|
rongchoi123
member
REF: 713265
10/26/2016
|
>>
xem chủ đề
(tiếp theo)
Bi 2
tới xm Đng Ba, v xmChợ Xp
Chợ Đng Hoa đem ra ngoi dại,
Cầu Trng Tiền đc lại xi mong
(Ca dao)
Năm Thn l năm con Rồng. Rồng ht nước, rồng bay lộn lung tung tạo thnh gi, bo, lụt, V vậy, hễ năm Thn c bo th bo lớn.
Trận bo năm Thn 1904 thổi bay mất cầu Trng Tiền, hồi ấy lm bằng gỗ. Sau trận bo đ, Ty cho đc lại cầu Trng Tiền bằng xi măng (xi-mong). Sau đ, cầu Trng Tiền khng cn bị bay nữa, chỉ bị sập, lần thứ nhất năm 1945, sập hai vi giữa, lần thứ hai, Mậu Thn năm 1968, cũng hai vi giữa. Cả hai lần, Việt Cộng l tc giả. Họ giật sập cầu để chạy khỏi Huế cho lẹ.
Dại l khu đất năm ở ng ba sng Hương v sng Đo (Hng B). Trước khi Ty đ hộ, chỗ ấy l dại lnh của Triều Đnh. Sau khi Ty đ hộ rồi, lnh trng của triều đnh khng cần nữa, - đ c lnh Ty bảo vệ vua ta - nn dại nầy bỏ hoang. Cũng sau trận bo năm Thn đ, chợ Đng Hoa - sau gọi trại l Đng Ba v muốn trnh tn b mẹ vua Thiệu Trị - ở pha ngoi cửa Đng Ba (Hoa)dời ra chỗ dại lnh cũ.
Sau khi ng Ng Đnh Diệm lm thủ tướng - mới thủ tướng thi, chưa ln ngi tổng thống, thế chỗ quốc trưởng Bảo Đại - th cầu Trng Tiền khng cn l tn l cầu Nguyễn Hong nữa - hnh như do ng Thủ hiến Phan Văn Gio đặt ra, năm 1953, sau khi cầu được dựng lại hai vi bị sập, v phố Ng Giữa, cũng khng cn l tn Gia Long. Phố nầy được đặt tn l Phan Bội Chu, lnh tụ tinh thần của nhm cụ Ng, v phố song song với n, chạy dọc theo sng đo ni ở trn, tn cũ l Hng B, đổi thnh tn phố Huỳnh Thc Khng.
Trung tm thị tứ Huế c 2 phố lớn. Một, phố lớn hơn hết, đặt tn l Trần Hưng Đạo, phố lớn thứ hai, được đặt tn l Phan Bội Chu. Tuy cụ Phan Bội Chu l lnh tụ tinh thần của nhm cụ Ng, nhưng c lẽ nhm nầy thuộc lịch sử, biết cụ Phan chưa thể bằng Đức Thnh Trần, nn nhường thnh Trần đứng ở phố lớn nhứt, khng dm để cụ Phan trn đức Thnh Trần, chớ khng dm để ngang nhau, ni chi tới gọi đức Thnh Trần bằng bc, ti như nh thơ Hồ Ch Minh :
Bc ti, ti bc vốn anh hng,
Ti bc cng theo nghiệp kiếm cung.
Bc đuổi qun Nguyn thanh kiếm bạc,
Ti trừ giặc Php ngọn cờ hồng.
Bc đưa một nước qua n lệ,
Ti dẫn năm chu đến đại đồng
Bc c khn thing cười một tiếng,
Mừng ti cch mạng đ thnh cng.
Những người biết lịch sử nước ta, c lẽ khng ai khng bật ra một tiếng tức giận, bất mn khi đọc bi thơ nầy! Hồ Ch Minh sao hỗn lo thế ? ? ? ! ! !
Phố Hng B, cũng thời gian đổi tn phố Phan Bội Chu ni trn, được đổi tn thnh đường Huỳnh Thc Khng. Trụ sở bo Tiếng Dn, tờ bo của cụ Huỳnh, nằm ở trn đường nầy. ng V Như Nguyện, c nh ở Bao Vinh, chỗ đất của cụ Vũ Văn Gip, đến đời con l cụ V B Hạp, dời về đy, sau khi Trại B giải tn. C phải cụ V Như Nguyện, sau hai lần bị Việt Minh bắt, một lần ng cả Khơm (tn Khim - Nguyễn Sinh Khim - ni trại ra), nhớ ơn cụ Vũ Văn Gip từng gip đỡ cha con ng (Nguyễn Sinh Sắt v con trai lớn l cả Khơm, con gi l Nguyễn Thị Thanh) nn xin với Trần Hữu Dực, chủ tịch ủy ban hnh chnh Trung Bộ tha ra; lần sau th cụ V Như Nguyện trốn được, nn khng dm ở Bao Vinh nữa. Việt Minh ở cc lng Thế Lại, Bầu La thường hay lẻn về m st cc phần tử đảng phi Quốc gia, hoặc theo Ty. Gia đnh cụ V Như Nguyện dời ln ở tại ta soạn bo Tiếng Dn cũ của cụ Huỳnh. Mi đến khoảng cc năm 1956, 1957 g đ, cụ V Như Nguyện lại dọn về Bao Vinh. Ta soạn bo Tiếng Dn được trả lại choHọc tr trong Quảng trở thnh Trụ sở Hội Đồng chu Quảng Nam.
Cụ V Như Nguyện l đầu tầu của nhm cụ Ng. Việc ấy dễ hiểu. Ni như kiểu Việt Cộng th c sợi chỉ xuyn suốt từ nội tổ l cụ Vũ Văn Gip, quan tới thn phụ l cụ V B Hạp, đồng ch rất thn cận với cũ Phan Bội Chu, trước khi cụ Phan lưu vong, cũng như sau nầy, khi cụ Phan bị giam lỏng ở Bến Ngự, cng với cc sĩ phu thi đổ m khng ra lm quan, chỉ ưa lm cch mạng như cụ Huỳnh Thc Khng, Ng Đức Kế, Tiểu La qua phong tro Duy Tn, phong tro Đng Du, cụ Ng Đnh Diệm l đại diện của Kỳ Ngoại hầu Cường Để ở trong nước, v.v. Trong bao nhiu năm ấy, những năm cuối thế kỷ thứ 19 v tiền bn thế kỷ 20, gia đnh họ Vũ (sau đổi thnh V nầy), lin hệ chặt chẽ đến tnh hnh cch mạng v chnh trị ở Huế, nn việc cụ V Như Nguyện đứng đầu nhm cụ Ng cũng khng c g lạ cả.
Cũng v những biến chuyển lịch sử nầy, sau đời cha (cụ V B Hạp), tới đời con (cụ V Như Nguyện) bị Ty bắt bỏ t, bị đi đy, nhiều lần, nhiều nơi cũng khng c g lạ. Ti c biết, nhưng khng nhớ hết những lần, những nơi cha con cụ V B Hạp bị đy. Nh t nổi tiếng Lao Bảo thời Ty, cảnh ng Tố Hữu viết trong thơ :
Đo cao vt vươn mnh trong lau xm,
Đ uy nghim trầm mặc dưới trời tro.
Gi ni g với rừng su u m.
Đường sao run t ti cả hồn thơ.,
c lẽ khng xa lạ g với hai cụ V B Hạp, cụ V Như Nguyện.
Khi cụ V Như Nguyện bị t ở Quảng Ngi, b Ng Đnh Khi (khi đ ng Ng Đnh Khi l Tổng đốc Quảng Nam) đ gip đỡ b V Như Nguyện, nhất l trong những lần b đi thăm chồng. V vậy, năm 1957, khi cải tng mộ ng Ng Đnh Khi (v con l ng Ng Đnh Hun) bị Việt Minh giết chn ở gần ga Hiền Sĩ về Huế, v ng Khi khng cn con trai nn cụ V Như Nguyện lm trưởng nam. Nếu kể về ơn nghĩa như ti ni ở trn, th cũng đng thi. Người Huế, vốn trọng ơn nghĩa. Hồi đ, nhiều người biết chuyện nầy, đu c bn tn g. Khng hiểu sao gần đy, cụ V Như Nguyện lại cải chnh rằng, trong việc cải tng đ, cụ khng lm trưởng nam cho ng Khi.
Uy tn cụ Ng ở Huế hồi đ lớn lắm. Ngy 23 thng 10 năm 1955, ci gọi l Trưng cầu dn truất ngi quốc trưởng Bảo Đại, rất nhiều người ho hức, muốn phế bỏ ng vua ham chơi đi cho rồi, cho nn người dn khng quan tm lắm đến cu thiệu khi đi bầu : Xanh bỏ giỏ, đỏ bỏ b (Phiếu xanh lục l phiếu ng Bảo Đại, bỏ giỏ rc ; phiếu đỏ l phiếu ng Ng Đnh Diệm, bỏ vo phong b, để bỏ vo thng phiếu), mặc d ng ch họ ti, một người theo cụ từ đầu thập nin 1940, nhăn mặt lại khi nghe ti ni cu nầy. Mỗi lần cụ Ng về Huế, dn chng đn chật cả hai bn đường. (Sau nầy, khi mấy ng Cần Lao ln Cao Lần th dn chng chn lắm, phải hăm dọa, dn mới chịu đi đn Ng Tổng Thống). Ngy 25 thng 10 năm 1956, kỷ niệm 60 năm trường Quốc Học, bọn học tr chng ti k tn xin đổi tn trường Khải Định thnh trường Quốc học Ng Đnh Diệm, phần đng ai cũng hoan nghnh. Khi ng Đ.A.T đọc diễn văn đn tổng thống (Bi nầy do anh H.V.X viết), tới cu nguyện sống xứng đng với thế hệ Ng Đnh Diệm, ai ai cũng nức lng, v tay hoan h bm bốp. V vậy, việc lm của cụ V Như Nguyện như ni ở trn, cũng l ơn đền nghĩa trả, miếng khi đi bằng gi khi no.
Chỉ tội nghiệp cho vua Khải Định, người đứng ra chủ trương xy lại trường Quốc Học, từ những ci ln tranh, thnh những ngi lầu đồ sộ như by giờ, th bị người ta cố tnh qun ci cng ấy, lột tn ng ra khỏi ngi trường nầy !
Thật ra, anh em nh Ng, đ khng đp ứng được lng mong mỏi của người dn Huế, lại cn lm ngược lại, từ vụ Ưng Bảo Ton, bun gạo ra Bắc bn cho Cộng Sản Bắc Việt cho tới quyền lợi kinh tế, bun xăng, đại l gạo, nh cửa cho thu, bun bn thổ địa v cả việc bắt từ bỏ bn thờ ng b, bỏ đạo Phật, buộc rửa tội, theo cha, theo cha. Dn Huế bị hai lần phản bội: từ ủng hộ Việt Minh đến Tết Mậu Thn bị chn sống, cũng như sự phản bội của anh em nh Ng.
Thực ra, ngi nh cụ V Như Nguyện ở, xưa l trụ sở bo Tiếng Dn, khng thuộc xm Đng Ba. Nh trở mặt ra đường Hng B cũ, quay lưng ra chợ Đng Hoa (Ba) cũ. Nm na, mặt ng ra cụ Huỳnh, lưng quay ra cụ Phan. Sau nầy, trn đường cụ Phan xuất hiện nh xuất bản Anh Minh, do ng Hong Văn Thnh (?) trng coi, chuyn xuất bản những sch của cụ Phan như Tự Phn(hồi k) Khổng Học Đăng (sch nghin cứu đạo Nho). Pha trong cửa Đng Ba, đường Mai Thc Loan, từ cửa vo tới Ng Tư Anh Danh nay l ng tư Mai Thc Loan Đinh Bộ Lĩnh, ai gọi đ lm xm quan trường hoặc gọi l xm cch mạng đều được cả.
Trn qung đường nầy, đầu xm, - dy trại, dy thừa phi hay cn gọi l dy nh cng chức, kể từ cửa Đng Ba vo th c nh ng Đỗ Mậu, nh cụ huyện Ng Khắc Trm (kiến trc sư), nh vợ thứ hai cụ V Như Nguyện, nh ng thi sĩ Đỗ Tấn, nh b Chương, tức b Cẩm Tm, người cng dịch cuốn Truyện Ngắn Quốc Tế với ng Bửu Kế, (chồng l ng L B Chương - tập kết ra Bắc), nh thn phụ ng bc sĩ Bi xun Uyn, nh ng ch họ ti l ng Huỳnh Hữu Hiến, nh cụ Thị Ng (cn gọi l cụ Hường Ng - Trần Văn Ng), người học tr nin kha đầu tin 1996-97 của trường Quốc Học, ch bc g đ với ng Đon Khu (họ Trần, Trần B Khu), nh c Hoắc Hương, đối diện với nh ng b nội bc sĩ Việt Cộng Đặng Thy Trm, v kế ng tư ni trn l nhMệ Sen, ni cho đng chữ l Cng cha (g Sen đ, ti khng r), con gi ng vua bị đy: Thnh Thi. Nh anh ng L Đức Anh ở trong xm Chợ Xp.
