NHỮNG PHONG TỤC NGÀY TẾT ( Sưu tầm )
         



Cũng không còn mấy là đến Tết Nguyên đán .Nhân dân ta có rất nhiều phong tục mà không phải ai cũng biết .Xin sưu tầm giúp mọi người một số phong tục trong dịp Tểt đáng được gọi là thuần phong như khai bút ,khai canh ,hái lộc ,chúc Tết ,du xuân , mừng thọ ...Đó là những phong tục đáng đựơc duy trì phát triển .

TỐNG CỰU NGHÊNH TÂN

Cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa , sân ngõ , vứt bỏ những thứ rác rưởi , cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ , đình chùa ,đường xá phong quang , tắm giặt , cắt tóc , may sắm quần áo mới ,trang trí bàn thờ , lau chùi bàn ghế , ấm chén và mọi thức ăn vật dụng .
Nhiều gia đình nhắc nhở , dặn dò con cháu từ phút giao thừa trở đi không quấy khóc , không nghịch ngợm ,không vứt rác viết vẽ bừa bãi .Cha mẹ , anh chị không quở mắng , tra phạt con em .Đối với ai cũng tay bắt mặt mừng , vui vẻ niềm nở dầu lạ dầu quen .Đối với bà con xóm giềng dù trong năm cũ có điều gì không hay không phải , điều nặng tiếng nhẹ hay xích mích gì đều xuý xoá hết .Dù có thực lòng hay không nhưng người nào cũng có vẻ ôn tồn hoà nhã , chuyện cũ cho qua nhưng không để bụng , cũng không ai nói khích bác hay bóng gió , ác ý gì trong ngày đầu xuân .Dẫu mới gặp nhau ít phút trước nhưng sau giao thừa coi như mới gặp , người ta chúc nhau những điều tốt lành .

HÁI LỘC , XÔNG NHÀ , CHÚC TẾT , MỪNG TUỔI

Ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào ,làm ăn thịnh vượng , mạnh khoẻ tiến bộ , thành đạt hơn năm cũ .Lộc tự nhiên đến ,càng sớm thì càng tốt , nhưng nhiều nhà chủ động tự mình đi hái lộc( chỉ là một cành non ở đình chùa , ở chốn tôn nghiêm mang về nhà ), tự mình xông nhà hoặc dặn trước người " nhẹ vía " mà mình thích đến xông nhà .Bạn nào vinh dự được người khác mời đến xông nhà thì nên chú ý , chớ có sai hẹn sẽ xúi quẩy cả năm đối với gia đình người ta và cả đối với bạn .Ở thành thị thờì trước sáng mồng một , có một số ngưòi nghèo gánh một gánh nước đến các gia đình giàu có lân cận và chúc họ "lộc phước dồi dào ". Những người này được thưởng tiền rất hậu .Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè dặt , chưa dám đến nhà ai sớm , sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại mình " nặng vía " .Chính vì vậy , đáng lẽ sáng mồng một đông vui lại hoá ít khách , trừ những nhà đã tự xông nhà ,vì tục xông nhà chỉ tính người đầu tiên đến nhà , từ người thứ hai trở đi không tính .
Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết .Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà , cha mẹ .Ông bà cha mẹ cũng chuẩn bị một ít tiền để mừng tuổi cho con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng , bạn bè thân thích .Lời chúc có ca có kệ hẳn hoi nhưng xem người ta thích nhất điều gì thì chúc điều đó , chúc sức khoẻ là phổ biến nhất .Chú ý tránh phạm tên huý gia tiên , tránh nhắc tới lỗi lầm sai phạm cũ , xưng hô hợp với lưá tuổi và quan hệ thân thuộc .Chúc Tết những người trong năm cũ gặp rủi ro tai hoạ thì động viên nhau "của đi thay người", "tai qua nạn khỏi " , nghĩa là ngay trong cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc , hướng về sự tốt lành .Kể cả đối với người phạm tội vẫn có thái độ nhẹ nhàng , khoan dung .Nhưng , nhìn chung trong những ngày đầu năm , người ta thường kiêng không nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa .
Quanh năm làm ăn vất vả , ít có điều kiện qua lại thăm hỏi nhau , nhân ngày Tết đến chúc mừng nhau ,gắn bó tình cảm thật là ý vị ; hoặc điếu thuốc miếng trầu , hoặc chén trà ly rượu , chẳng tốn kém là bao .Hiềm một nỗi , nhiều người còn quá câu nệ , công thức rườm rà , không chủ động được kế hoạch .Nhiều vùng nông thôn , hễ đến chúc Tết nhau nhất thiết phải nâng ly rượu , nếm vài món thức ăn gì đó chủ mới vui lòng , năm mới từ chối sợ bị giông cả năm .

QUÀ TẾT , LỄ TẾT

Bình thường qua lại hỏi thăm nhau có khi cũng có quà , biểu lộ mối ân tình , nhưng phong tục ta đi tết vẫn có ý nghĩa hơn , nhất là đi trước Tết càng quý .Loại trừ động cơ hối lộ quan trên để cầu danh cầu lợi thì việc biếu quà Tết , tỏ ân nghĩa tình cảm là điều đáng quý .Học trò tết thầy giáo , bệnh nhân tết thầy thuốc , con rể tết bố mẹ vợ ...quà biếu , quà tết đó không đánh giá theo giá thị trường .Nhưng cũng đừng nên gò bó , câu nệ sẽ hạn chế tình cảm .Không có quà ngại không dám đến .Dân tộc ta tuy nghèo nhưng vẫn trọng nghĩa tình ,"lời chào cao hơn mâm cỗ"

