ĐÔI NÉT VỀ THƠ BÚT TRE
         



Trong những năm 70 của thế kỷ trước , từ nông thôn tới thành phố , trong các tầng lớp nhân dân khắp cả nước đều biết đến một loại thơ mà người ta gọi chung là thơ Bút Tre .
Loại thơ này mộc mạc , hồn nhiên có khi chả theo luật gì cả , đọc lên là buồn cười .Người ta gọi là hiện tượng Bút Tre hay trường phái Bút Tre .Nó gần gũi với mọi tầng lớp nhân dân tới mức bao người sáng tác ra mà cứ gán cho là của Bút Tre và cũng không ai cải chính cả .Dù tác giả Bút Tre đã mất nhưng cái giọng thơ đó vẫn còn tồn tại và người ta vẫn gọi là thơ Bút Tre .
Xin sưu tầm giúp mọi người sơ lược về con người và thơ mang tên Bút Tre đó .

Sơ lược về tiểu sử Bút Tre

Bút Tre tên thật là Đặng Văn Đăng sinh ngày 23 tháng 8 năm 1911 tại xã Đông Lương , huyện Sông Thao , tỉnh Vĩnh Phú .Ông trước dạy học nên dân làng vẫn gọi ông là " Ông giáo Đăng " .Ông giỏi tiếng Pháp và tiếng Anh .Dạo dạy học ở Tuyên Quang ông yêu một cô gái Tày .Tình yêu đó đã được miêu tả trong truyện dài được đăng nhiều kỳ ở trang tiểu thuyết thứ bảy của tờ báo Đông Pháp với bút danh "Lục Y Lang "nghĩa là "chàng áo xanh ".
Năm 1956 ông công tác ở Bộ Ngoại giao , làm Bí thư cho Ung Văn Khiêm .Từ năm 1962 ông làm Trưởng ty văn hoá tỉnh Phú Thọ cho đến khi nghỉ hưu .Ông mất ngày 18 tháng 5 năm 1987 tại quê nhà .
Theo ông Đăng , ông lấy bút danh Bút Tre là do khi đọc hai câu thơ trong tập thơ Việt Bắc của Tố Hữu :
Nhà nghèo không mực thì son
Bút Tre , giấy lá nuôi con học hành

Một số thơ Bút Tre hoặc được gán cho là của Bút Tre

Ông viết rất nhiều thơ ( hàng nghìn bài , trong đó có 398 bài thơ đường luật ).Thơ ông mộc mạc ,dễ hiểu gần gũi với quần chúng , tuy đôi khi sa vào tự nhiên chủ nghĩa nên đương thời đã có ý kiến phê phán .Như các câu :
Cầu tiêu giếng nước dủ đầy
Chuồng lợ hai bậc dựng xây từng nhà
Hay :
Đồng Lương , Phú Thọ , Sai Nga
Bao nhiêu lợn nái trâu cà bấy nhiêu
Và :
Tàu xe đi lại nhịp nhàng
Thái nguyên , Yên Bái lại càng Lào Cai

Sau khi ông sáng lập ra "trường phái thơ Bút Tre " thì người ta đua nhau sáng tác và đều được gọi là thơ Bút Tre.Các thế hệ sau ông đã kế tiếp trường phái này , cho thấy sức sống và sự hấp dẫn của thơ Bút Tre như có nhà thơ đã viết :
Tham quan du lịch nghỉ hè
Thơ ca " trường phái Bút tre " đứng đầu
Vần gieo gẫy nửa nhịp câu
Giữa dòng bạt mạng ngắt câu ngang phè
Mà sao ai cũng thích nghe
Cứ nghe mà biết Bút Tre là cười
Bao nhiêu Bút Sắt mòn rồi
Bút Tre vẫn để cho đời nguồn vui


Thơ ông đều gắn với các giai thoại nhưng đều là chuyện có thật .Thí dụ thấy thanh niên chơi ném còn ông vào chơi và ứng khẩu :
Tuy già mà bác vẫn tung
Còn chui qua lỗ chiếc vòng ngày Xuân
Bút Tre đâu có ngại ngần
Không "đeo kính " vẫn chơi xuân xá gì .
Hay khi thăm đoàn văn công :
Đường đời mê mải tham quan
Để cho tiếng hát tiếng đàn "hơi" chơi vơi
Khi gặp đoàn văn hoá Quảng bình ông ứng khẩu :
Hoan hô các bạn Quảng Bình
Từ trong tuyến lửa thình lình ra đây
Bút Tre thơ một bồ đầy ...
Những câu thơ sau đây người ta gán cho là của ông :

Anh đi công tác Plây
Cu dài dằng dặc biết ngày nào ra

Anh đi công tác Buôn mê
Thuột xong một cái lại về với em

Hoan hô Đại tướng Võ Nguyên
Giáp ta thắng trận Điện Biên trở về
Hoan hô anh Tạ Đình Đề
Trước là gián diệp nay về với ta
Hoan hô anh Lê Quảng Ba
Trước đi theo phỉ sau ra hàng mình

Hôm nay trời nhẹ mây cao
Anh Ga-ga-rỉn bay vào vũ tru (trụ )
Con khỉ trên cành đánh đu
Thằng Diêm Đình Ngộ mút ...