Mấy ng ti kể ở trn, ngoại trừ cụ Thị Ng, lớn tuổi hơn, cn như cc ng kia tuổi tc hơn nhau khng bao nhiu, kẻ theo Việt Cộng, người theo Quốc Gia, l do tnh cờ lịch sử, đều lm lớn hết, v c lin hệ t nhiều đến lịch sử Việt Nam hồi bấy giờ.
Gần cửa Đng Ba nhứt, tại dy trại, bn tay tri, từ cửa đi vo l nh ng đại y Đỗ Mậu. Đại y l kể theo loon l trước khi cụ Ng về chấp chnh. Trước 1945, ng đng loon đội lnh Khố Xanh. ng theo ph cụ Ng hồi đầu thập nin 1940, nn ng từng bị mật thm Ty bắt bỏ t, sau cho ra khỏi lnh. ng l đồng ch theo cụ Ng với ng ch họ ti l ng Huỳnh Hữu Hiến nn hai ng thường lui tới chuyện tr với nhau chơi. Hai ng cng giỏi chữ Nho, nhưng ng Đỗ Mậu chỉ giỏi tử vi, cn ng ch ti th rất hay chữ. Ti biết như vậy l v khi ng Phan Văn Dật, thi sĩ, về dạy ở viện Hn Học Huế cng với cụ V Như Nguyện, thỉnh thoảng ng Phan Văn Dật biểu sinh vin ra gặp ng ch ti để hỏi thm. Người ta gọi ng hay chữ bởi v ng thuộc lu tất cả cc nghĩa của chữ Nho, giải thch cho sinh vin rất r rng. C người cũng gọi ng bằng thầy, như gọi thầy đồ Nho vậy.
Nhn chung, hầu hết những người theo cụ Ng khi cụ chưa chấp chnh, khng mấy ai cn dnh dấp tới gia đnh họ Ng nầy sau khi ng Ng Đnh Diệm lm tổng thống mấy năm.
L do, một số th nghĩ rng Chim hết bỏ n, hết c quăng nơm nn họ tự động thối lui. C thể họ cn cảm tnh với cụ Ng đấy, cũng khng ngn cậu Cẩn bao nhiu, d g th cậu cũng l người biết nghe, c thủy c chung, nhưng với ng Nhu, đức cha th người ta sợ lắm, ngn lắm. Người ta sợ ng Nhu thủ đoạn, ght ng ta khinh người. Họ biết ng Nhu khng ưa họ, chi bằngvề trước l hơn.
ng Nhu c băng của ng, l cc ng Nguyễn Hữu Chu, Nguyễn Đnh Thuần, Trần Trung Dung, Lm Lễ Trinh, đều l tr thức, đại tr thức, khoa bảng đầy mnh, từng ở trong nhm X Hội (Tờ bo của ng Nhu). Nhm theo cụ Ng, cao lắm chỉ c t ti, gốc Khố Xanh, Khố Đỏ. Tuy nhin, theo ti thấy, nhm sau ưu việt hơn, t ra l khng tham quyền, biết tiến biết thoi, nhất l c tư cch hơn, ngoại trừ ng Đỗ Mậu.
ng Mậu đeo st cụ Ng, nhờ cụ Ng che chở, tới ngy đảo chnh, ng Mậu cn lm gim đốc Nha An Ninh Qun Đội, nn dễ phản cụ, v phản thật, nn anh em ng Diệm kh ton mạng.
ng Nhu khng ưa ng Mậu v g ?
R nhất l v việc ng Mậu xin ln tướng. ng Diệm th ừ, ng Nhu khng những đ ni non (tiếng Php) m cn ch :
- Gốc đội Khố Xanh, lm đại t l được rồi. Ln tướng V Nguyn Gip n cười cho.
ng Nhu ni như vậy l sai đấy !
Thứ nhứt, ng Nhu trọng khoa bảng như người Huế vậy nn nhiều khi cố chấp !
V Nguyn Gip tn thiệt l V Gip, đậu cử nhn luật, nổi tiếng dạy sử hay ở trường Thăng Long H Nội, nhưng gốc gc, cũng l anh nh qu.
Ngay V Gip l ci tn qu. Ci tn đ l một trong thập thin can: Gip ất bnh đinh. Đ l cch đặt tn qu v xưa như ta thưng thấy trong Quốc Văn Gio Khoa Thư. Sau nầy lm lớn, thm vo chữ Nguyn nghe cho ku. Nguyn Gip l gip cn nguyn, chưa bị đm thủng !
Thứ hai, anh học tr V Gip cũng chẳng can trưng g đu. ng thi đậu v trường Khải Định, lớp xt dm (sixime), năm đầu cấp 2, học được hai năm bị đuổi học, bị Mật thm Ty bắt bỏ t v biểu tnh chống Php. Qua qu trnh bị Ty bắt, ng trở thnh con Ty như lời tố co của L Đức Thọ, khiến mộng lớn của V Nguyn Gip khng thnh.
V Nguyn Gip (đồng ch Văn) cng Phạm Văn Đồng (đồng ch T) năm 1941, sang Tầu, được Hồ Ch Minh cho đi Thiểm Ty để học qun sự. Đi nửa đường th Hồ Ch Minh nghe tin Php đầu hng Đức. Tưởng thời cơ đ tới nn Hồ Ch Minh gọi hai ng nầy trở lui, về nước để cướp chnh quyền. Về tới Việt Bắc, t ra thời cơ chưa tới, Hồ Ch Minh bn lm việc cho OSS(tiền thn CIA by giờ), gip tm cc phi cng Mỹ bị Nhật bắn rơi ở miền Bắc, để ngược lại, OSS gip vũ kh cho đm Hồ Ch Minh. Qua sự việc nầy, V Nguyn Gip theo học một kha Du kch chiến do một thiếu t Mỹ, tn Smith, một người trong nhm OSS dạy cho.
Như vậy, nếu ni về học qun sự, ng Đỗ Mậu chnh qui hơn, căn bản hơn chớ. Trường lớp ng Đỗ Mậu học hnh đng hong hơn, chớ c học giữa rừng xanh như tặc dzăng (tarzan) V Nguyn Gip đu.
Với lại, trong hng tướng lnh của Việt Cộng, thiếu g người xuất thn tệ hơn Đỗ Mậu nhiều. Xin đơn cử :
Đại tướng Chu Văn Tấn (cng V Nguyn Gip l hai đại tướng đầu tin của Việt Cộng),xuất thn l lnh Dỏng. Lnh dỏng, cũng như lnh lệ ở ngoi Bắc, lnh khố vng ở miền Trung, l lnh canh gc dinh thự cc quan, hầu tr rượu, bưng điếu trp (đựng thuốc l, cau trầu; cc quan xưa cũng thường ăn trầu), cầm cờ cầm phướn hay dắt ngựa th c vẻ vang g đu ! Khng lthầy đội Mậu lại thua anh lnh dỏng hay sao ?
Cn như gốc gc mấy ng tướng Việt Cộng khc, phần đng, so với ng Mậu, họ cũng thua xa.
V dụ :
- Phng Ch Kin, thiếu tướng hay trung tướng g đ, gốc l người lm cng cho một ch ba Tầu chủ tiệm chạp ph no đ, rồi theo Cộng Sản, ln lm tướng chẳng mấy hồi. C sao đu ! ! !
- Một Phng khc nữa, l Phng Thế Ti, một tay tha phương cầu thực, tới tận Vn Nam bn Tầu, nổi tiếng trong giới giang hồ, Hồ Ch Minh cho đi theo, gọi l bảo vệ, để phng hờ, lỡ c bị bọn du cn du kề Tầu hiếp đp th Hồ Ch Minh cũng c tay đệ tử l du cn để dĩ độc trị độc.Vậy rồi cũng ln tướng. C sao đu ! ! !
Hai ng họ Phng nầy đng l Phng thời. Gặp thời m ln. Nhờ chiến tranh, nhờ sng đạn, nhờ giết chc, nhờ mu đổ xương rơi, nhờ đồng bo điu linh khốn khổ v giặc giả m biết bao nhiu kẻ Phng thời. C sao đu!!!
ng đại tướng L Đức Anh, xuất tnn cũng l cai. Người Php c ni : Một ng cai giỏi sẽ l một ng tướng ti. Khổ nỗi ng cai Anh, dn cao mũ thường gọi l cai chột, khng phải l cai lnh, (caporal), m cặp rằn, biến dạng chữ Caporal, thường dng để chỉ cai lục lộ, cai phu, cai cạo mũ. Chữ cai nầy nghe dữ dằn lắm. Thế rồi cũng nhờ cảnh mu đổ xương rơi của dn Min m ng ta ln tới đại tướng Việt Cộng ! C sao đu ! ! !
Bn Nga như Jukov, bn Tầu như Bnh Đức Hoi, cũng vậy thi, cng l tướng cả. Đời thiếu g tướng Quảng Lạc! C sao đu ! ! ! C dịp sẽ ni lại sau !
ng đại t Đỗ Mậu rất hận ng cố vấn Ng Đnh Nhu v thi độ v cu ni của ng Nhu. Việc ng Mậu hăng hi tham gia, mc nối lật đổ anh em ng Diệm, khng l no lại khng do ci tm l(hận ng Nhu) ấy m ra ?
ng Đỗ Mậu giỏi tử vi. Nhiều đm, tổng thống Ng Đnh Diệm, ngủ khng được, cho gọi ng đại t Đỗ Mậu vo dinh xem tử vi chơi. Khng r ng Đỗ Mậu xem tướng cụ Ng như thế no, c ni cho cụ Ng hay cụ sẽ chết về một tay đui khng ? Tay đui ni li l tui đy đấy.
R lắm, để rửa mối nhục ch ng ta văn dốt vũ nht, nn sau khi ng Diệm chết rồi, phe ng Dương Văn Minh đ nhau ra m gắn lon cho nhau, mỗi ng ln một cấp. Thế cũng chưa vui lắm. Bấy giờ ng Tướng Mậu (đại t thăng thiếu tướng Đỗ Mậu, lc ấy chưa c lon chuẩn tướng - một sao), ng Mậu ginh ci chức ph thủ tướng, đặc trch văn ha.
Ln tướng, thỏa được ci ước nguyện rồi, cũng chưa đ.
Ph thủ tướng, cũng chưa đ, phải coi về văn ha kia !
Để cho thin hạ thấy ci ti coi tử vi của ng Đội Mậu, ng phải trng coi về văn ha cho dn tộc. Bo ch hồi đ gọi mỉa l văn ha lnh Khố Xanh. Lm qu, lộng qu th thin hạ người ta chưởi cho. Biết thế no được ? !
Cũng may, ng thiếu tướng ph thủ tướng, đặc trch văn ha tuy ham nhưng cũng biết điều, chẳng trả th những kẻ xấu mồm xấu miệng. Cỡ như by giờ, ở Việt Nam, c ai ch ai trong chnh quyền như vậy th cũng mệt đấy. Chẳng t tội g đu, chỉ phải đi học tập cải tạo cho mở mang tr c ra m thi ! ! !
Hồi xưa, ở xm Đng Ba, ng Đội Mậu đeo lon quan ba (đại y) thin hạ thấy đ gh lắm rồi. By giờ, ng lm tới thiếu tướng ph thủ tướng đặc trch văn ha th ci gh đ ln tới đu ? ! Khng chừng khi đi vo cửa Đng Ba, ngang qua căn nh cũ gia đnh ng Mậu từng ở, khng biết c ai khng dm nhn vo v sợ ci oai của ng Honh Linh hay khng ! Linh nầy, người ta hiểu l linh thing như ở mấy ci miếu thờ thổ cng, thổ địa ở thn qu vậy.
Yu nước ? Ai chẳng c, kẻ nhiều người t m thi, ngoại trừ một số t người khng chịu lm người, chỉ ưa lm cầm th.
