 21 phố Gia Ngư, Hà Nội) th́ ông đă bán nhà để chuyển vào miền Nam sinh sống. Tuy nhiên ông Nguyễn Đỗ Ngọc (là con thứ 5 của họa sĩ Nguyễn Ngọc Châu) th́ vẫn ở Hà Nội hiện ở tại phố Hồng Hà ( P. Phúc Xá, Ba Đ́nh, Hà Nội). ông Ngọc được cha ủy thác và gửi lại toàn bộ những tư liệu về gia đ́nh, ḍng tộc.
Chia sẻ với PV báo ĐS&PL, ông Ngọc cho biết: Do những năm c̣n bao cấp trước đây gia đ́nh sợ việc làm lại gia phả sẽ ảnh hưởng tới lư lịch của những người nhà c̣n đang công tác. V́ đúng là đời cụ (Tức Bá hộ Nguyễn Hữu Kim) thuộc tầng lớp đại phú, hơn nữa cụ lại bị mang nhiều tiếng xấu xung quanh việc xây tháp Rùa. Do đó măi đến năm 1982, sau khi nghỉ hưu bố anh (Họa sĩ Nguyễn Ngọc Châu) mới bắt đầu công việc làm lại gia phả cho ḍng họ, v́ thế rất nhiều những tư liệu về ḍng họ và tổ phụ Nguyễn Hữu Liên (Bá Hộ Kim) cũng chỉ c̣n sót lại rất ít.
Theo như cuốn gia phả mà anh Ngọc cho PV xem th́ tính từ đời ông Nguyễn Hữu Liên (tức Bá Hộ Kim) trở về sau th́ rất rơ ràng. Tuy nhiên, phần từ đời "Bá Hộ Kim" ngược trở về trước lại bỏ trống do chưa t́m thấy những tư liệu để xác định một cách rơ ràng.
Giải thích cho việc trên, ông Ngọc cho biết: "Bố tôi là một người rất cẩn thận và nghiêm túc trong việc làm lại gia phả, ghi lại những biến cố những câu chuyện của ḍng họ. Những sự việc sự kiện luôn được ông so sánh đối chiếu với nhiều nguồn tư liệu chứ không phải chỉ là những câu chuyện truyền miệng. Những ǵ chưa được khẳng định một cách rơ ràng ông đều để trống để con cháu đời sau làm tiếp".
Dù những tư liệu về thân thế và hành trang của tổ phụ Nguyễn Hữu Liên c̣n lại rất ít, nhưng theo ông Ngọc th́: "Không hề có chuyện cụ nội tôi (Bá Hộ Kim) mang hài cốt cha mẹ ra táng ở trong tháp Rùa. Giả sử nếu có táng ở đó, dù c̣n hay là đă bị vứt xuống dưới hồ th́ chắc chắn mọi người trong gia đ́nh sẽ phải có trách nhiệm ra đó hương khói hàng năm chứ không thể bỏ hoang được. Hiện ḍng họ Nguyễn Hữu chỉ có duy nhất một nhà thờ tổ tại số 29 phố Hai Bà Trưng. Hàng năm cứ vào dịp lễ tết th́ mọi người trong họ phải quay về đây để làm lễ, kính nhớ tới tổ tiên".
ông Ngọc cũng cho biết thêm, hiện nay dù gia đ́nh và ḍng họ vẫn đang cố công đi t́m. Thế nhưng một điều khiến mọi người vẫn luôn đau đáu, đó là mới chỉ có mộ của vợ Bá Hộ Kim th́ c̣n xác định được, hiện đang ở tại nghĩa trang thành phố Hà Nội c̣n phần mộ của "Bá Hộ Kim" - Nguyễn Hữu Liên chưa xác định được. Nguyên nhân được ông Ngọc giải thích là do sự loạn lạc của chiến tranh và một thời gian dài không có điều kiện để t́m lại.
Tháp Rùa là một công tŕnh "kỷ niệm nghề"?
Cũng theo những người trong gia tộc, dù không c̣n tư liệu văn được viết trong gia phả nhưng từ những lời truyền miệng từ đời này qua đời khác th́ "Bá Hộ Kim" vốn xuất thân với nghề chính làm thầu xây dựng, chủ yếu là tôn tạo, xây dựng chùa chiền. Vào thời đó miền Bắc đang là một công trường ngổn ngang với những con phố mới mọc lên khắp mọi nơi, nhà cửa chùa chiền được xây dựng nhiều. Chính v́ thế nhờ sự nhanh nhạy trong làm ăn của ḿnh, Nguyễn Hữu Liên (Bá Hộ Kim) đă trở thành một trong những người giàu có tiếng ở Hà Nội lúc bấy giờ. Chỉ tính riêng về nhà cửa đă trải khắp các phố Hàng Khay, Hàng Gị, Hàng Bài, Hàng Trống, Hàng Gai...