Con đò dịch đít sang ngang
Bên kia có một cái làng thò ra

Chị em du kích tài thay
Bắn tàu bay Mỹ rơi ngay cửa mình

Hoan hô Trung tá Phạm Tuân
Bay lên vũ trụ một tuần về ngay

Bỗng đâu tin sét đánh ngang
Bác Hồ đang sống chuyển sang từ trần

Chú về công tác Bảo tàng
Cũng là công tác cách màng(mạng)giao cho

Trông xa thì đúng một con voi
Đủ cả đầu đuôi đủ cả vòi
Tăng gia sản xuất mau thắng Mỹ
Đầu thì trồng sắn đít trồng khoai

Thi đua ta quyết thi đua
Thi đua ta quyết tiến lên hàng đầu
Hàng đầu rồi biết đi đâu
Đi đâu không biết , hàng đầu cứ đi

Ngọt ngào bóc múi em ra
Mời nhau cặp bưởi , chút quà hùng đoan ( Đoan Hùng )

Hoan hô du kích phương xà (xa )
Hôm qua bắt được thằng Ma Văn Tìn (Tín )
Giải về đén huyện Thường Tin ( Tín )
Nhân dân vạch mặt cái tên phản đồng ( động )

Ta đi bầu cử tự do
Chọn người xứng đáng mà cho vào hòm

Không đi không biết Tam Đao
Đi thì chẳng biết nơi nào mà ngu ( ngủ )
Một giường nhốt những hai cu ( cụ )
Sướng khô (khổ ) đành chịu đến chu ( chủ ) nhật về

Trông xa một đống đen xì
Đến gần mới biết ấy thì là than

Đứng bên bãi biển bồn chồn
Bao nhiêu cô gái ngứa ...chạy quanh

Hoan hô đồng chí Hà Đăng
Ấn cho tàu chạy băng băng như rùa

Anh Thanh ơi hỡi anh Thanh
Anh về phân bắc phân xanh đầy chuồng

Chăn nuôi mấy cậu gầy nhom
Làm cho lợn nái sòn sòn đẻ sai


Câu đối của Bút Tre

Con cháu của Bút Tre , diễn vở Bén Tre , không có gì che , đành phải diễn .

Các cô cùng quê cọ , tắm táp kỳ cọ , cầm cái cẳng cọ , cố mà kỳ

Thơ Bút Tre trẻ

Có nhiều Bút Tre trẻ tiếp tục trường phái của ông .Sau đây là một số bài thơ của họ .

Hôm nay mùng tám tháng ba
Hoan hô các chị chủ nhà góp vui
Liên hoan có mấy nải chuồi ( chuối )
Có xôi có oản xin mời các ba ( bà )
Chị em ta uống cô ca
Chui vào cửa miệng chui ra cửa mình

MỒNG TÁM THÁNG BA

Tú Sót

Hôm nay mồng tám tháng ba
Tôi giặt hộ bà cái áo của tôi
Phần bà được một đĩa xôi
Ưu tiên phụ nữ nên tôi ăn giùm

HOAN HÔ

Phan Dưong

Hoan hô đồng chí Trần Hoàn
Thông tin Bộ trưởng chiếu toàn phim hay
" Tiếng chim trong bụi mận gai "
Lại thêm :" Bạch tuộc " tuần hai tối liền

KHAI TRƯƠNG

Lê Dân Sinh

Đây rồi vở kịch vừa khai
Trương lên mời gọi những ai thích xèm (xem )

VÈ QUẢNG CÁO

Hỡi ai bị yếu sinh lỳ ( lý )
Đừng lo ! đã có thuốc trì rất hay
Thầy này học tận bên Tây
Nguyên về khoản ấy là tay cực giòi ( giỏi )

Mạc Vi

" Chuyên gia " đặc trị " yếu sinh "
Lý đâu chữa bệnh linh tinh quá nhường
Can ai chớ vội thấy sương ( sướng )
Mà nhầm " chuyên giả " liệt giương ( giuờng ) khổ đời