Ni thiệt tnh, cụ Ng v nhm cụ Ng đều l những người t nhiều yu nước cả đấy. Theo hầu, theo ph ủng hộ một người chống Ty, từ quan th đều l yu nước cả, như đ ni, t nhiều m thi. ng Đỗ Mậu cũng l người yu nước. Yu nước hay yu danh vọng, ci no ng Mậu muốn hơn. Điều đ, xin để mọi người phn xt, ti khng muốn bị mắng l hồ đồ. Nhưng, xem ra cch yu nước của ng Đỗ Mậu, nổ pho Bnh Đ nhiều qu. C nghĩa l ng khoe ci lng yu nước của ng qu mức, như pho tết sản xuất ở lng Bnh Đ, thnh ra, lng yu nước của ng trở thnh một mn trang sức ng đeo vo để le thin hạ chơi, lm mất đi sự knh trọng của người khc !.
Hồi xưa, khi ti cn ở nh ng ch, ti thấy ng ch ti thường khen cụ V Như Nguyện, khng thấy khen ng Đỗ Mậu bao giờ, chỉ một lần, ng bảo, ng Mậu c học chữ Nho. C học chữ Nho, c nghĩa l học đạo thnh hiền. Khoe khoang như thế th khng giống ng no trong thất thập nhị hiền cả, ni chi tới cụ Khổng.
Điều đng tiếc, sau khi ti rời xm Đng Ba, t khi về thăm ng ch họ, bởi ti từng bị ng mắng l thằng bất trị. Khng phải ti tự i, chắc g ng mắng sai m tự i, nhưng ti ngại hỏi chuyện ng, khng như ngay xưa, khng hỏi ng cũng ni cho nghe để răn dạy anh em chng ti. Thnh ra, ti khng r, ng ch hoặc cc đồng ch cũ như cụ V Như Nguyện, nghĩ g về ng Đỗ Mậu, bấy giờ bị thin hạ ch l bất trung. Trung với hiếu, theo đạo Nho, l hng đầu. (Trai thời trung hiếu lm đầu - Lục Vn Tin).
Sau khi cụ Ng lm tổng thống, ng ch họ ti xin nghỉ hưu, mặc d, hồi ấy, cậu Cẩn, theo đề nghị của cụ V Như Nguyện, đang lm tỉnh trưởng Bnh Định, cho ng đi lm quận trưởng một quận no đ ở Bnh Định, nhưng ng từ chối.
Trong nhiều bữa cơm, ng kể lại vi thế thi nhn tnh hồi bấy giờ, như chuyện cụ V Như Nguyện bị xm tấu, bi lọ với cụ Ng, khiến ng từ chức dn biểu sau khi đắc cử (Đắc cử nn thi lm tỉnh trưởng). Cụ V xin về dạy học ở Viện Hn Học. ng ch họ ti cũng nghỉ hưu lun. Họ noi gương Phạm Li đấy, Chim hết bẻ n, hết c quăng nơm cu tục ngữ ng Hiến ni lại với chng ti sau khi kết thc một cu chuyện g đ.
Tiếc rằng về sau, khi ti đ đi dạy, t lui tới nh ng ch họ để biết thm thế thi nhn tnh người Huế như thế no !.
Ti cũng t m. Khi cn ở trong nh ng ch, sau một lần pht hiện trn đầu tủ, ng ch vất ln đ mấy bin bản họp đảng (Cần Lao), ti bn ln rnh, hễ c bin bản no mới th ti ln đọc chơi. Bin bản khng ni g lạ. V ng ch ti cũng rất t pht biểu. Phần nhiều l lời lẽ mấy ng tn tng, - mới v đảng -, coi bộ tch cực lắm, nhất l mấy ng cũng tn tng cả mặt tn gio. Khng hiểu cậu Cẩn v ng Thục c bao giờ đọc cc bin bản nầy để biết cng lao khuyển m của họ hay khng ? !
Khng hiểu sao, c một lần trong bữa ăn, ng ch ti ni :
- Tau theo cụ Ng l v chống Ty. By giờ c theo đạo, phải thờ ng cha Gi Su, mắt xanh mũi l như Ty, tau đu c chịu.
C phải người ta đặt vần đề mấy chữ Đ (4) với ng ch ti chăng ?
Mặc d hồi xưa ng c đi lnh Khố Xanh, nhưng v ci sở học chữ Nho của ng, ng đu c theo Ty được. Cũng như một số binh lnh hồi ấy (trước 1945), như ng quan một Khố Đỏ Phan Tử Lăng, ng đội Khố Đỏ Nguyễn Vinh, ng Phng Ngọc Trưng, ng Đinh Sơn Thung, l những người theo cụ Ng cả. Một lần, trong bữa cơm, ng ni với anh em chng ti, cụ Ng, một trong những lần ni chuyện đầu tin ở quốc hội, ng tỏ lời khen ngợi những người lnh Khố Xanh, Khố Đỏ đ hết lng với cụ Ng, khng sợ mật thm Ty bắt bỏ t, như trường hợp ng Đỗ Mậu l một.
Sau khi ng Diệm lm tổng thống, ng ch họ ti t quan hệ với những người trong nhm ng cn ở trong chnh quyền như ng Đỗ Mậu, ng Phng Ngọc Trưng. Chỉ cn hai người ng lui tới thăm hỏi thường xuyn l cụ V Như Nguyện v ng nhạc sĩ Ng Ganh. Cụ V Như Nguyện như ti ni l người đứng đầu, cn ng Ng Ganh cũng l người trong nhm như ng ch ti vậy. Sau khi ng Ng Ganh được bầu lm b thư tỉnh đảng bộ Cần Lao Thừa Thin Huế, dần dần ng ch ti khng cn đi họp đảng nữa, nn ti mất cơ hội đọc ln bin bản họp Cần Lao.
ng quay trở về lo chuyện lng : Lng Hiền Lương, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thin. Đy l lng nội, ngoại của ng ch ti, cũng l lng nội ti. Lng ngoại ti l lng Nhan Biều, bn kia sng Thạch Hn, ngang với thị x Quảng Trị.
ng đứng ra quyn gp xy lại đnh lng, đnh nầy lớn, chỉ sau đnh lng La Chữ m thi, bị Việt Minh tiu thổ khng chiến năm 1946. Khi chuẩn bị đnh nhau với Php ở Huế, tất cả cc văn bản, chiếu biểu của triều Nguyễn cất giữ ở Tng Thơ trong thnh nội Huế, được chuyển về để ở đnh lng ti. Thế rồi Việt Minh trong lng, những người dốt nt, cho l tn tch phong kiến, cho dn lng tự do lấy về lm giấy vấn thuốc l ht chơi, hoặc nhm lửa hết, khng cn được một tờ giấy bổi no.
ng viết một cuốn sch ni về lịch sử lng, nhan đề l Hiền Lương Ch Lược. May mắn, ng khng ni g tới nội tổ ti l người lm thầy thuốc trong triều thời Thnh Thi, nhưng điều lm ti giận ng l ng ch thn phụ ti ỷ mnh l con độc nhứt của quan ngự y nn học dốt, thất ch bỏ lng m đi khi cha ti vừa 20 tuổi.
Tuy vậy, ng ch ti rất knh trọng những người lớn tuổi, chảng hạn như với cụ Thị Ng. Một năm, khi ti cn lm học tr ở trường Quốc Học, sống tại nh ng ch, th cụ Thị Ng hơn 70 tuổi, cưới một c, chị Bảy, nguyn l một em Mari, mới 20 tuổi, lm vợ, khiến thin hạ đồn đi dữ lắm ! Ai cũng cười, bn tn, vậy m ng ch ti chẳng bn đến việc đ bao giờ. Cu chuyện nầy, ti viết thnh một truyện ngắn, nhan đề l Cựu Học Sanh, in trong cuốn Viết Về Huế, tập 1.
Cụ Thị Ng tn thật l Trần Văn Ng, qu ở Quảng Trị, hng ch bc g đ của Trần B Khu, - Khu l người anh, v Đon Mại (Trần B Mại), người em -.
Trần B Khu, tức Đon Khu, đại tướng Việt Cộng, v ng em l Đon Mại, hoạt động nằm vng ở miền Nam trước 1975. Hai anh em ng nầy, nh ở gần nh cụ Thị Ng, đối diện hiệu tạp ha Nam An, mẹ c gio V Thị Tr Lin, bạn học cũ của ti ở trường Quốc Học, c lần ch ti ốm (gầy) giơ xương..
Bố Đon Khu c hai vợ, vợ hai l mẹ Đon Khu, Đon Mại. B vợ cả, c một con gi, tục gọi l b Hường, chồng qua đời sau 1975, chủ tiệm giặt ủi ở trn đường Hng Vương, đối diện với chợ Thị Ngh, Saigon. B nầy c người con l trung y Cng Binh, chế độ cũ. Anh nầy phục vụ ở Vng 2 Chiến Thuật, trước 1975, đem một chiếc xe du lịch của một ng tướng ngoi đ về Saigon sửa. Năm đ, 1975, tướng Đon Khu, sư trưởng sư đon Sao Vng, đơn vị bắt ba ng tướng của ta(Nguyễn Vĩnh Nghi, Phạm (?) ngọc Sang (khng qun), v Trần văn Nhựt) ở Phan Rang. ng Khu về thăm b chị ở Thị Ngh, bằng chiếc xe hơi do ng chu đ sửa, nay ng cậu dng,(ng Khu, em của mẹ anh trung y cng binh) !
Tuy theo Việt Cộng, nhưng gia đnh Đon Khu khng ngho. Chỉ c dn lng Gia Đẵng ng ta mới thật sự ngho.
Quảng Trị l tỉnh ngho nhứt miền Trung, lng Gia Đẵng của ng Đon Khu l lng ngho nhứt Quảng Trị. Sau Ma H Đỏ Lửa, Sư Đon Thủy Qun Lục Chiến đng từ Ph Tam Giang ra tới Gia Đẵng, ai từng tới đy th biết lng nầy ngho như thế no. Dn lng nầy lm nghề c biển, khng c ruộng v đất lng ton l ct trắng. Đến ma thu đng, biển động, khng đi đnh c được, dn đi lắm. Bố mẹ (mẹ lớn, vợ cả) của Đon Khu lm nghề đầu nậu, cho vay khi dn khng đnh c được, khi c c tm th thu mua gom lại đem về tỉnh bn lấy lời. Thnh ra dn lng Gia Đẵng bị bố mẹ Đon Khu bc lột tới hai lần. Do đ, anh em Đon Khu mới c nh ở Huế, học hnh ở Huế.
Thời Ng Đnh Diệm, anh Nguyễn Văn Cường, (bạn t cải tạo của ti ở Trảng Lớn), cn sự Nng Lm Sc, trưởng ty Ngư Nghiệp Quảng Trị ni với ti rằng Ty của anh c nhiệm vụ pht khng lưới, lưỡi cu cho đồng bo, gip dn chi đng những ghe nhỏ. Những sự trợ gip nầy thuộc ngn sch quốc gia v ngn sch viện trợ. Bố mẹ ng cch mạng Đon Khu th bc lột dn chi, đế quốc Mỹ th trợ gip dn chi. Buồn cười khng ! ! ! ? ? ?
Trước chiến tranh Php Việt (1945-54), mẹ đẻ (vợ hai của bố) Đon Khu v Huế sinh sống, lại tiếp tục bc lột dn ngho bằng một phương cch khc: Mở tiệm cầm đồ. Đ l tiệm cầm đồ Mụ Thi (ni theo cch Huế) đối diện với tiệm chạp ph Nam An của mẹ c gio Tr Lin như ti ni ở trn, gần nh c Hoắc Hương. By giờ, ở Saigon, mấy ng cn bộ cch mạng, c tiền cũng cho vay, ăn tiền đầu v cầm đồ. Họ cho như thế khng phải bc lột m chnh l gip đỡ người cần c tiền. Lm nghề cầm đồ, xanh xt đt đui, trước 1975, người ta gọi l nghề đẻ con trai khng cu. By giờ, văn ha mới x hội chủ nghĩa, ci nghề khng cu đ trở thnh nghề nhn đạo. Thin hạ đảo đin cả rồi hay sao vậy n ! ! !
L Duẫn l người rất cục bộ. Khi c quyền, - ngoại trừ một t người coi thường ng ta như Trần Cng Khanh, - Trần Cng Khanh, qu ở lng Huỳnh Cng, Vĩnh Linh, Quảng Trị, người đầu tin giữ chức chủ tịch ủy ban hnh chnh Trung Bộ, đảng vin Cộng Sản, thuộc dng di nh quan v giu c, coi thường L Duẫn i-tờ-rt (t học) ngoi ra, những ai thuộc dn Quảng Trị, dn Huế - Thừa Thin hay Quảng Nam, đều được L Duẫn cất nhắc để lm vy cnh như Đặng Lang, Đặng Th, qu lng An Tim, Triệu Phong, Quảng Trị; L Trọng Tấn, người lng Phước Tch, lng độc độc lm đồ gốm - Trần Hữu Dực, v Đon Khu, nn Đon Khu ln loon mau vậy. Dn cc tỉnh kế cận cũng đng, khng t người được L Duẫn cho lm vy cnh..