LỄ MỪNG THỌ

Ở các nước châu Âu thường mừng thọ vào dịp kỷ niệm ngày sinh .Ở ta ngày xưa ít ai nhớ chính xác ngày sinh tháng đẻ nên vào dịp đầu Xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần , thất tuần ,bát tuần , cửu tuần ...tính theo tuổi mụ .Ngày Tết , ngày Xuân cũng là dịp mọi người đang rãnh rỗi , con cháu tụ tập đông vui .
Cũng vào dịp đầu Xuân , người có chức tước khai ấn ,học trò sĩ phu khai bút , nhà nông khai canh , thợ thủ công khai công , người buôn bán mở hàng lấy ngày :sĩ , nông , công , thương , "tứ dân bách nghệ " của dân tộc ta vốn cần cù , ai cũng muốn năm mới vận hội hanh thông , làm ăn suôn sẻ , đầu Xuân chọn ngày tốt đẹp , bắt tay lao động sớm , tránh tình trạng cờ bạc , rượu chè , hội hè đình đám , vui chơi quá đà .Sau ngày mồng một , dù còn mải vui Tết , hoặc còn kế hoạch du Xuân , đón khách , cũng chọn ngày "khai nghề " , "làm lấy ngày " .Nếu như mồng một là ngày tốt thì chiều mồng một đã bắt đầu .Riêng khai bút thì giao thừa xong , chọn giờ hoàng đạo bắt đầu , không kể mồng một là ngày tốt hay ngày xấu .Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình mình một sản phẩm , dụng cụ gì đó (nguyên vật liệu đã chuẩn bị sẵn ).Người buôn bán , vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu Xuân vẫn đông , mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ , người đi chợ phần lớn là đi chơi Xuân .

CỜ BẠC

Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được cờ bạc rượu chè nhưng trong dịp Tết , nhất là trong tối 28 , 29 ; gia đình quây quần bên nồi bánh chưng thì ông bố cho phép vui chơi , có cả trẻ con người lớn những nhà hàng xóm , những gia đình thân cận cùng vui .Tam cúc , cờ gánh , cờ nhảy , cờ tướng , kiệu , chắn , tổ tôm ... ai thích trò nào chơi trò ấy .Đến lễ khai hạ , tiễn đưa gia tiên , coi như hết Tết thì xé bộ tam cúc , thu bàn cờ tướng , cất bộ tổ tôm hoặc đốt luôn khi hoá vàng .

CÂU CHUYỆN KHAI BÚT

Khai bút là một tục hay , tiếc rằng ngày nay ít ai chú ý .Khai bút là nắn nót , thận trọng viết những dòng chữ đầu năm .Giao thừa xong , khai bút chữ tốt văn hay tức là báo hiệu sang năm học hành tấn tới , thi cử gặp may .Làng xã có nhiều bài khai bút hay , đọc trong buổi bình văn khai hạ , là làng xã có văn phong rạng rỡ , nhân kiệt địa linh .

TỤC KIÊNG HÓT RÁC ĐỔ ĐI TRONG BA NGÀY TẾT

Trong "Sưu thần ký" có chuyện người lái buôn tên là
Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo được thuỷ thần cho một con hầu tên là Như Nguyện , đem về nhà được vài năm thì giàu to .Một hôm , nhân ngày mồng một Tết , Âu Minh đánh nó , nó chui vào đống rác biến mất , từ đó nhà Âu Minh lại nghèo đi .Do vậy có tục kiêng không hót rác ngày Tết .
Tục kiêng này là từ Trung quốc , dân ta bắt chước và đến nay vẫn có nhiều người theo tục này .
Vì kiêng hót rác ba ngày Tết nên ngày 30 dù bận rộn đến đâu cũng phải dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ và những ngày Tết mọi người phải hết sức giữ gìn nhà cửa , không vứt rác bừa bãi .

CÚNG GIAO THỪA Ở NGOÀI TRỜI

Dân tộc nào cũng coi phút giao thừa là thiêng liêng .Các cụ ta quan niệm : Mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom công việc dưới hạ giới , đứng đầu là một ngài có vị trí như quan toàn quyền .Năm nào quan toàn quyền giỏi giang anh minh , liêm khiết thì hạ giới được nhờ như :được mùa , ít thiên tai , không có chiến tranh , bệnh tật ...Trái lại , gặp phải ông lười biếng kém cỏi , tham lam ...thì hạ giới chịu mọi thứ khổ .Và các cụ hình dung phút giao thừa là lúc bàn giao , các quan quân hạ giới hết hạn kéo về trời và quan quân mới kéo xuống hạ giới " tiếp quản "thiên hạ .
Những phút ấy ,các gia đình đưa xôi gà , bánh trái , hoa quả , toàn bộ đồ ăn nguội ra ngoài trời cúng với lòng thành tiễn đưa người nhà trời đã cai quản mình năm cũ và đón người nhà trời mới xuóng làm nhiệm vụ cai quản hạ giới năm tới .Vì việc bàn giao , tiếp quản hết sức khẩn trương nên các vị không thể vào trong nhà khề khà mâm bát mà chỉ có thể dừng vài giây , ăn vội vàng hoặc mang theo , thậm chí chỉ chứng kiến lòng thành của chủ nhà .Vì cứ tưởng tượng như vậy nên nhiều nhà có của đua nhau cúng giao thừa rất to với mâm cỗ nhiều của ngon vật lạ , trang trí cầu kỳ để các quan chú ý mà phù hộ cho họ .
Biết tâm lý người giàu nên các cụ ta răn dạy rằng dù là bận rộn nhưng vì là thần nên thấu hiểu " ruột gan " chủ nhà .Chỉ cần tấm lòng thành và ăn ở tử tế thì dù chỉ với nén nhang , chén rượu các vị vẫn phù hộ .