Cũng một phần do chuyên về xây dựng tôn tạo chùa chiền nên lúc sinh thời, ông Nguyễn Hữu Liên luôn ấp ủ muốn để lại một công tŕnh nào đó cho con cháu và cũng để cảm ơn cái nghề đă giúp ông trở nên giàu có. Tuy nhiên, thời điểm này t́nh cảnh xă hội đang rất rối ren và bất ổn, công cuộc khai thác thuộc địa khiến Pháp rậm rịch "cấu trúc lại thành phố" mà tiêu biểu nhất là việc lấp hồ, phá chùa Báo Thiên để làm con đường Đinh Tiên Hoàng. Lo sợ công tŕnh của ḿnh xây lên rồi sẽ bị phá đi, nên mới chọn vị trí gần như không bao giờ bị động chạm của... g̣ Rùa ở giữa Hồ Gươm. Với điều kiện về kinh tế và những mối quan hệ của ḿnh khi đó, Nguyễn Hữu Liên đă nhanh chóng được Pháp bật đèn xanh cho việc "tô" thêm một ngọn tháp ở giữa hồ ngay trên g̣ Rùa(?).
Nhà sử học Phạm Quốc Sử: "Trong một đất nước th́ vấn đề lịch sử là một vấn đề hết sức quan trọng cần phải đưa lên hàng đầu, không chỉ bởi mục đích giáo dục mà đó c̣n là niềm tự tôn dân tộc, là sức mạnh truyền thống. Lịch sử trong bất cứ trường hợp nào cần phải được nh́n nhận một cách thẳng thắn và chính xác".
Trong quá tŕnh đi t́m hiểu những vấn đề xung quanh chuyện xây tháp Rùa ở hồ Gươm, PV báo ĐS&PL được biết, cho đến nay đă có một số người cất công truy lại những bản thiết kế gốc của ngôi tháp này nhưng do thời gian quá lâu, đất nước lại phải trải những biến cố lịch sử lớn nên tất cả những sự t́m kiếm trên đều không đem lại kết quả.
Về những truyền thuyết đồn đại xung quanh việc xây tháp của ông nội ḿnh, bà Đỗ Thị Oanh (vợ của họa sĩ Nguyễn Ngọc Châu-tức cháu dâu của "Bá Hộ Kim") thở dài: "Rất tiếc là những câu chuyện về tổ phụ Nguyễn Hữu Liên đến nay chúng tôi không có tư liệu để chứng minh. Tuy nhiên, chỉ mong mọi người khi tiếp cận với câu chuyện này th́ hăy tiếp cận với tâm thế: Những ǵ là truyền thuyết th́ hăy cứ nên nh́n nó ở góc độ truyền thuyết. Với một đất nước giàu truyền thống văn hóa, với rất nhiều những kho tàng cổ tích và truyền thuyết như Việt Nam, có thể nói rằng những công tŕnh tồn tại hơn một thế kỷ thường bị bao phủ bởi một hay vài câu chuyện mang nhiều yếu tố cổ tích, truyền thuyết nào đó".
Như vậy, đến thời điểm này vẫn chưa có những bằng chứng thực sự rơ ràng về chuyện "Bá Hộ Kim" xây dựng với mục đích ǵ. Bởi trên thực tế, đến hiện nay ḍng họ và hậu duệ của "Bá Hộ Kim" cũng không xác định được chính xác phần mộ của cả "Bá Hộ Kim" chứ chưa nói đến thân sinh của nhân vật này. Những lí lẽ của hậu duệ "Bá Hộ Kim" cũng chỉ là những câu chuyện mang tính chất truyền miệng trong ḍng họ nên cũng chỉ là phỏng đoán. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, những nhận định từ một văn bản (như của nhà nghiên cứu Doăn Kế Thiện) cũng chưa có bằng chứng cụ thể để chứng minh. Nhưng có một điều thực tế là, ḍng Nguyễn Hữu có rất nhiều người đi theo cách mạng và đă có những đóng góp nhất định cho Hà Nội nói riêng và đất nước nói chung.
Phạm Khoa
|
1
|
|
|
Kí hiệu:
:
trang cá nhân :chủ
để đă đăng
:
gởi thư
:
thay đổi bài
:ư kiến |
|
|
|
|
|