Cũng v l do đ m L Đức Anh ln rất nhanh. Khi Saigon sụp đổ năm 1975, L Đức Anh mới mang loon đại t, tư lệnh qun khu 9, miền Ty, ln nhanh như gi, nhứt l sau 1979, năm Việt Cộng xm lăng Kampuchia.
L Đức Anh, trước v sau 1945, L Đức Anh c thn nhn cư ngụ ở pha trong chợ Xp một cht, trn đưng Ng Đức Kế, (xưa gọi l đường Chợ Xp). Một người ch (hay bc) lm rể bn pha nh ng thị Ng. L Đức Anh vốn dng di Đon Trưng, Đon Trực.
Về Đon Trưng, Đon Trực l hai người đứng đầu trong vụ Giặc Chy Vi. Sử chp :
5.- Sự phản nghịch ở Kinh Thnh
Việc ngoi bc mới hơi ngui ngui, th Kinh đ lại c việc lm cho no động lng người.
Nguyn vua Dực Tng l con thứ m được nối ngi, l v người anh ngi l Hồng Bảo, phng đng, khng chịu học hnh cho nn khng được lập. ng ấy lấy điều đ lm tức giận, bn mưu đồ với một nước ngoại quốc để tranh ngi vua. Chẳng may sự lộ ra, ng ấy phải bỏ ngục, rồi uống thuốc độc m chết. Cn con ng ấy th được tha m phải đổi tn l Đinh Đạo.
Đến năm Bnh Dần, l năm Tự Đức thứ 19, nh vua đang xy Vạn Nin Cơ tức l Khim Lăng by giờ, qun lnh lm lụng khổ sở, c nhiều người on giận. Bấy giờ ở kinh thnh c Đon Trưng cng với em l Đon Hữu i, Đon Tư Trực v bọn Truơng Trọng Ha, Phạm Lương, kết lm Sơn Đng thi tửu hội, để mưu việc lập Đinh Đạo ln lm vua. Bọn tn Trưng mới chiu dụ những lnh lm ở Vạn Nin Cơ v cng với quan hữu qun Tn Thất Cc lm nội ứng định ngy khởi sự.
Đến hm mồng 8 thng 8, bọn tn Trưng đem qun vo cửa tả dịch, chực xng vo giết vua Dực Tng. May nhờ c quan chưởng vệ Hồ Oai, đng cửa điện lại, h qun bắt được tn Trưng, tn Trực v cả bọn đồng đảng. Đinh Đạo phải tội giảo. Tn Thất Cc th tự vẫn chết, cn cc quan c trch nhiệm đều phải chiếu tội nặng nhẹ, hoặc phải cch. (Việt Nam Sử Lược - tập 2. trang 272)
Theo dư luận ở Huế, chu chắt Đon Trưng, Đon Trực sợ lin lụy, bn bỏ Huế chạy trốn, một số về Truồi, pha nam Huế; một số ra Hương Cần, pha bắc Huế, đổi thnh họ L. Con chu họ L ở Hương Cần, theo như người Huế ni, c ng L Văn Khương, đại t Khng Qun VNCH, ng L Van Lm, tc giả sch l ha đệ nhị, ng L Văn Bang, thiếu t Khng Qun VNCH Điều nầy, ti chỉ nghe đồn chớ c được đọc gia phả của họ đu m biết chắc !
Họ L ở Truồi, chnh l ở lng Bn Mn, huyện Ph Lộc (sau nầy đổi thnh Vinh Lộc) l họ của L Đức Anh. Khi L Đức Anh lm 1 trong nhm đứng đầu đảng Việt cộng, c người ni: L Đức Anh l con chu tn phản nghịch, nay lm trm đảng cướp. Ging no giống đ! C chi m thắc mắc ?
Anh em L Đức Anh học hnh khng tới nơi. Người anh c tiệm đại l gạo ở Hng B, tiệm g Lợi đ, ti khng nhớ. Chủ tiệm nầy l bố trung t hải qun trung t LKL của VNCH. C lẽ nhờ l chu L Đức Anh, ng trung t nầy đi t cải tạo chỉ 4 năm rưởi th được tha ra. Như người ta th cũng phải ngồi gở trn mười cuốn lịch như khng. ng hải qun trung t LKL qua Mỹ theo diện HO.
L Đức Anh, mới đậu bằng Sơ học yếu lược (lớp ba), rời qu vo Nam tha hương cầu thực, lm cặp rằng ở đồn điền cao su Ph Riềng. Việc nầy nhiều người biết, xin khỏi bn thm.
Ngi nh ngay ng tư đường m Hồn (Nguyễn Hiệu) v đường cửa Đng Ba (Mai Thc Loan), đối diện với nh c Hoắc Hương, bọn học tr chng ti thường gọi l ngi nh ma, khng ma th cũng bệnh hoạn. Một thằng b, tn Quỳnh, - gọi l b nhưng c lẽ cũng lớn tuổi, - bằng cỡ Tuệ hay Ủy, thường mặc bộ o l trắng rất sạch, miệng thuờng si bọt mp, ni ngọng, đi lang thang dọc bờ tường nh n nh nầy c xy tường gạch, cửa tam quan - thật ra chỉ c một cổng, khng c cnh cổng, trong l bnh phong bằng gạch. - Kiểu nh quan to hồi xưa, - Thằng b rất hiền lnh, đi lang thang một mnh, khng đi học được, chơi một mnh, khng ai chơi với n v n bị bệnh đin. Đin nhưng n khng ph ai, khng ni lảm nhảm. Cc nh quan to ở Huế, thường c một đứa con bất thường như vậy. Người ta gọi l m bo, v khi lm quan, c lm điều g đ, thất đức. Đ l ci quả của sự thất đức đ. Tin hay khng th ty. Chuyện nầy cũng tương tự như chuyện Nm Bt Ch trong Vang Bng Một Thời của Nguyễn Tun vậy. Ngy nay, dưới nhn quan khoa học, c thể đ l hệ quả của sm nhung, hay sự trụy lạc của cc ng quan gi cn ham trống bỏi.
Tuy nhin, mặc d khng r nh quan nầy l ai, ti vẫn c cảm tnh với thằng b đ. Cn ai sống trong ngi nh đ th ti nhớ c c NTQH, du học ở Mỹ về, l người đn b li xe hơi đi lm, đi chơi thứ 2, sau mệ Sen. Xe c QH mới hơn, Renault 10. C nầy gốc l c gio, du học Mỹ về lm sở Mỹ, c thể nhờ đ l em trai c, NTC, chưa hoc hết cử nhn luật m lm Gim đốc ở Bộ Thng tin.
Đy cũng l nh c Tịnh Nhơn. Bọn học tr ở Huế như bọn ti, phần đng biết c, khng biết mặt cũng biết tn. C l c gio của cc đứa em của ti. Ti ni cc em v em ruột ti cũng c m em b con cũng c. C dạy hay, tận tm, v cũng c lần thời trẻ, c từng lm Việt Minh, rồi bỏ Việt Minh, khng theo được. Một lần Việt Minh giao cng tc cho c, c khng lm, quyết định từ bỏ v thả ti liệu ấy xuống giếng trong nh c, thay v đem giao cho người khc. Kể chuyện bỏ ti liệu xuống giếng cho học tr nghe m c khc, bỏ Việt Minh m c khc bởi v khoảng thời gian ấy, cc năm 1948, 49, bỏ Việt Minh c nghĩa l từ bỏ con đường khng chiến cứu nước, ginh độc lập, v theo Ty.
Ti chỉ nghe ni về c Tịnh Nhơn, bởi v c l gio sư trường Đồng Khnh v, cng với chồng l ng Văn Đnh Hy, thầy dạy Việt Văn chn ngắt của ti năm ti học Đệ Tam ở Khải Định (năm ấy cn tn cũ), sau ng lm Hiệu Đon Trưởng rồi Gim học trường Quốc Học, huynh trưởng gia đnh phật tử, m phong tro nầy, sau khi hồi cư 1948, 49, ở Huế, ln rất cao.
Mi đến năm 1962, năm ti chấm thi trung học tại trường Quốc Học, c Tịnh Nhơn khi ấy l hiệu trưởng trường Đồng Khnh, lm trưởng ban Việt Văn trong hội đồng chấm thi. C đến họp, đẹp, sang trọng, đỏng đa đỏng đảnh - ấy l ni theo cch Huế. Ti v mấy người bạn cng lm gim khảo hơi nản lng về thi độ của c. Cũng may, c bận việc, giao lại cho ng NĐG, ph ban trng coi mọi việc, rồi c đi mất tiu, cho đến khi chấm thi xong, cũng khng thấy c đến chỗ chng ti chấm bi thi lần nữa.
Hai vợ chồng c Tịnh Nhơn, v khng c chữ Đ (4) no nn ci ghế họ ngồi khng lu, nhất l sau khi ci lưng dựa của họ, ng NVH, thi chức gim đốc nha đại diện gio dục, đi du học bn Ty.
Tn đầy đủ của c Tịnh Nhơn l Đặng Tống Tịnh Nhơn. Tống l họ mẹ, l hậu duệ b Thừa Thin Cao Hong Hậu, - ti chỉ biết họ Tống, khng biết tn. B Thừa Thin Cao Hong Hậu l mẹ ng Hong Tử Cảnh, người được ng cố đạo B Đa Lộc đưa qua Php để xin cầu viện. Hong tử Cảnh bị bệnh đậu ma chết sớm. B mẹ ng cũng chết sớm. Tuy nhin, sau khi ln ngi, b được vua Gia Long phong lm Cao Hong Hậu, miếu hiệu Thừa Thin. Ngi mộ của b nằm kế cạnh mộ vua Gia Long. Ai từng đi chơi lăng Gia Long, sẽ thấy cảnh mộ ấy, xy cất rất honh trng.
C Đặng Tống Tịnh Nhơn, sinh khoảng 1930, 31 g đ, mồ ci cha mẹ rất sớm. Cha c l ng Đặng Ngọc Chương, cng chức thời Ty, chết v bệnh lao. ng Chương l anh em ch bc với Đặng Ngọc Thụ, ng nội của bc sĩ Việt Cộng Đặng Thy Trm, chết ở Quảng Ngi năm 1970. Bc sĩ Việt Cộng Đặng Thy Trm l tc giả Hồi K Đặng Thy Trm.
Ngi nh nầy kinh lắm. Kẻ bệnh đin, người chết v bệnh lao, kẻ bỏ đi mất tch. Bc sĩ Việt Cộng Đặng Thy Trm cũng sinh đẻ ở đy (1942), trước khi cng mẹ (Don Ngọc Trm) ra Thanh Ha (1944) theo bố (Đặng Ngọc Khu) lm nghề dạy học.
Khng hiểu căn nh ma nầy by giờ như thế no, c trả lại cho người họ Đặng, bố của Đặng Thy Trm từ ngoi Bắc trở về sau 1975, cho đng với cu tục ngữ thời đại mới : Người Nam nhận họ, người Bắc nhận hng.
Cn một nhn vật đặc biệt nữa, người cuối cng xm Đng Ba, xin trnh by cng độc giả, mt nhn vật ủng h ch sĩ nhưng khng theo tổng thống, ấy l cch ni của một số người ở xm nầy.
ng cụ nầy gốc l cng chức, nhưng khng chịu theo Ty, cũng khng theo Việt Minh. Năm 1948, sau khi Việt Minh bỏ mặc dn, chạy trốn ln rừng, Ty chiếm lại cc tỉnh Thừa Thin Huế, Đ Nẵng, Quảng Nam, Quảng Trị, Quảng Bnh, nhưng khng chnh quyền dn sự Việt Nam. Ty đi lng, mặc sức đốt nh, hiếp dm, cướp của Cụ Trần Văn L, qu ở Quảng Trị, nguyn l tuần vũ, quan lại triều đnh Huế, thấy tnh hnh như vậy, bn quan hệ với qun đội Php, đứng ra thnh lậpHội Đồng Chấp Chnh Lm Thời để can thiệp, bảo vệ cho dn. Đ l chnh quyền quốc gia nguyn thủy, trước khi Quốc Trưởng Hồi Loan năm 1949.
