TẾT TRUNG NGUYÊN ( RẰM THÁNG BẢY )
         



Tết Trung Nguyên vào ngày rằm tháng bảy âm lịch ,còn được gọi là Lễ Vu Lan - một lễ của nhà Phật .

Vu-lan (ullambana) là từ viết tắt của Vu-lan-bồn , cũng được gọi là Ô-lam-bà-noa , là cách phiên âm Phạn-Hán từ danh từ ullambana. Ullambana có gốc từ động từ ud-lamb, nghĩa là "treo (ngược) lên". Thế nên các dịch giả Trung Quốc cũng dùng từ Đảo huyền ,"treo ngược lên" cho từ Vu-lan, chỉ sự khổ đau kinh khủng khi sa đoạ địa ngục.

Đây là một đại lễ báo hiếu cha mẹ, ông bà, tổ tiên đã khuất – một tập tục đáng quý, đáng trọng của người Việt, thể hiện tấm lòng “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Rằm tháng 7 Âm lịch cũng là ngày xá tội vong nhân mà dân gian gọi nôm na là ngày cúng chúng sinh.

Theo tín ngưỡng , người ta cho rằng ngày rằm tháng bảy bao nhiêu tội nhân dưới âm phủ đều được tha tội .Bởi vậy mọị gia đình đều làm cỗ bàn cúng gia tiên và đốt vàng mã .

Xuất xứ lễ Vu Lan

Xuất phát từ sự tích về Bồ tát Mục Kiền Liên đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ. Vu Lan là ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ (và tổ tiên nói chung) - cha mẹ của kiếp này và của các kiếp trước.

Theo kinh Vu Lan thì ngày xưa, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẫu thân ông là bà Thanh Đề đã qua đời, ông tưởng nhớ và muốn biết bây giờ mẹ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp trời đất để tìm. Thấy mẹ mình, vì gây nhiều nghiệp ác nên phải sanh làm ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ khổ sở, ông đã đem cơm xuống tận cõi quỷ để dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngày nên mẹ của ông khi ăn đã dùng một tay che bát cơm của mình đi tranh không cho các cô hồn khác đến tranh cướp, vì vậy khi thức ăn đưa lên miệng thức ăn đã hóa thành lửa đỏ.

Mục Liên quay về tìm Phật để hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: "dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để vận động chư tăng, hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày đó".

Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Liên đã được giải thoát. Phật cũng dạy rằng chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó ngày lễ Vu Lan ra đời.

Sự tích ngày xá tội vong nhân

Sự tích lễ cúng cô hồn như sau:

Cứ theo "Phật Thuyết Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni Kinh" mà suy thì việc cúng cô hồn có liên quan đến câu chuyện giữa ông A Nan Ðà, thường gọi tắt là A Nan, với một con quỷ miệng lửa (diệm khẩu) cũng gọi là quỷ mặt cháy (diệm nhiên). Có một buổi tối, A Nan đang ngồi trong tịnh thất thì thấy một con ngạ quỷ thân thể khô gầy, cổ nhỏ mà dài, miệng nhả ra lửa bước vào. Quỷ cho biết rằng ba ngày sau A Nan sẽ chết và sẽ luân hồi vào cõi ngạ quỷ miệng lửa mặt cháy như nó. A Nan sợ quá, bèn nhờ quỷ bày cho phương cách tránh khỏi khổ đồ. Quỷ đói nói: "Ngày mai ông phải thí cho bọn ngạ quỷ chúng tôi mỗi đứa một hộc thức ăn, lại vì tôi mà cúng dường Tam Bảo thì ông sẽ được tăng thọ mà tôi đây cũng sẽ được sanh về cõi trên".



Mâm cúng chúng sinh

A Nan đem chuyện bạch với Ðức Phật. Phật bèn đặt cho bài chú gọi Là "Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni", đem tụng trong lễ cúng để được thêm phước. Phật tử Trung Hoa gọi lễ cúng này là Phóng diệm khẩu, tức là cúng để bố thí và cầu nguyện cho loài quỷ đói miệng lửa, nhưng dân gian thì hiểu rộng ra và trại đi thành cúng cô hồn, tức là cúng thí cho những vong hồn vật vờ không nơi nương tựa vì không có ai là thân nhân trên trần gian cúng bái. Vì tục cúng cô hồn bắt nguồn từ sự tích này, cho nên ngày nay người ta vẫn còn nói cúng cô hồn là Phóng diệm khẩu. Có khi còn nói tắt thành Diệm khẩu nữa. Diệm khẩu, từ cái nghĩa gốc là (quỷ) miệng lửa, nay lại có nghĩa là cúng cô hồn. Ðiều này góp phần xác nhận nguồn gốc của lễ cúng cô hồn mà chúng tôi đã trình bày trên đây. Phóng diệm khẩu mà nghĩa gốc là "thả quỷ miệng lửa", về sau lại được hiểu rộng thêm một lần nữa thành "tha tội cho tất cả những người chết". Vì vậy, ngày nay mới có câu : "Tháng bảy ngày rằm xá tội vong nhân".

Nhưng lễ cúng cô hồn khác với lễ Vu Lan dù được cử hành trong cùng Ngày Rằm. Một đằng là để cầu siêu cho cha mẹ nhiều đời được siêu thoát, một đằng là để bố thí thức ăn cho những vong hồn chưa được siêu thoát, những vong hồn không nơi nương tựa, không người cúng kiếng.

Cúng cháo

Người ta cúng cháo tức là cúng cô hồn không ai cúng giỗ .

Cúng cháo ở trước cửa nhà .Đồ lễ đặt trên một cái mẹt gòm có cháo hoa ,cơm nắm thành nắm nhỏ , bánh bỏng ,hoa quả ,kẹo , trầu cau ,có khi có cả xoi chè .Có nhiều đồ mã , vàng hương .Đồ mã thường là quần áo cắt nhỏ thành từng xấp .

Người ta tin rằng khi cúng cháo các cô hồn là cô nhi yểu vong , những người chết đường chét chợ , những người chết không ai biết , không ai cúng giỗ sẽ tới phối hưởng .

Ở các đình chùa lễ cúng có quy mô hơn , có khi đặt đàn làm chay .Cháo đựơc múc ra những bồ đài lá mít cắm ở hai bên đường trước lễ đài .Đồ mã , trái cây , đồ lễ mhiều hơn .Riêng về cháo , ngoài các bồ đài lá mít , còn có một nồi cháo đại .Khi cúng lễ xong , những người nghèo tới xin ,trẻ con xô nhau vào cướp hoa quả bánh trái nên gọi là tục CƯỚP CHÁO .Vàng mã được đem hoá , có khi còn có sư tụng kinh để cầu siêu độ cho những vong hồn vô thừa tự .

Tục đốt mã

Tục này từ Trung Quốc truyền sang .Đời xưa dùng đò bạch ngọc để cúng tế .Đời sau vì thấy bạch ngọc đắt và hiếm nên dùng tiền thay thế .Tiền cúng xong đốt đi rất phí .Đến đời vua Huyền Tông nhà Đường có lệnh dùng tiền giấy thay tiền thật ,những thoi vàng , thoi bạc giấy thay cho vàng bạc thật , những hình đồng tiền vẽ trên giấy thay cho tiền quan .Đến đời vua Đường Thế Tôn quan Từ tế sứ lo việc tế tự là Vương Dữ dã cho cúng toàn tiền giấy rồi đốt đi .Từ đời Ngũ Đại có thêm tục cúng quần áo , mũ và đồ dùng bằng giấy .