Minh Phương

HOAN HÔ

Giang Giang

Hoan hô Phạm Khắc chúng ta
Lãm anh cho chiếu những ba phim liền
" Người giàu .." vừa khóc một phen
" Hồng lâu ... " nước mắt chảy mềm suối hoa
Đến "Đơn giản tôi là Maria "
Lại tuôn dòng lệ nghĩ mà thương tâm
Hoan hô anh Phạm Khắc Lam ( Lãm )

LỜI KHUYÊN

Lu Kha

Những khi công tác xa nhà
Anh ơi đừng có mát -xa nghe ành ( anh )
Ra đường lắm kẻ lưu manh
Nên đừng dại dột mà mình hại thân
Thương anh khuyên một vài lần
" Mát xa " thì mát " mát gần " thì không
Em ơi anh đã hiểu thông
Nơi nào anh cũng một lòng nhớ em
Đôi khi có lúc " lèm nhèm "
Nhưng anh vẫn nhớ tới èm (em) khuyên anh
Để khi công việc tốt lành
Việc nhà em liệu lòng ành (anh ) thảnh thơi

DU LỊCH - DU LỆCH

Ông đi du lịch đó đây
Có cô trợ lý dêm ngày đi theo
Trợ lý luôn nhớ mấy điều
Đẹp xinh , ngoan ngoãn biết chiều ý ông
Ông đi du lịch một vòng
Trở về mỏi gói , lưng còng , ốm nhom

THƠ BÚT TRE TRẺ VỀ THUẬN HẢI

Thụỵ Hà

Vội vàng về thị xã Phan
Rang ngay đậu phộng đón bàn ( bạn ) tới thăm

Gặp mình ở thị xã Phan
Rí ra rí rủm chuyện vàn ( vãn ) sáng đêm

Nhớ nhung vè thị xã Phan
Thiết tha tơ tưởng co hàng nước măm ( mắm )

Đoàn vừa ghé xuống mũi Ne
Ngó ra thấy những cái ghe thật bừ ( bự )

BIẾU BỐ VỢ

Trần Văn Quảng

Con rể làm tận Hòn Gai
Đem biếu bố vợ một chai rượu chành ( chanh )
Bố mừng bố cảm ơn anh
Bố đem nhắm với tiết canh lợn sề
Mới nhấp cứ thấy tê tê
Chua chua , chát chát , no ề chân răng
Nhăn nhăn bó mới bảo rằng
Sao không thêm ớt để ăn với bùn ( bún )
Trời ơi ! rượu rởm tùm lum

ĐẾN TÂN SƠN

Nguyễn Quốc Văn

Máy bay hạ cánh Tân Sơn
Nhất, tôi sung swongs mừng rơn trong bùng ( bụng )
Bao năm vùng dịch hoạt đồng ( động )
Sống trong hầm hố giữa lòng địa đao ( đạo )
Dù cho thiếu muối thiếu gao ( gạo )
Kiên trì đánh địch không nao chút lòng
Quê hương nay đã giải phòng ( phóng )
Bay trên mảnh đất thành đồng yên thân
Tự hào Tổ Quốc nhân dân
Mà tôi đã đến được Tân Sơn này

MƯỜI KÍNH

Nguyễn Chân Phương

Kính trên , Kính trọng , Kính chào
Giờ nghe tưởng chuyện chim bao ban ngày
Kính thưa , Kính chúc ... vẽ bày
Toàn là hội họp vỗ tay tầm phào
Kính mời thường ắt phong bao
Khi về Kính tặng bảo sao chẳng ừ
Kính biếu là việc riêng tư
Có đi có lại đơn từ mới thông

YÊU

Phạm Minh Hạnh

Yêu nhau chẳng sợ núi đèo
Anh lên Tam Đảo em trèo với anh
Yêu nhau chẳng sợ biển xanh
Vũng Tàu lặn lội theo ành ( anh ) đến cung ( cùng )

GIẬN

Vợ giận thì chồng e hèm
Miệng cười tủm tỉm hỏi em dị giần ( giận gì )
Có giận thì giận ngày đi
Đêm mà còn giận anh đi ngủ nhờ

VỚI CÔ GIÁO DẠY TOÁN

Hoàng Xuân Khánh

Em là cô giáo dạy toan (toán )
Suốt ngày công thức với toàn só liêu ( liệu )
Nhiều lúc như khóc như mêu ( mếu )
Học sinh không hiểu vẫn kêu khó lằm ( lắm )
Đã giảng đến dăm bảy lần
Học sinh vẫn nói cô cần giảng lai ( lại )