By giờ cc thnh phần nhn sĩ, yu nước, nhưng khng theo Việt Minh, cng tham gia Hội Đồng với cụ Trần Văn L để gip dn. ng cụ ni trn ở xm Đng Ba của ti, cng tham gia với cụ Trần Văn L. Đ l cụ L Khương, từng l đồng ch với cụ V Như Nguyện.
Ban đầu nh cụ L Khương ở khu An Cựu, trong khun vin Cha B Sư, đối diện bn sng An Cựu l Cung An Định. Cụ Khương tham gia Hội đồng Chấp chnh Lm thời với cụ Trần Văn L. Được tin Việt Minh b về tm bắt. Cụ L Khương bỏ nh trốn đi một thời gian. Bọn Việt Minh bn ln cho từng đứa con trai, lc đ cn qu nhỏ, ăn kẹo c thuốc độc ; để lm cho Cụ Khương phải nng lng lộ diện. Ba người con trai, lần lượt bị Việt Minh giết cả.
Sau khi Quốc trưởng Hồi loan, qun đội quốc gia được thnh lập, trước hết l Việt Binh Đon Trung Việt cho miền Trung. Trước nhu cầu qun sự hồi đ, cụ L Khương được đồng ha cấp bậc đại y, lm việc ở bộ chỉ huy, cng với chỉ huy trưởng l đại y Nguyễn Ngọc Lễ.
Năm 1954, ch sĩ Ng Đnh Diệm về chấp chnh. Năm sau, 1955, thủ tướng Ng Đnh Diệm bị phe thn Php trong qun đội v chnh quyền miền Nam chống đối dữ dội. Bấy giờ qun đội quốc gia chia lm hai phe, một phe theo tướng Nguyễn Văn Hinh, thn Php, một phe theo thủ tướng Ng Đnh Diệm, chống Php, chống phe tướng Hinh.
Về phe chống tướng Hinh, nhiều người tỏ thi độ cng khai, như đại t (cấp bậc lc đ) Thi Quang Hong ko qun ln chiến khu Sầu Đu ở Phan Rang. Phe theo tướng Hinh th tm cch bắt cc v thủ tiu những ai ủng hộ thủ tướng Ng Đnh Diệm.
Cng cuộc chống Php ginh độc lập đ diễn ra hng trăm năm nay. By giờ l cơ hội qu bu v cng. Những người từng c thức về tinh thần độc lập đều biết như vậy, huống chi những ngươ từng ủng hộ ch sĩ Ng Đnh Diệm sau khi ng treo ấn từ quan.
V vậy, cụ L Khương bị phe tướng Hinh bắt đưa ln tầu lửa giải về Saigon để c biện php, c thể bị thủ tiu. Trung t L Khương biết số mạng mnh đang nguy ngập bấy giờ ng đeo loon Trung t - nhn khi bọn p giải sơ hở, cụ L Khương nhảy tầu trốn thot. Trong một lần ăn cơm, ng ch họ ti kể lại chuyện cụ L Khương. ng ni: ng ấy m khng trốn thot được, chắc bị tụi n giết rồi.
Mặc d l người từng ủng hộ ch sĩ khi ng Diệm cn bn ba nơi hải ngoại, v ủng hộ cụ m gặp hon cảnh thập tử nhứt sinh, cụ L Khương vẫn khng phải l người được ưu đi dưới chế độ mới v ng khng biết đi giựt li. Từ đ cho đến khi giải ngũ năm 1963 v tội phe Ng Đnh Diệm, ng chỉ thăng c một cấp, ln đại t.
Trong hng con chu vẫn thương kể cu chuyện khi ng cụ về Cần Thơ lm ph cho tướng Cao.
Tướng Cao nổi tiếng đnh giặc giỏi, khng phải v xuất thn từ một trường qun sự nổi tiếng no, khng phải v ti ba m v một cu ni bất hủ khi ng thưa chuyện với ng Cố vấn Ng Đnh Nhu : Dạ thưa ng cố vấn, con nằm mộng thấy Đức Mẹ hiện ra chỉ đường cho con đem qun đnh Việt Cộng.
Xưng con ! ?
Nghe c tri tai lắm khng ?
ng Ng Đnh Nhu sinh năm 1911. ng Huỳnh Văn Cao sinh năm 1927, km 16 tuổi. Vậy th chắc ng Nhu chơi bời sớm lắm, lc 15 hay 16 tuổi mới c con bằng tuổi ng Cao.
Khi cụ L Khương đ mang loon đại y rồi th ng Cao đang học lnh ắc ở trường Đập Đ, sau nầy gọi một cch văn hoa l trường V Bị Địa Phương Trung Việt. Vậy m nhờ nằm mơ thấy đức Mẹ nn ng Cao đ ln tướng, ng cụ L Khương mới đại t. Khi ng cụ đo nhậm chức tư lệnh ph qun khu 4 dưới quyền ng Cao, văn phng ng Cao ở trn lầu, văn phng ng ph ở dưới lầu, ngay dưới văn phng ng tướng.
Cụ L Khương, sau nầy, kể với cc con :
- Thằng đ m ngi trn đầu tao ?
Thế rồi ng biểu lnh chuyển văn phng của ng qua pha bn kia, cũng ở dưới lầu, nhưng pha trn l thư viện. ng cụ chỉ chịu ngồi dưới sch vở.
Khng ai ch hnh động đ của cụ L Khương đu !
Gia đnh ng Cao ở Huế c tiếng tăm g đu để người ta nể trọng. Anh ng Cao l một thầytrợ gio. Trợ gio l mới đậu tiểu học, xin đi dạy, cho học sinh cc lớp 1, 2 v 3. Khng nghe người ta ni ng Cao học cao, học giỏi, chỉ l thời thế tạo anh hng. Anh hng như ng Cao l chịu trch nhiệm về trận Ấp Bắc đấy.
Vậy m ng Cao cũng thot khỏi trch nhiệm, khng bị mất chức như ng đại t Bi Đnh Đạm, khi đ lm tư lệnh sư đon 7, dưới quyền ng Cao.
Cng l người ủng hộ cụ cả đấy. Nhưng khi cụ Ng qua đời, cụ L Khương bị gn cho lngười của cụ Ng nn ci gọi l Hội đồng Tướng lnh buộc giải ngũ. Cn ng Cao khng bị buộc như thế, lại ln một sao. Mi ba năm sau, 1966, thot chết v mấy vin đạn sng Colt của ng thiếu y Nguyễn Đại Thức, ng Cao hoảng hồn, thấy cn đường binh nghiệp của ng khng kh được nữa, ng khng cn nằm mộng thấy g nữa, nn mới giải ngũ, qua lm thượng nghị sĩ cho đến ngy 30 thng tư/1975.
Mệ Sen nh ở ngay ng tư Anh Danh, c lẽ l người khng muốn dnh dấp g tới lịch sử. Điều đ dễ hiểu. V lịch sử m thn phụ cuả mệ, gọi l vua cha vua: Thnh Thi, v anh của mệ, c phải gọi l vua anh: vua Duy Tn, đều bị đi đy. Mệ l con vua Thnh Thi, c lẽ l em vua Duy Tn. Vua Duy Tn ln ngi năm 8 tuổi, năm 1908, lnh tụ cuộc khởi nghĩa Duy Tn, Thi Phin, Trần Cao Vn năm 1916, năm ấy vua mới 16 tuổi. Mệ Sen trẻ hơn, năm ti mới l sinh vin năm thứ nhứt đại học Huế, 1958, mẹ Sen khoảng 40 tuổi. C thể mệ Sen lớn hơn số tuổi đ, v bao giờ trng mệ cũng trẻ cả.
Mệ Sen nổi tiếng ở Huế v một vi điều. Nếu người ta c nhắc tới cu Quốc sắc triu hm tửu, Thin hương dạ nhiễm y, gọi tắt l Quốc Sắc Thin Hương, hay nm na l Sắc nước Hương Trời, hay nghing nước nghing thnh, th mệ Sen chnh l con người ấy. Người ta đồn rằng mệ c mi tc di lắm, mỗi khi chải tc, mệ phải đứng trn giường để tc khỏi chấm đất. Tc di, mng tay di l nt đi cc, sang trọng, giu c của người xưa, của cc hong tử, cng cha, của giới vua quan. Mệ ni tiếng Php như đầm v từng lm thư k ring cho vin khm sứ Php. Thư k ring hay tn khm sứ nầy muốn chim ngưỡng người đẹp.
Ti từng gặp mệ nhiều lần. Dễ thi !
Sau khi nắm chnh quyền t lu, tổng thống Ng Đnh Diệm cho sửa sang lại Đại Nội, những ci hư nt, sửa sang cha chiền, v cc lăng tẩm. ng cho mở Phng du lịch Huế để hướng dẫn du khch thăm th cc nơi. Mệ Sen lc ấy lm Trưởng Phng Du Lịch Huế. Bọn học tr như chng ti, nếu muốn biết lịch sử cc lăng tẩm, tn gọi của cc lăng tẩm hay đường ln cc lăng th tới phng Du Lịch Huế xin cc bản tm tắt. Mệ ngồi ngay phng trước, vui cười khi chng ti đến xin cc ti liệu ấy. Chng ti chỉ biết chừng ấy, cn cc phi đon xa đến, đi thăm Đại Nội hay thăm lăng, mệ ln huớng dẫn vin hay ai khc th ti khng biết. V hnh như phng du lịch Huế chỉ c một mnh mệ Sen, mệ kim lun tất cả cc chức.
Thắng cảnh Huế, khng phải như by giờ, trở thnh mồi cu khch, nơi bun bn. Việc ln của tổng thống Ng Đnh Diệm, như hồi ấy, chỉ l giới thiệu cho du khch, biết tới văn ha của người Việt Nam, đng với nghĩa đch thực của n, chớ khng đem ra bun bn như by giờ, v nếu lm việc ấy với tnh thương mại m giao cho mệ Sen lm trưởng phng th chỉ từ lổ l đến sạt nghiệp. Ci ngai vng của vua Thnh Thi, vua Duy Tn mệ chẳng quan tm, ci danh Cng cha vua Thnh Thi mệ cũng chẳng nghĩ tới th phng du lịch Huế, chỉ l nơi để mệ lm việc cho vui, hơn l tnh ton lời lỗ.
Dĩ nhin, chiến tranh lan trn, mọi thứ dẹp bỏ. Những năm chiến tranh đ, ti khng cn thấy một người đn b lc no cũng trẻ đẹp sang trọng, li xe hơi chạy vng quanh thnh phố Huế. Sng đạn lm thay đổi mọi sự rồi chăng ?
C ng bc sĩ người nam bộ, đổi về Huế, m mẩn v cc giai nhn đất thần kinh, được mệ Sen gả cho một c chu gi, đẹp khng km g mệ, sang khng km g mệ, v cũng hay cười khng km g mệ. Nghe ni chuyện gia đnh ng bc sĩ rồi cũng tan vỡ. Dĩ nhin, với hai c chu như thế, lời đồn đi khng thể t được, nhưng đ l đời ring, nn tuy c nghe ni nhiều, rất nhiều l đằng khc m ti chẳng chp vo đy lm chi !
Qu ng tư Anh Danh, c một nhn vật, ni cho đng l một ng nhạc sĩ đặc biệt, từng theo cụ Ng khi cụ cn bn ba hải ngoại. ng nhạc sĩ thường đạp xe đạp từ trường (tiểu học) nầy qua trường (tiểu học) khc, với cy đn ghi-ta vc trn vai, tập cho bọn trẻ ht bi Ci nh l nh của ta, cng kh ng cha lập ra hay Chuột cắp trứng, Ba ch g con đi chơi với nhau
Một lần Tuệ được ng ch ti sai ln nh ng Ng Ganh, Tuệ rủ ti đi theo. Tuệ dặn : Nh ng nầy c nui hai con ch. Một con ng đặt tn l Phch tấu, một con tn l Ni Trạng.
Phch tấu hay ni Trạng cũng giống nhau, ni như ng trạng nguyn. Đậu Trạng nguyn rồi th khoe khoang, ni dốc dữ lắm, một tấc tới trời. Khi c khch tới, hai con ch xng ra sủa. ng chủ gọi : Phch tấu, Ni trạng v nh ! Thế l hai con ch ngoắt đui v nh, khch cũng nghẹn họng, chẳng ai dm ni trạng hay ni phch tấu với ng chủ, phải giữ sự ngay thẳng, thiệt th.
Khi vụ đi pht thanh xảy ra đm 8 thng 5 năm 1963, ng l b thư tỉnh ủy Thừa Thin Huế, dĩ nhin l đảng Cần Lao, quản đốc đi pht thanh Huế. Theo chương trnh của đi pht thanh đ cng bố cho thnh giả, buổi chiều hm ấy, đi sẽ pht lại buổi lễ Phật đản diễn ra tại cha Từ Đm sng hm ấy.
Vậy nhưng đến gờ, đi khng pht chương trnh lễ như đ thng bo, chỉ c ca nhạc g đ. Thế l đồng bo Huế, phần đng l phật tử đến cha xem thử, hỏi, tại sao khng pht lại buổi lễ như đ thng bo. Người ta lại bảo nhau, hồi sng, thượng tọa (lc ấy ng cn l thượng tọa) Tr Quang c pht biểu gay gắt về việc cấm treo cờ Phật gio.
Quả tnh ti khng biết việc cấm treo cờ nầy, v khi chở đứa em gi đi coi lễ, ti ni l đi coi, xem cho biết v thường th lễ đng vui, chớ khng phải đi lễ cha, ngang qua đi pht thanh. Khi ấy trời cn sng, thấy đồng bo tụ tập đng, ti về nh cất xe gắn my, rồi ti dẫn vợ v em gi ra đi pht thanh coi chơi. Nh ti cch đi pht thanh chưa tới 200 thước.
Lc đ, quản đốc cho đồng bo biết ng khng giải quyết được, lệnh cấm l do ở trn, ng tỉnh trưởng sẽ xuống tận nơi giải quyết cho đồng bo. ng tỉnh trưởng xuống tới nơi, th ba pht sng lệnh nổ ra, lựu đạn nổ, giết chết 7 em b, đồng bo chạy tn loạn, ti cũng dắt vợ v em gi chạy lun.
Thế rồi ng nhạc sĩ bay chức quản đốc đi pht thanh.
Gặp ng ch, - như ti c trnh by - ng ch ti l bạn đồng ch đảng cụ Ng với ng quản đốc đi pht thanh. ng ch ti ni một cu : Tội nghiệp ng Ng Ganh.
ng nhạc sĩ, quản đốc đi pht thanh, b thư tỉnh ủy Thừa Thin Huế ni trn l ng Ng Ganh. Tại sao ng ch ti ni tội nghiệp cho ng Ng Ganh ? Ti nghiệp v ng khng biết qui khứ lai từ cho sớm như ng ch ti v cụ V, để mang tiếng với đồng bo Huế l đồng bo qu hương ng? Ti nghiệp v ng kẹt giữa cậu Cẩn với đức cha, hay ng bị kẹt giữa đồng bo Huế phần đng theo đạo Phật v chnh sch tn gio của anh em nh Ng m đứng đầu l ng Thục ? Tất cả những ci kẹt đ l đng tội nghiệp cho một con người ngay thẳng, chnh trực, một ng nhạc sĩ hết lng với bọn học tr như bọn chng ti.
Sự nghiệp ng chấm dứt từ đ. Từ bỏ cc chức quản đốc ấy, ng ra về. ng c chi tiếc hận khng ? V ng chết gi, chết đi, c đơn, trong cảnh bần cng, sau khi Nước nh thống nhứt, Việt Cộng treo cờ đỏ trn cột cờ Ngọ Mn.
Trại B khng cn nữa. Xm Đng Ba cn đ nhưng người th kể mất, người bỏ xứ m đi, cũng chẳng cn g. Từ cửa Đng Ba, đầu xm, tới ng tư Anh Danh, cuối xm, bao nhiu vật đổi sao dời.
Người tiu diu sớm nhứt l cụ Thị Ng, tiếp chn c ng Đỗ Mậu (xin lỗi, ti chỉ gọi tn thi ! Chức chưởng loon l m lm chi nữa ? ? ?! ! !), ng ch họ của ti, qua đời, thọ 92 tuổi. Mệ Sen, nhạc sĩ Ng Ganh, cũng ra người thin cổ. ng cụ L Khương đ qui tin, cn lại ci danh l một người ni thẳng, đứng thẳng. ng L Đức Anh cũng đ qun đon trường từ H Nội dọn về Huế, sống cho hết những ngy tn của một người nguyn l cặp rằn đồn điền cao su Ph Giềng. ng Đon Khu cũng bỏ lại loon l cho đảng, khng biết ng c trở lại lng cũ của ng, để thấy dn lng Gia Đẵng ngy xưa đi khổ m by giờ th cũng ngho mạt rệp. Xưa th cha mẹ ng bc lột dn lng, nay th đảng của ng tiếp nối sự nghiệp cha mẹ ng đ lm ! ! !
B Chương, tức l dịch giả Cẩm Tm, dọn nh khỏi nơi nầy sau khi ln chức trưởng phng học vụ Viện Đại Học Huế.
V cn bao nhiu vị khc nữa, thế sự để ngoi tai, một đời lm cng chức, an nhn v sự, như cụ Tn Thất Oanh, từng khoe với ti Hai bn tay ti lc no cũng sạch sẽ. ni l ng khng nhận hối lộ của ai. Cc cụ đ, ở Xm Đng Ba của ti cũng khng thiếu đu! No l cụ Huyện Trm, - tn thật l Ng Khắc Trm kiến trc sư, bỏ hết chức quyền lm thầy gio cho nhẹ tấm thn. Cụ Ngh Văn, tn thật l Hong Như Văn, từng lm chnh n m tm hồn cụ bao giờ cũng nhẹ k như tấm thn cụ vậy. Cụ Trần Đinh, tn thật l Trần Tiễn Đinh, sau biến cố cụ Trần Tiễn Thnh bị mưu hại nn con chu bỏ đi chữ lt cho được bnh an. Cụ dạy học viết sch gio khoa lịch sử, nung nấu lng yu nước cho đm học tr. Rnh rọt về sử lại lm cảnh gia biến, nn cụ khng dnh lu tới bất cứ một biến chuyển lịch sử no hồi ấy. Việt Minh cướp chnh quyền, cụ đang dạy học. Quốc trưởng hồi loan, cụ cũng dạy học, Ng tổng thống chấp chnh, cụ ln chức trưởng phng học vụ viện đại học Huế v viện đại học cần cụ
Quanh những nhn vật xm nầy, cn biết bao nhiu người khc nữa, những người theo cụ Ng chống Php như ng quan một lnh Khố Đỏ Phan Tử Lăng, ng đội Khố Đỏ Nguyễn Vinh, ng Đinh Sơn Thung, ng Phng Ngọc Trưng, ng đại biểu chnh phủ Nguyễn Đn Duyến, ng bc sĩ L Khắc Quyến, ti c biết nhưng khng biết r, khi no c dịp sẽ kể lại chuyện xưa, cũng khng xưa lắm đu, chỉ mới hơn nửa thế kỷ.
Viết tiếp :
Bi nầy viết rồi, gởi cho vi anh em đọc chơi, nn lại viết tiếp cho xong chuyện, cũng l t thi, để độc giả mua vui.
+ Về Trại B, như ti ni, c khi gọi l Trại Tru, c người nhắc ti l Xm Tru bởi v người nầy (hiện ở c) nh ở ngay xm nầy. Gọi tru hay b cũng được v trại c nui tru v nui b, để lấy da lm giy.
+ Về ngi nh ng Nguyễn Sinh Sắc (Huy) ở với cc con.
Xm Đng Ba, kể cho tới của Thượng Tứ, theo ti đon chừng, xưa thuộc cng thổ, cng ốc. Từ cửa Thượng Tứ vo ng tư Anh Danh, hầu hết l văn phng cc bộ, như Bộ Học, Bộ Thị, Bộ Tham, v.v Nh cửa, một vi ci, khi ti lớn ln, vẫn cn, như Tam Ta, sau nầy l ta Thượng Thẩm, v cc khu nh ở cc đường kế đ, phần nhiều l cc nh kiểu xưa, xy dựng từ lu, sau nầy l trụ sở Ty Thng Tin, Cn b Xy Dựng Nng Thn, v vi ci trở thnh nh cc quan, hay dng di nh vua ở. Những khu nầy, c khi bỏ trống, v những ci nh cũ đ hư sập v lu đời hay v chiến tranh, nhưng đất ở đ l cng thổ phải c thế lực chnh quyền, đảng phi, vua quan mới được xy nh mới.
Hai dy nh hai bn đường pha trong cửa Đng Ba (Mai Thc Loan) đầu tin gọi l nh thừa phi, sau nầy gọi l dy trại, nh cng chức l cng ốc. Chữ thừa phi nầy l ngạch trật cc vị lm việc ở cc phủ, bộ, thấp nhất l cc phủ huyện Từ hai dy nh nầy, v tới ng tư Anh Danh xưa đều l cng ốc, sau vi khu bị tư hữu ha thnh ra nh của dn hay quan chức lm việc cho triều đnh.
Ngay tại ng tư Anh Danh, pha cửa Đng Ba, đối diện với nh mệ Sen (cũng l phng mạch bc sĩ Trần Văn Giu) l Hạt Thủy Lm, st bn l ngi nh ng Nguyễn Sinh Sắc ở cng với cc con, khi ng lm Thừa biện bộ Lễ. Khi ng được bổ lm tri huyện Bnh Kh, nh nầy giao lại cho người khc ở v đy l cng ốc. Khi ng ta bị cch chức, về triều chịu n, th cc con ng ra ở trại B, lại nhờ cậy cụ Vũ Văn Gip một lần nữa. Sau đ, ng Nguyễn Sinh Sắc lưu lạc vo Nam, cậu cả Khơm (Khim) về lại qu nh ở huyện Nam Đn.
Ở hạt Thủy Lm, pha st nh cũ của ng Nguyễn Sinh Huy c một cy cổ thụ, khng cao lắm, c lẽ v bị bo đnh gy ngọn, nhnh mọc ra như tn lọng, tn thường gọi l cy bao bp. Cy nầy do một ng cố đạo đem từ bn ty qua tặng, trồng ln chỗ đất nầy, hồi cuối thế kỷ thứ 19. Cy đ trn trăm tuổi. Về ngi nh nầy, tin tức l do ng Tn Tht Ch. cho biết. Hiện anh ta ở tại khu vực đ, từ hồi thơ ấu cho tới giờ./.
honglonghải
(1) Ti ni xin l xin chủ nh, chứ hồi đ, khng cần xin tạm tr tạm vắng như dưới thời dn chủ của nước Cộng Ha X Hội Chủ nghĩa Việt Nam.
(2) Độc giả muốn biết r hơn xin đọc Trung Kỳ Dn Biến của Trần Gia Phụng vThuyền Ai Đậu bến Văn Lu của Nguyễn L Tưởng.
(3) Bia mộ ch của cụ Phan Bội Chu.
Hơn 80 năm trước, khi bị giam lỏng ở Bến Ngự, cụ Phan c nui hai con ch rất mực trung thnh, đặt tn V v Ky. Khi chng chết; tiếc thương hai con ch, cụ Phan c đ bia: Su tấm bia đ (gồm 2 bia mộ, 2 bia chữ Hn v 2 bia đề chữ Quốc ngữ) cho hai vật nui trung thnh, được chnh tay cụ đề bt dựng trong gc khuất của khu vườn:
Bia con V đề:
Nghĩa dũng cẩu - con V chi trủng.
Bn cạnh tấm bia chữ Hn l bia chữ Quốc ngữ:
V c dũng nn liều chết phấn đấu, v c nghĩa nn trung thnh với chủ. Ni thời dễ, lm thiệt kh; người cn vậy, huống g ch!
i! Con V ny đủ hai đức đ, h như ai kia, mặt người lng th; nghĩ thế m đau, dựng bia mộ n!
Hai năm sau (năm 1936) con Ky chết, cụ Phan lại xuống bt: Nhn tr cẩu - Ky chi chủng.
Cạnh lời minh bằng chữ Hn l bia chữ Quốc Ngữ.
Người hơi c đức nhn thường km về phần tr, người hơi c đức tr thường km về phần nhn. Vừa tr vừa nhn thật l hiếm thấy! Ai ngờ con Ky nầy lại đủ hai đức ấy:
Chung nhau thờ một chủ, thời xem l anh em. Chẳng bao giờ như mo với ch, thiệt l nhn đ.
Thấy khng phải chủ, thời xem bằng cừu th. Chẳng bao giờ v miếng ngon dẫn dụ, thiệt l tr đ.
Tr vừa nhn, nhn vừa tr, trong giống sc m người, e đến mầy mới thấy!
Mầy sao vội chết!
Hỡi trời! Hỡi trời!
Lng ta đau đớn, phải tạc mấy lời.
Đau đớn qu! Đau đớn qu!
Ka những hạng mung người!
(4)
Một Đ mới đứng ngoi sn
Hai Đ mới được bước chn v nh
Ba Đ con chu ruột r
Bốn Đ l chủ, l cha trn đời.
Giải thch:
a)- Một Đ l Đon vin thuộc Phong Tro Cng Chức Cch Mạng Quốc Gia, Thanh Nin, Thanh Nữ Cộng Ha, Phong Tro Gio Chức Cch Mạng Quốc Gia, v.v
b)- Hai Đ l Đảng vin đảng Cần Lao.
c)- Đ thứ ba l Đạo, người đ c đạo Thin Cha hay phải xin rửa tội theo đạo.
d)- Bốn Đ: Đồng hương, cng l dn Quảng Bnh với cậu Cẩn.
Sư Thch Chn Quang, tn thật l Vương Ch Việt, con ng Vương Ch Nghĩa, (ng Nghĩa la em khc mẹ với Hồ Ch Minh; mẹ ng Nghĩa nhỏ tuổi hơn ng Hồ). Tất cả đều thuộc mu mũ Hồ Sĩ Tạo.
nguồn: http://www.bacaytruc.com/index.php?option=com_content&view=article&id=5310:chuyn-ben-l-lch-s-qbt-miq-vai-iu&catid=34:din-an-c-gi&Itemid=53
|
|
rongchoi123
member
REF: 713263
10/26/2016
|
>>
xem chủ đề
Chuyện bn lề lịch sử,
"bật m" vi điều
HONG LONG HẢI
Vi lời của người viết: Những điều ti viết sau đy khng phải l lịch sử - theo cch hiểu thng thường l chnh sử. Vậy th n l dả sử ? Cũng khng hẵn, v n khng phải l dả l m phỏng, m ng Đo Duy Anh trong Hn Việt Tự Điển gọi l phỏng kiến (supposer). Những điều ti viết khng phải l phỏng m chnh l sự thật trong dư luận Huế, trong Chuyện của Huếm Huế th vốn nhiều chuyện. C thể c ci sai, c điều thm, điều bớt, nhưng n bắt nguồn từ trong sự thực, trong nhiều chuyện của kinh đ, của vua quan, của những người, v sự tnh cờ no đ của lịch sử, chia thnh hai phe, ba phi, đầy ơn nghĩa m cũng đầy ghen ght, th hận, phản phc v giết chc nhau rất tận tnh, xưa đ thế, nay cũng vậy./.
Bi 1:
Từ Trại B .
ng Trần Đng Phong, tc giả Việt Nam Cộng Ha, Mười Ngy Cuối Cng, khi trả lời ng Tường Thắng, trn VNExodus, về Phạm Xun Ẩn, tiết lộ rằng, nội tổ ng Phạm Xun Ẩn lm nghề thợ bạc ở Hải Dương, được triều đnh nh Nguyễn gọi về Huế để phục vụ cho hong gia v vua quan.
Kinh đ l nơi sinh hoạt của vua, hong gia v quan lại, thường c những nhu cầu đặc biệt, do đ, cc thợ giỏi cc nơi thường được triệu về kinh như trường hợp nội tổ ng Phạm Xun Ẩn vậy.
Cụ Vũ Văn Gip, qu ở lng Phong Lm, Hải Dương, lm nghề đng giy, cũng được gọi về kinh để đng giy ống, giy hạ v hia Lng Phong Lm c nghề thuộc da l nghề gia truyền của dn lng. Giy ống l loại giy như chng ta thấy to qun mang khi ng ta ln tấu trnh trn thin đnh, cn giy hạ, thật ra chỉ l một loại gip da, mũi che kn nhưng gt th bỏ trống.
Để c phương tiện lm giy, hia, cụ Vũ Văn Gip được vua Tự Đức ban cho một khu đất rộng ở lng Vạn Xun, để nui tru b lấy da. Người Huế thường gọi nơi nầy l Trại B, - cũng c khi gọi l Trại Tru - Trn Quốc Lộ 1, từ Huế ra Quảng Trị, sau khi qua khỏi cống Thủy Quan - c con sng nhỏ đưa nước vo thnh nội -, gần tới cầu An Ha, rẽ qua tri l tới Trại B.
Cụ Vũ Văn Gip l người quảng giao, trọng văn học, thường hay gip đỡ những người gặp kh khăn nn Trại B của cụ, cũng l nơi cụ sinh sống hằng ngy, thường đn tiếp cc bậc sĩ phu, sĩ tử vo kinh đ để triều yết hay thi Hương, thi Hội, thi Đnh.
Do cng việc của mnh, cụ Vũ Văn Gip quen biết hầu hết tầng lớp quan lại, từ vua cho đến hong thn quốc thch, cũng như cc quan lớn, nhỏ trong triều.
Tnh hnh hồi ấy, khi vo Huế, tm được một nơi cư tr khng dễ dng g. Phần đng tầng lớp sĩ tử, nếu khng thuộc gia đnh giu c, khng c thn thuộc để nhờ cậy, thường tm đến Trại B của cụ Vũ Văn Gip để xin gip đỡ, tạm tr.
Cụ Phan Bội Chu, sau khi đổ thủ khoa ở Trường Nghệ, vo Huế tm đồng ch để hoạt động chống Php, đ từng ở lại nh cụ Vũ Văn Gip nhiều lần. Do đ, cụ Phan Bội Chu v cụ V B Hạp, con trai của cụ Vũ Văn Gip, trở thnh đồng ch thn cận.
Vậy m c một điều, t ai ni tới l khi cụ Nguyễn Sinh Sắc, từ Nghệ An, đậu cử nhn năm 1894 thi Hương ở trường Nghệ, sau vo kinh thi Hội th cũng xin (1) tạm tr tại Trại B của cụ Vũ Văn Gip.
Vậy rồi cụ Nguyễn Sinh Sắc thi hỏng chứ khng đậu liền như những sử da Việt Cộng tn dốc.
Với cụ Vũ Văn Gip, việc thi hỏng nầy thật l đng thương, v đng tội nghiệp cho cụ Nguyễn Sinh Sắc, nh ngho, mồ ci cha mẹ từ nhỏ, nhưng chăm học.
Do đ, qua cụ Vũ Văn Gip, v lại cũng c thư nhờ cậy của ng Hồ Sĩ Tạo nn cụ xin với quan thượng thư Ng Đnh Khả, xt lại cho cụ Sắc.
Cụ Ng Đnh Khả, nguyn l trưởng phng thng sự cho ta khm sứ Php ở Huế, được Php đưa qua lm việc ở Nam Triều (Triều đnh An-nam). Năm 1896 ng được phong Thi thường Tự khanh, chức Thương biện thuộc Cơ Mật Viện. Năm 1898 vua Thnh Thi phong ng lm Thượng thư Phụ đạo Đại thần rồi đến năm 1902 th thăng hm Hiệp t Đại học sĩ, coi như quan đầu triều, thế lực lớn lắm.
Sau khi xt lại, khng r cụ Ng Đnh Khả c bn bạc với ai khng m cụ Nguyễn Sinh Sắc được đậu vớt. Tuy nhin, c điều hơi rắc rối l c hai người cao điểm hơn cụ Sắc cũng rớt. Nếu vớt cụ Sắc th phải vớt thm hai người trước cụ. Một trong hai người trước cụ Sắc chnh l cụ Phan Chu Trinh. Thnh ra, thay v hỏng, nhờ vớt cụ Sắc nn cụ Trinh cũng được vớt lun trong kỳ thi Hội nầy.
Để r hơn, xin độc giả xem đoạn trch dẫn sau đy :
Quốc triều khoa bảng lục l sch do Cao Xun Dục, một quan đại thần của triều đnh nh Nguyễn, ghi lại tn họ, qu qun của tất cả những th sinh thi đỗ cc khoa thi Đnh dưới thời nh Nguyễn từ khoa Nhm Ngọ (Minh Mạng thứ ba - 1822) đến khoa sau cng năm Kỷ Mi (Khải Định thứ bốn - 1919).
Sau đy ti trich dẫn một số cc tn đăng khoa :
Ch thch :
I - Đệ nhất gip Tiến sĩ cập đệ (thời nh Nguyễn khng lấy đỗ Trạng nguyn, cao nhất l Bảng nhn, sau l Thm hoa)
II - Đệ nhị gip Tiến sĩ xuất thn PB - Ph bảng Đời Thnh Thi (khoa Tn Sửu 1901)
Tiến sĩ
1)- Nguyễn Đnh Tun
2)- Ng Đức Kế
3)- Nguyễn Viết Thng
4)- Nguyễn Đnh Điển
5)- Trần Văn Thống
6)- L Ngi
7)- Nguyễn Duy Tch
8)- Nguyễn Văn Tnh
9)- Nguyễn Văn Bn
Ph Bảng :
1)- Nghim Chu Tuệ
2)- Vũ Tun
3)- Nguyễn Đnh Hiến
4)- L Đnh Xản
5)- Hong Đại Bỉnh
6)- Đỗ Dương Thanh
7)- Vũ Vĩ
8)- Nguyễn Mậu Hon
9)- Phạm Ngọc Thụy
10)- Nguyễn Xun Thưởng
11)- Nguyễn Sinh Huy
12)- Nguyễn Duy Thiện
13)- Phan Chu Trinh
Gip Thn 1904
1)- Đặng Văn Thụy
III
2)- Trần Qu Cp
3)- Hong Kim
4)- Huỳnh Thc Khng
5)- Hồ Sĩ Tạo (qu Bnh Định tg)
6)- Nguyễn Mai
Ph Bảng :
1)- Tạ Thc Đĩnh
2)- Hong Văn Cư
3)- Nguyễn Đnh Tiến
4)- Nguyễn Tư Ti
5)- Thn Trọng Ng.
Ơn nghĩa thứ nhứt cụ Ng Đnh Khả ban cho cụ Nguyễn Sinh Sắc l vớt cho đậu ph bảng.
Sau đ, cụ Nguyễn Sinh Sắc, sau khi thi đậu th về qu để phụng dưỡng mẹ cho trn chữ hiếu.
Thật ra, cc sử da Việt Cộng viết như vậy l viết ẩu v khi b H Thị Hy, tn tục l c Đn, ln lt ăn nằm với ng Hồ Sĩ Tạo c bầu, nhưng ng Tạo khng cưới c Đn được bn đem gả cho ng gi Nguyễn Sinh Nhậm, ga vợ, đ 70 tuổi, lớn hơn c Đn 40 tuổi. ng Nguyễn Sinh Sắc được 3 tuổi th ng Nhậm qua đời, một năm sau, ng Sắc mồ ci cả cha lẫn mẹ.
Tuy vậy, cc sử da Việt Cộng ni rằng, sau khi thi đổ ph bảng năm 1901, cụ Sắc khng chịu ra lm quan, về qu để phụng dưỡng mẹ. Mẹ cụ cn đu m phụng dưỡng ? ! ! !
Khng r v sao, bốn năm sau, sau khi thi đỗ, cụ Nguyễn Sinh Sắc (bấy giờ đổi tn l Huy)mới được bổ lm thừa biện bộ Lễ. Hai năm đi tri huyện Bnh Kh, tỉnh Bnh Định.
Khổ nỗi, cụ Nguyễn Sinh Sắc l một tay nt rượu, lm tri huyện chưa bao lu th chịu trch nhiệm về vụ đnh chết dn, trong khi say rượu. Nội vụ lại đươc bộ Lễ xt xử.
Ngy xưa tội đnh chết người l nặng lắm, theo luật th đnh người thnh thương, thương nhn tr mạng phải đền mạng. Cụ Nguyễn Sinh Huy bị bộ Lễ điều tra, vua Thnh Thi ra lệnh trm giam hậu. Lại nhờ cụ Ng Đnh Khả gip đỡ lần nữa nn chỉ bị cch chức v phạt 100 trượng, thay v 100 roi. Phạt đnh bằng trượng thay v roi l c hậu . Trượng l đnh bằng gậy, bằng cn. Người thi hnh n đ được dặn trước, đnh sao cho đầu cy cn g xuống vn đnh cộp một tiếng, tưởng như l mạnh lắm, nhưng cy cn chẳng đụng vo đt người bị phạt. Nếu khng dng cch ấy m đnh thẳng tay th cụ Nguyễn Sinh Sắc đ tan xương nt thịt ra rồi.
Sau khi bị cch chức, cụ Nguyễn Sinh Sắc lưu lạc vo nam, c người con gi l b Nguyễn Thị Thanh (hiệu Bạch Lin) đi theo chăm sc cho cha một thời gian th về qu.
Theo gio sư Hong Văn Ch trong Từ Thực dn đến Cộng Sản, cụ Nguyễn Sinh Sắc vo Nam lm nghề bốc thuốc v coi tử vi ở chợ Bến Thnh.
Khi cc cụ luật sư Phạm Văn Trường, Phan Chu Trinh, Nguyễn Thế Truyền, - ba người từng gip đỡ Nguyễn Tất Thnh khi ng nầy mới qua Php - về Saigon, ni cho cụ Nguyễn Sinh Sắc biết rằng anh Nguyễn Tất Thnh, sau khi gia nhập đảng Cộng Sản chủ trương tam v, quay lưng lại với ng b v tổ quốc, v ch cc cụ ni trn, nhứt l cụ Phan Chu Trinh l hủ Nho, th ng Nguyễn Sinh Sắc giận đứa con trai của ng lắm. t lu sau, khi anh Nguyễn Tất Thnh ln về Saigon, c đến thăm cha đang ở chợ Bến Thnh. Nghe con trai xc nhận đ theo Cộng Sản, cụ Nguyễn Sinh Sắc giận lắm, bn cầm cy chổi lng g m đnh con. Nguyễn Tất Thnh trnh kịp, chạy xuống đường rồi đi lun. Từ đ về sau, cha con khng những khng gặp nhau m cũng chẳng thư từ thăm hỏi g nữa cả.
Lm ăn khng kh v do cuộc đời đưa đẩy, lại muốn trốn trnh người Php v bấy giờ Nguyễn Tất Thnh đ theo Cộng Sản Nga, Thnh bị thực dn Php truy n, nn cụ Nguyễn Sinh Sắc lưu lạc về Cao Lnh, đổi sang họ Vương, lấy một người vợ rất trẻ, sinh một người con trai, đặt tn l Vương Ch Nghĩa. ng nầy c 7 người con, Một trong bảy người con đ tn l Vương Ch Việt, đi tu theo đạo Phật, php danh l Thch Chn Quang, trụ tr cha Phật Quang ở ni Dinh, B Rịa, gần Vũng Tầu (xem hnh). Hnh như sau 1975, ng thầy tu nầy c về Nghệ An để xc nhận lại l dng di ng Nguyễn Sinh Huy, tức chu ng Hồ Sĩ Tạo. (Họ Hồ, đổi qua họ Nguyễn, rồi họ Vương, nay muốn lấy lại họ g ! ?
Khi ti lm việc ở Kin Giang, trước 1975, dư luận ở thị x Rạch Gi v x Mỹ Lm, nơi lớn ln v học hnh của Nguyễn Tấn Dũng, ni rằng Nguyễn Tấn Dũng l chu ngoại cụ Nguyễn Sinh Huy, c nghĩa mẹ Nguyễn Tấn Dũng l chị hay em g đ của Vương Ch Việt, tức Thch Chn Quang. Chồng của người đn b nầy l Mười Minh, bố ruột của Ba Dũng tức Nguyễn Tấn Dũng. Mười Minh l đồng ch thn cận của V Văn Kiệt, bị Ty bắn trong một trận cn trước hiệp định Genve 1954. Khi hấp hối, Mười Minh c gởi gắm con trai mnh, tức Nguyễn Tấn Dũng cho V Văn Kiệt. Đ l hai l do - lời hứa của Kiệt v l chu ngoại ng Nguyễn Sinh Sắc (Huy) - nn đời Nguyễn Tấn Dũng ln rất nhanh. Độc giả muốn r hơn, xin đọc Hương Trm Tr Tin - Kể chuyện đnh giặc ở qu hương Nguyễn Tấn Dũng l hồi k của ti, Văn Mới xuất bản, Tự Lực pht hnh.
Cụ Nguyễn Sinh Sắc qua đời ở Cao Lnh nằm 1929.
Khi ng Ng Đnh Diệm lm tổng thống, trong một lần đi kinh l ở Cao Lnh, biết cụ Nguyễn Sinh Sắc qua đời chn ở đy, nhớ tới người từng mang ơn thn phụ mnh ngy xưa, v cũng nhớ tới ơn của ng Hồ Ch Minh đ khng giết ng khi ng bị giam ở H Nội, bn ra lệnh cho quận trưởng Cao Lnh, xuất cng quỹ xy lăng cho cụ Nguyễn Sinh Sắc.
Sau nầy, quan hệ giữa hai người xảy ra thm một lần nữa. Tết năm Mo (?), tổng thống Ng Đnh Diệm nhận một cnh đo từ Hồng-Kng gởi qua, đem chưng ở dinh Gia Long (Dinh Độc Lập đang được xy lại sau vụ Phạm Ph Quốc, Nguyễn Văn Cử oanh tạc ngy 27 thng 2 năm 1962). Nhiều người biết đ l cnh đo chủ tịch Hồ Ch Minh ở pha Bắc gởi biếu tổng thống Ng Đnh Diệm ở pha Nam.
Cho tới by giờ, ti chưa đọc một ti liệu no ni tới n tnh cũ giữa hai ng hay đy chỉ l một thủ đoạn chnh trị của ng Hồ Ch Minh. Thủ đoạn đ nhằm mục đch g ? Gy mu thuẫn giữa tổng thống Ng Đnh Diệm với Mỹ hay muốn li ko tổng thống Ng Đnh Diệm trn một phương diện chnh trị no đ.
Theo ng Trần Quốc Vượng, sử gia Việt Cộng th Nguyễn Sinh Sắc chnh l con ng Hồ Sĩ Tạo, người cng huyện Nam Đn. ng Hồ sĩ Tạo đậu giải nguyn (đổ đầu thi Hương trường Nghệ) gian dm với C Đn, tức H Thị Hy, con ng H Văn Cẩn như ni ở trn. ng Nguyễn Sinh Cung, tức Nguyễn Tất Thnh, sau nầy lấy lại họ thực của mnh l Hồ (Hồ Ch Minh), cũng do tuồng tch nầy m ra, chứ ng Hồ Ch Minh khng c mu mũ g với ng Nguyễn Sinh Nhậm, l ng nội nhận vơ của ng ta cả. Do đ, những người c họ Nguyễn Sinh, nhưng khng phải l con ng Nguyễn Sinh Sắc th trn huyết tộc, chẳng c b con g với ng Hồ Ch Minh. Chuyện một đứa con hoang l ng Nguyễn Sinh Sắc, tạo ra nhiều rắc rối, li thi thật.
ng Hồ Sĩ Tạo (giải nguyn năm 1868) l người giỏi chữ nghĩa, ti hoa, ưa vui chơi đn ht. V vậy, khi ng mới qu 20, đ c vợ con m đ gian du với c Đn, lc ấy đ 30. C Đn đ đẹp m lại ht hay. Cc con của ng Hồ Sĩ Tạo, chẳng ai học hnh ra g, chỉ lo vui chơi, rượu ch, cờ bạc. Chnh v vậy, ng Hồ Sĩ Tạo đ gởi gắm đứa con rơi của mnh l Nguyễn Sinh Sắc (tức Huy) khi ng Sắc vo kinh thi Hội như đ ni ở trn. Cc quan trong triều nể tnh ng Tạo, c gip đỡ cho ng Nguyễn Sinh Sắc. Trước nhứt l phải nhờ đến cụ Ng Đnh Khả, bấy giờ chức chưởng l đầu triều (c nghĩa l đứng đầu cc quan ở triều đnh, chỉ sau vua m thi) - Thượng thư Phụ đạo Đại thần - Hiệp biện Đại Học sĩ, sung Cơ Mật Viện - Cơ Mật Viện cũng tương tự như Hội Đồng An Ninh Quốc Gia by giờ).
Trại B nầy l nơi lui tới của những người chống Php.
Tuy cụ Vũ Văn Gip l người lm nghề đng giy, chẳng đổ đạt g nhưng như đ ni, ng l người quảng giao, nghĩa hiệp v yu nước. Nhiều người quen biết ng đều l người chống Php. Ngay chnh cụ Ng Đnh Khả, qua cụ Vũ Văn Gip, từng gip đỡ cụ Nguyễn Sinh Huy (Sắc) - cũng l người chống Php trong việc Php truất ngi v đy vua Thnh Thi qua chu Phi. Do đ, ở Huế mới c cu :
Đy vua khng Khả
Đo mả khng Bi.
Sau vụ chống Php đy vua nầy, cụ Ng Đnh Khả cũng bị cch chức v cho nghỉ hưu.
Xin nhắc lại việc ng Ng Đnh Diệm bị Việt Minh bắt ở H Nội, theo ng Vũ Thư Hin th giam ở Bắc Bộ phủ, ng Hồ Ch Minh giữ cha kha phng giam v ng Hồ sợ cc đồng ch của ng manh động m nguy hại tới tnh mạng ng Diệm. Tới bữa, ng Vũ Đnh Huỳnh ln phng ng Hồ lấy cha kha đem cơm v cho ng Diệm, sau đ cha kha phải trả lại chỗ cũ. t lu sau, ng Hồ ni với ng Huỳnh v ng L Giản, gim đốc sở Lim phng, phải thả ng Diệm ra v uy tn nh họ Ng lớn lắm, v ng chứng minh bằng cu Đy vua khng Khả. Mặc d ng Huỳnh v ng Giản khng nhứt tr, nhưng ng Diệm vẫn được trả tự do.
Theo ng Hoa Nhật Khanh (Việt Cộng) th cu chuyện ng Ng Đnh Diệm bị bắt ở H Nội như sau :
- Thưa anh, ti được biết ng Ng Đnh Diệm đ bị cch mạng địa phương bắt, đưa ra H Nội v bị giam ở 44- L Thi Tổ, tức ta soạn bo H Nội mới by giờ. Thế rồi, như ti nghe ni th ng ta trốn thot, khiến ti nghi vấn. Lm sao c thể trốn thot nổi, ti ngờ rằng c thể ta ngầm thả ?
Nhật Hoa Khanh ni ngay :
- Thả chnh thức, ci ny cụ L Giản - Gim đốc Sở Lim phng (đặt trong Bộ Nội vụ, chứ khng tch ring như về sau) hồi bấy giờ, đ c ni r. Theo L Giản, Bc hỏi: Bc c nghe ng Diệm đ bị bắt, cho Bc đến thăm. ng ta dẫu g cũng l người Việt Nam, thn phụ ng ấy l Ng Đnh Khả, lm đến thượng thư triều đnh Huế nhưng đ từ quan v thấy r n nt rữa. Thn phụ Bc cũng từ quan, cc cụ c biết nhau. Sau khi đưa Bc đến 44 L Thi Tổ, ng Giản ở ngoi. Chỉ nghe Bc dặn lc cho tạm biệt: Ng Đnh Diệm lm đến quan đầu triều, chỉ v đi thống nhất Nam kỳ vo Bắc v Trung kỳ, nhằm thu hẹp quyền của 3 thống sứ Php vo 1 thống sứ tại Huế; đi khng được nn đ từ quan. Người như thế khng thể đnh đồng với đm quan lại cũ thối nt. Vả lại, l quan lại cũ, nhưng đ từ quan, nn coi l dn thường. M dn thường th mọi tầng lớp, mọi giới đều nằm trong Việt Minh, khng phải l đối tượng của cch mạng nữa.
Việt Cộng ni th mười điều khng thiệt cả mười, độc giả ai muốn tin th tin nhưng theo ti, ti tin việc ng Hồ trả tự do cho ng Diệm l c thật.
Việc ơn nghĩa giữa hai dng họ nầy, ti đ c trnh by như trn. Ngoi ra, theo ng Huỳnh Hữu Hiến kể cho anh em chng ti nghe th sau khi tha, ng Nguyễn Sinh Huy gởi lại cc con cho cụ Vũ Văn Gip chăm sc gim. Cc người con nầy, tạm tr ở Trại B những mấy năm, đến khi khng cn hy vọng ng Nguyễn Sinh Huy quay trở lại đn họ nữa, th họ bn xin php cụ Vũ Văn Gip rời Trại B để về qu ở lng Kim Lin, Nam Đn, Nghệ An. Sau khi Việt Minh cướp chnh quyền, ng V Như Nguyện, con cụ V B Hạp bị Việt Minh bắt, ng cả Khim (Nguyễn Sinh Khim, cn c tn l Đạt) phải xin Trần Hữu Dực, chủ tịch Ủy Ban Hnh Chnh Trung Bộ can thiệp để ng V Như Nguyện được tha. Lc nầy, cụ V B Hạp vẫn cn sống.
|
